Το επικείμενο παγκόσμιο κραχ – Θα σώσουν τράπεζες ή κοινωνίες;

Η τρίμηνη(;) καραντίνα στην οποία εισήλθε η παγκόσμια οικονομία εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού θα οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου παγκόσμια ύφεση, που θα κάνει τη Μεγάλη Ύφεση του 1929 να μοιάζει με αστείο. Κι αυτό γιατί η πραγματικότητα που αντιμετωπίζουμε δεν είναι μια βίαιη εξαέρωση της φούσκας των αγορών, αλλά μια παύση εργασιών της πραγματικής οικονομίας για τρεις μήνες και βλέπουμε.

Τα 50 δισ. δολ. για την καταπολέμηση του κορονοϊού που βάζει ο Τραμπ και η “απεριόριστη ρευστότητα” που υποσχέθηκε να παράσχει η FED (Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ) είναι αμφίβολο εάν θα δώσουν οριστική λύση στο πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί. Ακόμα αβέβαιο είναι αν θα δοθεί λύση με τα 37 δισ. ευρώ από τα ταμεία συνοχής της ΕΕ και με την αναστολή των δημοσιονομικών δεσμεύσεων από χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση του κορονοϊού.

Η EKT (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) ανακοίνωσε μία σειρά μέτρων για τις τράπεζες, ώστε να συνεχίσουν να εκπληρώνουν τον ρόλο τους όσον αφορά τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας και ανέβαλε τα stress tests για το 2021. Έντρομη η Γερμανία, με την Deutsche Bank να αναβάλει την πληρωμή ομολόγων αξίας 1,2 δισ. ευρώ και υφιστάμενη την πίεση των αγορών, ανακοίνωσε εγγυήσεις ύψους 500 δισ. ευρώ για τη στήριξη της οικονομίας.

Ακόμα, υποσχέθηκε ότι δεν θα θέσει όριο στις δαπάνες για να στηρίξει επιχειρήσεις, οικογένειες και ομάδες επαγγελματιών που έχουν πληγεί από τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Αυτή είναι μια στρογγυλή προσέγγιση του προβλήματος και δείχνει ότι το Βερολίνο θα κοιτάξει να σώσει τον εαυτό του (σ.σ: έχει άλλωστε μαζέψει πολύ χρυσό, μα πάρα πολύ χρυσό).

Η αμερικανική παράδοση στη σπέκουλα

Ο φαύλος κύκλος βρίσκεται στο ξεκίνημά του και μόνο εάν εγκαίρως ληφθούν ριζοσπαστικά μέτρα, απολύτως διαφορετικά από εκείνα του παρελθόντος, σε πλανητικό επίπεδο μπορεί να αποτραπεί μια μεγάλη ύφεση, πιθανόν ένα κραχ. Οι ηγέτες θα χρειαστεί να αποφασίσουν εάν θα σώσουν για μία ακόμη φορά τις τράπεζες και τις μεγάλες επιχειρήσεις, ή την κοινωνία που σημαίνει τις θέσεις εργασίας, τα νοικοκυριά και τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Εάν επιλέξουν το δεύτερο, η ζήτηση θα κρατηθεί και μέσω αυτών θα σωθούν και οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι τράπεζες.

Όπως το 1929 που όλοι έπαιζαν με δανεικά, έτσι και τώρα η παγκόσμια οικονομία των 255 τρισ. δολ. (Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο) είναι υπερχρεωμένη – “οικονομία του χρέους”. Το εταιρικό χρέος των ΗΠΑ, ιδιαίτερα των ενεργειακών εταιρειών, είναι πολύ μεγάλο και μπορεί να προκαλέσει domino effect. Το πρόβλημα είναι πως ο Τραμπ είναι άσχετος με τα πολύπλοκα χρηματοοικονομικά, αλλά και με το πώς λειτουργούν οι αγορές, όπως φάνηκε με την αντι-ευρωπαϊκή ταξιδιωτική του οδηγία.

Στο κραχ του 1929, πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ο Χέρμπερτ Χούβερ (1929-1933) που είχε μόλις οκτώ μήνες στην εξουσία. Παρασύρθηκε από τους επαγγελματίες (professional speculators) που προκάλεσαν μια προσωρινή ανάκαμψη του Dow Jones, με αποτέλεσμα να τον αδρανοποιήσουν και να ακολουθήσει αυτό που έμεινε στην ιστορία ως “financial disaster”. Οι επιτήδειοι βγήκαν εγκαίρως αποκομίζοντας δυσθεώρητα κέρδη, όπως ο Τζότζεφ Κένεντι, πατέρας του μετέπειτα προέδρου των ΗΠΑ.

Χρήμα “με ελικόπτερα”

Δεν ξέρουμε ποιοι συμβουλεύουν τον Τραμπ. Αυτό, άλλωστε, δεν έχει σημασία γιατί ούτως ή άλλως κάνει ό,τι του κατέβει στο κεφάλι. Ωστόσο, δεν μπορεί η υφήλιος να πληρώνει πάντα την απληστία και τη σπέκουλα των Αμερικανών για πλούτο και κατανάλωση. Τους πλήρωσε η υφήλιος το 1929 με δεκαετή ύφεση, τους πληρώσαμε όταν κατάργησαν μονομερώς το Bretton Woods (1971-73), τους πληρώσαμε ξανά το 1987 όταν ο Dow έχασε 22,61% και ξανά το 2008 που χάθηκαν 30 εκατομμύρια θέσεις εργασίας παγκοσμίως.

Επειδή η Ευρώπη δεν μπορεί να περιμένει μέχρι το Νοέμβριο για να δει ποιος θα βγει πρόεδρος στις ΗΠΑ και τι θα κάνει, σωστό είναι να συνεννοηθεί με τη Βραζιλία, Ρωσία, Κίνα και Νότια Αφρική, δηλαδή τις κορυφαίες αναδυόμενες αγορές (BRICS), να δουν τι μπορούν να κάνουν όλοι μαζί. Η βάση στην επίλυση του προβλήματος είναι τα χρέη και αυτά πρέπει να κουρευτούν με την ψιλή, για εταιρείες και νοικοκυριά.

Επίσης, πρέπει να δοθεί χρήμα “με τα ελικόπτερα” σε εταιρείες και καταναλωτές για να αποφευχθεί η βαθιά ύφεση και να αρχίσει από τον Μάιο η ανάκαμψη. Έτσι, ίσως να σωθεί και ο καπιταλισμός μπορεί και η δημοκρατία. Πάντως, η Ευρώπη –με ή χωρίς τη Γερμανία– πρέπει να προχωρήσει τον δικό της δρόμο. Έχουμε εισέλθει σε φάση ριζικών ανακατατάξεων.