“Επίθεση φιλίας” Άσαντ στην Τουρκία! – Προς συμφωνία win-win στο συριακό

Ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μεταβαίνει στη Μόσχα για να συναντηθεί με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν. Μπορεί να προτιμούσε αυτή η συνάντηση να συμπεριλάμβανε τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν και τη Γερμανίδα καγκελάριο, Άγκελα Μέρκελ, όμως η ρωσική πλευρά δεν έχει λόγους να απεμπολήσει την εικόνα του κράτους – αποφασιστικού παράγοντα στη Συρία.

Η συνάντηση αυτή σε μεγάλο βαθμό θα κρίνει μεσοπρόθεσμα και την εξέλιξη της μεταναστευτικής κρίσης στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Εάν δηλαδή θα συνεχιστεί με την ένταση του τελευταίου διαστήματος, ή θα οδεύσει σε κάποια αποκλιμάκωση. Το δεύτερο σενάριο μοιάζει σε αυτή τη φάση πιθανότερο, καθώς θα πετύχει τη “διαχείριση” της κατάστασης, έστω και χωρίς να αντιμετωπιστούν οι διαφωνίες. Αυτό δε σημαίνει όμως το τέλος των ελληνικών προβλημάτων με την Τουρκία…

Ο Ερντογάν δεν έχει κρύψει ότι πρωταρχικός στόχος της μεταναστευτικής πίεσης προς την Ελλάδα δεν είναι άλλος από την εκβίαση της Ευρώπης να αναλάβει πολύ μεγαλύτερο μέρος του κόστους παραμονής των Σύρων προσφύγων στην Τουρκία, αλλά και να ενισχύσουν ουσιαστικά την Άγκυρα στη συριακή της περιπέτεια. Την ίδια στιγμή βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση, η οποία απειλεί να τον αποσταθεροποιήσει εσωτερικά.

Άρα, λογικά, προτεραιότητα για τον Τούρκο ηγέτη είναι να εκτονώσει αυτές τις πιέσεις, ασφαλώς με τρόπο που θα του επιτρέψει να συνεχίσει την υπερφίαλη ρητορική του, υποστηρίζοντας ότι η Τουρκία δεν υποχώρησε σε κανένα μέτωπο. Εάν το πετύχει θα έχει ικανοποιήσει και την Ευρώπη, που παρά την ομόθυμη στήριξη της Ελλάδας, δεν επιθυμεί περαιτέρω κλιμάκωση των σχέσεων της με την Τουρκία. Πιθανότατα αυτό θα αναζωπυρώσει τις προσπάθειες μιας νέας διαπραγμάτευσης της ευρωπαϊκής στήριξης στην Τουρκία, με τον συνήθη κατευναστικό προσανατολισμό.

Τι θέλουν οι Ρώσοι και ο Άσαντ

Από την άλλη πλευρά, όπως έχει εξηγηθεί κατ’ επανάληψη, ο Ρώσος ηγέτης δεν επιθυμεί την οριστική ρήξη των σχέσεων με την Άγκυρα. Μέσω της διατήρησής της συντηρεί ένα σοβαρό πρόβλημα και τον συνεπαγόμενο διχασμό στις τάξεις της κύριας απειλής εθνικής ασφαλείας για τη χώρα του, το ΝΑΤΟ. Κατά συνέπεια, έχει κίνητρο να αναζητήσει και αυτός τρόπους εκτόνωσης της κατάστασης.

Αυτό που έχει όμως ενδιαφέρον, είναι ο τρόπος με τον οποίο η ρωσική διπλωματία έχει προετοιμάσει τη συνάντηση του Πούτιν με τον Ερντογάν στο Κρεμλίνο. Η ρωσική πλευρά δείχνει να επιθυμεί με προσεκτικά βήματα να αλλάξει τα δεδομένα στην περιοχή, αφενός για να κατοχυρώσει όσα έχουν επιτευχθεί στο συριακό μέτωπο που υπερβαίνουν τα συμφωνηθέντα με την Τουρκία στο Σότσι και αφετέρου για να προστατεύσει την επωφελή για τη Μόσχα σχέση με την Άγκυρα.

Αναμένεται λοιπόν να επιχειρήσει να πείσει την τουρκική ηγεσία να αλλάξει πορεία στο ζήτημα της Συρίας, προσφέροντας στον Ερντογάν μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική. Το ζήτημα είναι να πειστεί ότι θα είναι και βιώσιμη. Η Τουρκία παγίως σκληραίνει τη στάση της εν όψει κάποιας διαπραγμάτευσης. Το έκανε και λίγες ώρες πριν την άφιξη Ερντογάν στη Μόσχα, κατηγορώντας τη ρωσική πλευρά για τις απώλειες στη Συρία.

Την παραμονή της άφιξης Ερντογάν στη Ρωσία όμως, ο Σύρος ηγέτης Μπασάρ Αλ Άσαντ, παραχώρησε συνέντευξη στο ρωσικό τηλεοπτικό δίκτυο “Rossiya 24”, μέσω της οποίας εξαπέλυσε “επίθεση φιλίας” στην Τουρκία και εμμέσως, προσωπικά στον Ερντογάν. Υπενθύμισε τους δεσμούς ανάμεσα στις κοινωνίες των δυο χωρών, οι οποίες δεν αλλάζουν και πάντα θα αποτελούν τη γέφυρα που θα συνδέει τη Συρία με την Τουρκία.

Ο Σύρος ηγέτης έριξε το φταίξιμο για την τουρκική εισβολή στη Συρία… στις ΗΠΑ και αναρωτήθηκε, αναφερόμενος εμμέσως στον Ερντογάν, ποια είναι η επιθετική ενέργεια που έχει διαπράξει η Συρία σε βάρος της Τουρκίας, που έχει οδηγήσει στη σύγκρουση και την απώλεια Τούρκων στρατιωτών σε τουρκικό έδαφος.

Εν αναμονή της ρωσικής διπλωματικής πρωτοβουλίας

Η πολύ σημαντική από απόψεως περιεχομένου και συγκυρίας δημοσιοποίησης συνέντευξη, μάλλον “προδίδει” τις σκέψεις της Μόσχας για διευθέτηση του προβλήματος της Συρίας. Σύμφωνα με το διαφαινόμενο σκεπτικό, εάν πραγματική αιτία της τουρκικής εισβολής είναι η ανασφάλεια για τους κουρδικούς πληθυσμούς της περιοχής που ποτέ δεν έχουν κρύψει την επιθυμία να αποκτήσουν την πρώτη τους κουρδική πατρίδα, Ρωσία και Συρία έχουν να προσφέρουν στην Άγκυρα μια καλύτερη εναλλακτική.

Οι τρεις χώρες θα μπορέσουν να ελέγξουν από κοινού με πολύ πιο βιώσιμο τρόπο το πρόβλημα, κατευνάζοντας στην πράξη και αξιόπιστα τις τουρκικές ανησυχίες. Αυτό θα προκύψει μέσω της διαπραγμάτευσης όλων των εμπλεκομένων μερών, διαπραγμάτευση η οποία θα οδηγήσει στον τερματισμό της στρατιωτικής σύγκρουσης που έχει δημιουργήσει πολλαπλά αδιέξοδα.

Πιθανότατα, σε μια τέτοια διαπραγμάτευση ο Ερντογάν θα εξασφάλιζε ένα επίπεδο παρουσίας σε κρίσιμα για την Τουρκία συριακά εδάφη, με αντάλλαγμα την αποκατάσταση του ελέγχου από το συριακό καθεστώς. Αυτό θα εκτόνωνε τις πιέσεις στο εσωτερικό, ενώ ο Άσαντ θα “κλείδωνε” την επιβίωση του καθεστώτος του και τον σταδιακό τερματισμό του αιματηρού εμφυλίου.

Ο παράγοντας Ιράν

Η Ρωσία θα επιβεβαιώσει τον κυρίαρχο ρόλο της στα διπλωματικά πεπραγμένα της Μέσης Ανατολής ως η χώρα “έντιμος διαμεσολαβητής” (honest broker) και ασφαλώς θα διασφάλιζε την παρουσία της, έχοντας κερδίσει και την αεροπορική βάση Χμέιμιμ, κοντά στη Λατάκια, πλην της ναυτικής στο Ταρτούς.

Η Ρωσία επίσης θα διασφαλίσει πως θα παίζει καθοριστικό ρόλο για την ασφάλεια του κράτους του Ισραήλ, αφού θα μπορεί δια της παρουσίας της να ελέγχει τη “λειτουργικότητα” του διαδρόμου από το Ιράν μέχρι τις ακτές της Μεσογείου, με στόχο την αξιόπιστη προβολή αποτρεπτικής ισχύος της Ισλαμικής Δημοκρατίας, σε μια προσπάθεια να αποφύγει στρατιωτικό πλήγμα εναντίον της πυρηνικής της υποδομής.

Ο διάδρομος αυτός που ξεκινά από το σιιτικό Ιράν και διέρχεται από το Ιράκ στο οποίο η σιιτική παρουσία είναι πολύ πιο ισχυρή από την εποχή ανατροπής του Σαντάμ Χουσεΐν. Από εκεί και, δια των ειδικών σχέσεων του Ιράν με το καθεστώς Άσαντ στη Συρία, καθίσταται ευχερέστερη η υποστήριξη – τροφοδοσία της σιιτικής ένοπλης οργάνωσης Χεζμπολάχ στον Λίβανο, η ισχύς της οποίας στο πολιτικό σκηνικό της “χώρας των κέδρων” είναι από απλώς μεγάλη, έως καθοριστική.

Ρυθμιστικός παράγοντας η Μόσχα

Κατά συνέπεια, εάν πετύχαινε μια τέτοια ρωσική μεσολαβητική πρωτοβουλία, η Μόσχα θα έχει καταστεί ρυθμιστικός παράγοντες σε ολόκληρη την περιοχή, με σαφείς προεκτάσεις στα τεκταινόμενα της Ανατολικής Μεσογείου, που εμπλέκουν και τα ελληνικά (ελλαδικά και κυπριακά) συμφέροντα. Η Ρωσία θα έχει ρόλο να διαδραματίσει σε οποιαδήποτε προβληματική διμερή ή πολυμερή σχέση ανάμεσα σε χώρες της περιοχής.

Συμπερασματικά, η σημερινή επίσκεψη του Ερντογάν στο Κρεμλίνο, θα δείξει αφενός εάν θα μπορούσε να προκύψει μια επωφελής για τον Ερντογάν αποκλιμάκωση στο μέτωπο της Συρίας και αφετέρου εάν θα εκδηλωθεί από ρωσικής πλευράς διπλωματική πρωτοβουλία – απόπειρα να αλλάξουν συνολικότερα τα δεδομένα της υπόθεσης, που θα άνοιγε τον δρόμο μιας συνολικότερης εκτόνωσης στην περιοχή.

Όσον αφορά τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα, καλό θα ήταν να θυμόμαστε ότι η ηρεμία στην ευρύτερη περιοχή μπορεί να θεωρείται γενικά ως θετική εξέλιξη, όμως ο κίνδυνος είναι να δώσει τη δυνατότητα στην Τουρκία, κλείνοντας μερικώς το μέτωπο της Συρίας, να εστιάσει το ενδιαφέρον της στο γεωστρατηγικό παιχνίδι της Μεσογείου και να επανέλθει σε συμπεριφορές αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και των νομίμων συμφερόντων της Ελλάδας στην περιοχή.