Ανθρωπογενής και μη ανθρωπογενής Κλιματική Αλλαγή – Η κρίσιμη διάκριση

Γράφει ο Θεόδωρος Στάθης * – 

Το άρθρο του κ. Όθωνα Κουμαρέλλα στηρίζεται σε ορισμένα δεδομένα καθ’ όλα επιστημονικά, βάσει των οποίων καταλήγει ο εν λόγω αρθρογράφος στα συμπεράσματά του, τα οποία συνοψίζονται στη φράση: η Κλιματική Αλλαγή είναι μια κλιματική απάτη. Όμως, θα πρέπει να επισημανθεί το εξής: Οι συνθήκες θερμοκηπίου που παράγονται λόγω της ηλιακής ακτινοβολίας, της κλίσης του άξονα της γης, και της ελλειψοειδούς τροχιάς της γης περί τον ήλιο υπήρχαν ανέκαθεν.

Ο πλανήτης μας σε κάποια φάση έφτασε σε μια κατάσταση ισορροπίας με αυτές τις εξωπλανητικές παρεμβάσεις. Μαζί με την ύπαρξη της περιστροφικής κίνησης της Σελήνης περί την Γη, η οποία δημιουργεί μια αέναη κίνηση των θαλασσών, βοηθούσης και της λάβας στο πυρήνα της γης, άρχισε η δημιουργία ζωής στον πλανήτη μας. Βοηθούμενης από αυτές τις συνθήκες, εξελίχθηκε –όπως εξελίχθηκε– για πάρα πολλά χρόνια και έφτασε αισίως μέχρις εδώ.

Σήμερα, όμως, αυτή η ισορροπία εκατομμυρίων ετών φαίνεται να διαταράσσεται. Αφού οι εξωπλανητικές συνθήκες δεν έχουν αισθητά αλλάξει, αρκετοί επιστήμονες άρχισαν να υποπτεύονται ότι αυτή η διαταραχή της ισορροπίας εκατομμυρίων ετών πρέπει να οφείλεται στις πολύμορφες δραστηριότητες του ανθρώπου στον πλανήτη μας. Η διαταραχή της ισορροπίας εκδηλώνεται με διάφορα φαινόμενα που δεν είχαν παρατηρηθεί στο παρελθόν, τουλάχιστον με την ένταση, με την οποία εμφανίζονται.

Κατά την άποψή μου καλώς κάνουν οι επιστήμονες και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Γιατί μπορεί μεν οι υδρατμοί να συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, αλλά φαίνεται πως αυτή η συμβολή τους βρίσκεται με φυσικό τρόπο σε επίπεδα που δεν εγκυμονούσαν κινδύνους στον πλανήτη μας στο παρελθόν. Μέχρι που προστέθηκε η ανθρώπινη δραστηριότητα. Και αυτή η προσθήκη μπορεί να είναι μικρή σε σύγκριση με αυτήν που προκαλούν οι υδρατμοί των εξωπλανητικών παρεμβάσεων, αλλά είναι αρκετή ώστε να κινδυνεύει να σπάσει η ράχη της καμήλας.

Ανθρώπινη δραστηριότητα και κλιματική αλλαγή

Άλλωστε, δεν μπορούμε να παρέμβουμε στις εξωπλανητικές συμβολές σε ό,τι αφορά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Στο μόνο στο οποίο μπορούμε να παρέμβουμε είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα επί Γης. Θυμίζω ότι το μέγεθος της τρύπας του όζοντος είχε προκληθεί από τους υδρατμούς που άφηναν τα υπερηχητικά επιβατικά αεροσκάφη, τα οποία ήταν αναγκασμένα να πετούν σε μεγάλα ύψη για να περιορίζεται η τριβή των αεροσκαφών με τον περιβάλλοντα αέρα, του οποίου η πυκνότητα στα ύψη αυτά ήταν χαμηλότερη.

Σήμερα, το μέγεθος της τρύπας του όζοντος ευτυχώς έχει περιοριστεί κατά πολύ από τότε που τερματίστηκαν οι πτήσεις εκείνων των αεροσκαφών. Το ίδιο έχει συμβεί και με την ατμοσφαιρική ρύπανση του λεκανοπεδίου της Αττικής, από τότε που –ως πρόεδρος της επιτροπής του Τεχνικού Επιμελητηρίου– μελετήσαμε και εισηγηθήκαμε το δίκτυο μετρήσεων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στο δεύτερο μισό της δεκαετίας το 1970. Ήταν η περίοδος των συχνών θερμοκρασιακών αναστροφών που είχαν αρχίσει να επηρεάζουν και τα μάρμαρα του Παρθενώνα.

Έκτοτε, τα μέτρα που είχαν ληφθεί, όπως η κυκλοφορία αυτοκινήτων με τη ρύθμιση μονά-ζυγά, κυκλοφοριακούς εκσυγχρονισμούς σε δρόμους, φανάρια και καινούργια λεωφορεία, περιόρισαν την επιτάχυνση επιδείνωσης των ατμοσφαιρικών συνθηκών. Στην συνέχεια, η λειτουργία του Μετρό συνέβαλε ακόμα πιο πολύ σε αυτή τη βελτίωση, όπως και οι μειώσεις των ρύπων των Ι.Χ. νέας τεχνολογίας αυτοκινήτων.

Δεν πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους

Κλείνοντας θα πρέπει να επισημανθεί και η διαφορά μεταξύ υδρατμών και διοξειδίου του άνθρακα. Ο μεν υδρατμός αυτορρυθμίζεται. Το δε διοξείδιο των σημερινών συγκεντρώσεων που έχουν αυξηθεί θα χρειαστεί –εφόσον βέβαια ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα– 1000 χρόνια να επανέλθει στα πρότερα επίπεδα.

Σε ό,τι δε αφορά την αύξηση της θερμοκρασίας, ως αποτέλεσμα του φαινομένου του θερμοκηπίου, δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται στη βάση της μέσης θερμοκρασίας της Ανταρκτικής. Πρέπει να αντιμετωπίζεται στη βάση της αλλαγής (αύξησης και μείωσης) της θερμοκρασίας των θαλάσσιων ρευμάτων που γλύφουν τις παρυφές των πάγων και στη συνέχεια προχωρούν προς όλες τις σχετικές θάλασσες, καθώς και σε αυτήν της Μεσογείου. Με αυτόν τον τρόπο, επηρεάζουν τις τοπικές συνθήκες.

Τα χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα πάγου που εξαφανίστηκαν σε περιοχή του Καναδά, καθώς και άλλα παρεμφερή φαινόμενα, δεν πρέπει να μας αφήνουν αδιάφορους. Πρέπει να μας ανησυχούν και θα πρέπει να εντείνουμε τις ερευνητικές προσπάθειες με στόχο την πρόληψη χειρότερων κακών. Και σε ό,τι αφορά τη θέση του Τραμπ αυτή πρέπει να μας ανησυχεί ακόμα περισσότερο.

Τέλος, βλέπω θετικά την ενασχόληση των κομμάτων με τα περιβαλλοντικά, ακόμα και της κομματικά οργανωμένης Αριστεράς, αντί να τα αφήνουμε αυτά να αποτελούν μονοπώλιο των μη κυβερνητικών οργανώσεων. Για τις περισσότερες από αυτές δεν γνωρίζουμε καν από πού κρατάει η σκούφια τους και σε ποιους δίνουν αναφορά. Τουλάχιστον τα πολιτικά κόμματα στις δημοκρατίες δίνουν και καμιά αναφορά. Όταν η δημοκρατία θα λειτουργεί, όπως πρέπει να λειτουργεί και οι πολίτες θα συμμετέχουν σε αυτήν, θα μπορούν και να δίνουν καλύτερες λύσεις.

---

* Ο Θεόδωρος Στάθης είναι διδάκτωρ βιοφυσικής του πανεπιστημίου Κολούμπια των ΗΠΑ και καθηγητής. Έχει διατελέσει υπουργός των κυβερνήσεων του Ανδρέα Παπανδρέου.