Παιχνίδια πυρηνικού πολέμου

του Γιώργου Λυκοκάπη  – 

“Δεν θεωρώ την ατομική βόμβα πιο φοβερή από ένα μεγάλο σπαθί. Αν η μισή ανθρωπότητα σκοτωθεί σε έναν πυρηνικό πόλεμο δεν πειράζει. Δεν είναι κάτι τρομερό αν απομείνει μόνο το ένα τρίτο του πληθυσμού. Αν ο ατομικός πόλεμος ξεσπάσει, θα έχει σαν αποτέλεσμα την καταστροφή του καπιταλισμού και θα βασιλέψει η διαρκής ειρήνη”. Η ανωτέρω δήλωση αποδίδεται στον Μάο Τσε Τουνγκ (1958) και εντάσσεται απολύτως στο κλίμα του Ψυχρού Πολέμου που επικρατούσε εκείνη την εποχή.

Ο διάδοχος του Στάλιν, ο Νικήτα Χρουτσόφ, πίστευε στο δόγμα της “ειρηνικής συνύπαρξης” των δύο υπερδυνάμεων. Ο ηγέτης που συνδέθηκε με την “αποσταλινοποίηση” της ΕΣΣΔ, γνώριζε ότι ένας ατομικός πόλεμος θα ήταν καταστροφή για όλη την ανθρωπότητα. Αυτός ήταν ένας από τους λόγους που είχε αρνηθεί να δώσει πυρηνική τεχνογνωσία στην Κίνα, λέγοντας χαρακτηριστικά “οι Κινέζοι συμπεριφέρονται περίεργα”. Ο άλλος σημαντικός ήταν ότι είχε ήδη προκληθεί ρήγμα στις σχέσεις Μόσχας Πεκίνου.

Από την πλευρά των ΗΠΑ, ο πιο επιφανής υποστηρικτής ενός ατομικού πολέμου εκείνη την περίοδο, ήταν ο επιστήμονας και στρατιωτικός αναλυτής Χέρμαν Καν, ένα πρόσωπο με μεγάλη επιρροή στο Πεντάγωνο. Είχε την άποψη πως η Αμερική έπρεπε να κηρύξει ολοκληρωτικό πυρηνικό πόλεμο κατά της ΕΣΣΔ.

Με τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα και με ένα αποτελεσματικό σύστημα καταφυγίων, το ξέσπασμα ενός ατομικού πολέμου θα οδηγούσε σε έναν “περιορισμένο αριθμό απωλειών”. Όπως είχε δηλώσει σε κατάθεση του στην Μικτή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας το 1959, “ο πόλεμος είναι φρικτός, αλλά το ίδιο είναι και η ειρήνη”.

Ο ίδιος ο Καν παραδέχονταν ότι θα υπήρχαν απώλειες “μερικών” εκατομμυριών ανθρώπων, αριθμό που έβρισκε “περιορισμένο”. Ο Αμερικανός επιστήμονας αποτέλεσε την πηγή έμπνευσης για τον Dr Strangelove, τον τρελό χαρακτήρα που υποδύθηκε ο Πήτερ Σέλερς στην κλασική ομώνυμη κωμωδία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Απρόβλεπτοι ηγέτες

Αυτές τις μέρες τύμπανα πολέμου ηχούν στην Κορεάτικη Χερσόνησσο. Πολεμικές δηλώσεις, στρατιωτικά γυμνάσια, εκτοξεύσεις πυραύλων, μέχρι και δοκιμές πυρηνικών όπλων, προκαλούν αναστάτωση στην παγκόσμια κοινότητα. Στην μία πλευρά ο μυστικοπαθής ηγέτης ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος. Στην άλλη ο πρόεδρος της πλανητικής υπερδύναμης, τον οποίο μέσα ενημέρωσης της χώρας του παρουσιάζουν περίπου σαν “παρανοϊκό”. Υπάρχει ο φόβος ότι θα οδηγηθούμε σε μία πολεμική αναμέτρηση με τρομακτικές συνέπειες.

Στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου λειτούργησε η “ισορροπία του τρόμου”. Οι δύο μεγάλες υπερδυνάμεις, που κατείχαν πυρηνικό οπλισμό, ποτέ δεν προχώρησαν σε μία απ’ ευθείας πολεμική αναμέτρηση. Γνώριζαν πως λόγω των πυρηνικών όπλων, οι συνέπειες ενός μεταξύ τους πολέμου θα ήταν ανυπολόγιστες. Στην Κρίση των Πυραύλων της Κούβας το 1962 βρέθηκαν με το δάχτυλο στην σκανδάλη, αλλά στο τέλος πρυτάνευσε η λογική στις ηγεσίες των δύο υπερδυνάμεων.

Όπως είχε γράψει ο Χένρι Κίσινγκερ στο “Η αναγκαιότητα της επιλογής” το 1961 “όταν δεν έχει τίποτα να κερδίσει αυτός που θα χτυπήσει πρώτος και όταν δεν έχει τίποτα να χάσει αυτός που θα χτυπήσει δεύτερος, δεν μπορεί να υπάρχει κανένα κίνητρο για καμία πολεμική αναμέτρηση”. Η ιστορία επιβεβαίωσε τις θέσεις του Κίσινγκερ, όχι τον Καν ή τον Μάο.

Φρένο λόγω ρεαλισμού

Ο Κιμ Γιονγκ Ουν δεν έχει σκοπό να “καταστρέψει τον καπιταλισμό”. Γνωρίζει πως αν επιτεθεί πρώτος στις ΗΠΑ ή στους συμμάχους της στην Ασία δεν θα υπάρχει πλέον περιθώριο επιβίωσης ούτε για τον ίδιο ούτε για τη χώρα του.

Θα προκαλέσει την σαρωτική, στρατιωτική απάντηση της πλανητικής υπερδύναμης με αποτέλεσμα την καταστροφή της Βόρειας Κορέας και την συντριβή του καθεστώτος του. Ακόμα και στην όχι πιθανή περίπτωση που ο Κιμ επιβιώσει μετά τον πόλεμο θα δικαστεί ταπεινωμένος στην Χάγη ως εγκληματίας πολέμου.

Εάν επιτεθούν πρώτες οι ΗΠΑ, το βορειοκορεάτικο καθεστώς θα προκαλέσει μαζικά στρατιωτικά αντίποινα στην Ιαπωνία, στη Νότια Κορέα και στις αμερικάνικες κτήσεις και βάσεις στον Ειρηνικό. Θα προκληθούν εκατόμβες θυμάτων και μια πρωτοφανής οικολογική καταστροφή. Ο Πρόεδρος Τραμπ είναι παρορμητικός, αλλά έχει γύρω του ένα επιτελείο από έμπειρους, απόστρατους αξιωματικούς που θα τον συγκρατήσουν από απερίσκεπτες ενέργειες.

Ο Τραμπ αλλάζει την ατζέντα

Η ένταση εξυπηρετεί παραδόξως και τις δύο πλευρές. Ο νεαρός ηγέτης της Βορείου Κορέας, εν μέσω εθνικιστικού παροξυσμού, ισχυροποιεί την θέση του έναντι της “παλαιάς φρουράς” των στρατιωτικών και των κομματικών στελεχών του καθεστώτος. Ο πρόεδρος Τραμπ από την πλευρά του άλλαξε εντελώς την ατζέντα στις ΗΠΑ.

Κανείς στην Αμερική δεν συζητάει τις επαφές του επιτελείου του με τους Ρώσους, ή τις σχέσεις του με την αμερικάνικη Ακροδεξιά που προκάλεσαν μαζικές παραιτήσεις συμβούλων του. Ο Ντόναλτ Τραμπ έμοιαζε απομονωμένος ακόμα και από την κυβέρνηση του, με τον Υπουργό Εξωτερικών Τίλερσον να δηλώνει σε συνέντευξη του στις 27 Αυγούστου για τα επεισόδια στο Σαρλοτσβιλ, πως “ο Πρόεδρος μιλάει για τον εαυτό του”.

Με την σκληρή στάση του στην κορεάτικη κρίση τόνωσε το ηγετικό του προφίλ και είναι βέβαιο πως θα έχει πλέον πολλές συμπάθειες στο αμερικάνικο κατεστημένο, που τον είχε πολεμήσει. Η κρίση θα οδηγήσει σε κούρσα εξοπλισμών στην ασιατική ήπειρο, γεγονός που θα σημάνει κέρδη πολλών δισ. δολαρίων για την αμερικάνικη πολεμική βιομηχανία, το “στρατοβιομηχανικό σύμπλεγμα” όπως θα έλεγε ο πρώην πρόεδρος Αϊζενχάουερ.

Το βλέμμα στην Κίνα

Αυτό δεν σημαίνει ότι απουσιάζουν οι κίνδυνοι. Ένας πυρηνικός πόλεμος μπορεί να ξεσπάσει εξαιτίας ενός ατυχήματος ή από ένα ανθρώπινο λάθος. Μπορεί να λάβει άλλες διαστάσεις. Ο Ντόναλντ Τραμπ με αφορμή την τωρινή κρίση, ίσως βρει την αφορμή για να ξεκινήσει “οικονομικό πόλεμο” εναντίον της Κίνας, του μεγαλύτερου συμμάχου της Πιόνγιανγκ. Ο Αμερικανός πρόεδρος είχε κατηγορήσει προεκλογικά την Κίνα “ότι χειραγωγεί το νόμισμα της” και “κλέβει θέσεις εργασίας των Αμερικάνων”.

Πρόσφατα δήλωσε πως οι ΗΠΑ εξετάζουν το ενδεχόμενο να διακόψουν τους εμπορικούς δεσμούς με τις χώρες που έχουν σχέσεις με την Βόρεια Κορέα, στοχοποιώντας ευθέως το Πεκίνο.

Σε αυτήν την περίπτωση είναι βέβαιο πως η Κίνα δεν θα καθίσει με σταυρωμένα χέρια. Ο Κινέζος πρόεδρος ήδη έχει εμφανιστεί ως υπερασπιστής του ελεύθερου εμπορίου έναντι του προστατευτισμού του Τραμπ. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι η χώρα του έχει πολλές ανοιχτές συνοριακές διαφορές με τον μεγαλύτερο σύμμαχο των ΗΠΑ στην Ασία, την Ιαπωνία.