Κράσνικ – Α’ Παγκόσμιος: Άγρια μάχη εκ συναντήσεως, το πρώτο αίμα στην…

Η δολοφονία του Αυστριακού αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου στο Σαράγεβο στις 28 Ιουλίου 1914 αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η αρχική πρόθεση του Αυστριακού αρχιστράτηγου στρατάρχη Κόνραντ ήταν να συγκεντρώσει τις κύριες δυνάμεις του γύρω από τη Λεμβέργη (σημερινό Λβίβ της Ουκρανίας). Από εκεί οι αυστριακές δυνάμεις μπορούσαν να επιτεθούν είτε μεταξύ των ποταμών Βιστούλα και Μπουγκ και να απειλήσουν τη ρωσική, τότε, Πολωνία και κυρίως τη Βαρσοβία, είτε να κινηθούν βορειοανατολικά, προς το Ντούμπνο, διαχωρίζοντας τις ρωσικές δυνάμεις της Ουκρανίας από αυτές της Πολωνίας και νικώντας τες ελισσόμενες επί εσωτερικών γραμμών.

Το αυστριακό σχέδιο δεν στερείτο λογικής, ειδικά στην πρώτη περίπτωση. Υπήρχε όμως μια βασική παράμετρος. Για να πιεστούν οι υπερέχοντες αριθμητικά Ρώσοι στην περιοχή της Βαρσοβίας θα έπρεπε να πιεστούν και από Βορρά από τους Γερμανούς συμμάχους των Αυστριακών. Έτσι, με μια κίνηση ηλάγρας, το νότιο σκέλος της οποίας θα αποτελούσαν οι Αυστριακοί και το βόρειο οι Γερμανοί, οι ρωσικές δυνάμεις, οι εκτεθειμένες στον θύλακα της ρωσικής Πολωνίας, θα κυκλώνονταν και θα συντρίβονταν.

Όμως οι Γερμανοί σκόπευαν να τηρήσουν αμυντική στάση στο Ρωσικό Μέτωπο επιδιώκοντας την ταχεία συντριβή της Γαλλίας. Στην άλλη πλευρά του λόφου ο Ρωσικός Στρατός υιοθέτησε ένα στρατηγικό σχέδιο συγκέντρωσης που προέβλεπε την ανάπτυξη δύο στρατιών απέναντι στις γερμανικές δυνάμεις της Αν. Πρωσίας (Βορειοδυτικό Μέτωπο).

Νότια αυτών αναπτυσσόταν οι δυνάμεις του Νοτιοδυτικού Μετώπου (σχηματισμός αντίστοιχος της Ομάδας Στρατιών) υπό τον στρατηγό Ιβανόφ. Οι δυνάμεις του αποτελούντο, από Βορρά προς Νότο, από την 4η Στρατιά, υπό τον γερμανικής καταγωγής στρατηγό Άντον φον Ζάλτσα (με 5 ΣΣ), την 5η Στρατιά, υπό τον επίσης γερμανικής καταγωγής στρατηγό Πάβελ φον Πλέβε (6 ΣΣ). Ακολουθούσε η 3η Στρατιά, υπό τον στρατηγό Νικολάι Ρούτσκι, η ισχυρότερη όλων (10 ΣΣ). Η στρατιά αυτή τελικά διχοτομήθηκε και με το ήμισυ των δυνάμεων της σχηματίστηκε η 8η Στρατιά, τη διοίκηση της οποίας ανέλαβε ο στρατηγός Μπρουσίλοφ.

Στρατηγικές κινήσεις

Ο Αυστριακός αρχιστράτηγος αποφάσισε να κινηθεί πρώτος, πριν οι Ρώσοι ολοκληρώσουν την επιστράτευσή τους και εκμεταλλευτούν την αριθμητική τους υπεροχή. Στην καλύτερη περίπτωση, ακόμα και χωρίς γερμανική βοήθεια, ήλπιζε να προξενήσει σοβαρή φθορά στον αντίπαλο. Οι Αυστριακοί φοβούνταν ιδιαίτερα τυχόν μαζική ρωσική εισβολή με μάζες ιππικού. Ένα τέτοιο κύμα ιππικού θα μπορούσε, πίστευαν, να φτάσει σε μεγάλο βάθος στη διάταξή τους, να καταστρέψει αποθήκες, να λεηλατήσει, να καταστρέψει, να υπονομεύσει το ηθικό πολιτών και στρατιωτών.

Για τον σκοπό αυτό ο Κόνραντ συγκέντρωσε τον όγκο των δικών του μεραρχιών ιππικού σκοπεύοντας να τον εξαπολύσει πρώτος κατά των Ρώσων και να πραγματοποιήσει εκείνος όσα πίστευε ότι οι αντίπαλοί του ήθελαν να πράξουν. Στις 9 Αυγούστου 1914 η ρωσική 9η Μεραρχία Ιππικού (ΜΙ) πέρασε τα σύνορα στην περιοχή του Ταρνοπόλ. Μια άλλη απόπειρα των Ρώσων να περάσουν τα σύνορα αποκρούστηκε από την αυστριακή 4η ΜΙ. Οι Ρώσοι δεν φάνηκε να επιμένουν με το ιππικό τους και έτσι ο Κόνραντ αποφάσισε να ρίξει το δικό του ιππικό στη μάχη.

Στις 11 Αυγούστου 1914 διέταξε 10 ΜΙ να διασχίσουν τον ποταμό Βιστούλα και να εκτελέσουν «ισχυρή αναγνώριση», καλύπτοντας την προέλαση των φίλιων στρατιών. Στις 15 Αυγούστου το αυστριακό ιππικό πέρασε τα σύνορα. Εντός δύο μόλις ημερών όμως φάνηκε πως η αποστολή αυτή ήταν πέραν των δυνατοτήτων του. Η μόνη αξιοσημείωτη σύγκρουση, στις 19 Αυγούστου, κατέληξε σε ήττα των Αυστριακών ιππέων. Ο Κόνραντ αποφάσισε να περιορίσει την άσκοπη φθορά του ιππικού και διέταξε υποχώρηση. Άλλωστε ο όγκος του πεζικού είχε πλέον συγκεντρωθεί και ήταν έτοιμος για την επίθεση.

Αντίπαλες δυνάμεις

Από Δυσμάς προς Ανατολάς ο Κόνραντ παρέτασσε την 1η Στρατιά του στρατηγού Ντανκλ με το Ι, V και Χ ΣΣ (10 Μεραρχίες Πεζικού – ΜΠ- 2 ΜΙ, μια ανεξάρτητη Ταξιαρχία Πεζικού). Ανατολικά αυτής ήταν ανεπτυγμένη η 4η Στρατιά υπό τον στρατηγό φον Άουφενμπεργκ, με τα ΙΙ, VI, IX και XVII ΣΣ (9 ΜΠ, 2 ΜΙ) και τέλος έτι ανατολικότερα ήταν ανεπτυγμένη η 3η Στρατιά υπό τον στρατηγό φον Μπρούντερμαν με το ΙΙΙ, ΧΙ και XIV ΣΣ (18 ΜΠ, 4 ΜΙ). Το αυστριακό αριστερό πλευρό κάλυπτε ένα ΣΣ (2 ΜΠ, 1 ΜΙ) υπό τον αντιστράτηγο Κούμερ, ενώ το δεξιό το ΧΙΙ ΣΣ υπό τον αντιστράτηγο Κέβετς ενώ αναμενόταν η άφιξη της 2ης Στρατιάς από το σερβικό μέτωπο.

Απέναντι στις αυστριακές στρατιές στη Γαλικία ήταν ανεπτυγμένες οι ρωσικές στρατιές του Νοτιοδυτικού Μετώπου, υπό τον στρατηγό Ιβανόφ. Οι τέσσερις στρατιές του Ιβανόφ (4η, 5η, 3η και 8η) ήταν ανεπτυγμένες κατά ζεύγη. Η 4η του φον Ζάλτσα που εκείνη την στιγμή διέθετε έξι ΜΠ και 3 ΜΙ και η 5η του φον Πλέβε με 10 ΜΠ και 5 ΜΙ, εκείνη την στιγμή, αποτελούσαν το βόρειο ζεύγος. Η 3η υπό τον Ρούτσκι και η 8η υπό τον Μπρουσίλοφ αποτελούσαν το νότιο ζεύγος. Μεταξύ των δύο αυτών ρωσικών συγκεντρώσεων υπήρχε ένα κενό πλάτους άνω των 70 χλμ.

Οι Ρώσοι είχαν αναπτυχθεί έτσι βάσει των πληροφοριών που είχαν από τον Αυστριακό προδότη συνταγματάρχη Ραντλ και το σχέδιό τους προέβλεπε την περικύκλωση, από τα νότια, των Αυστριακών, ανατολικά του ποταμού Σαν. Από την στιγμή όμως που ο Κόνραντ είχε αναπτύξει δυτικότερα τις δυνάμεις του, ακριβώς λόγω του Ραντλ, στην πραγματικότητα, οι Ρώσοι δεν είχαν τίποτα να περικυκλώσουν. Αντίθετα, το κενό που υπήρχε ανάμεσα στις στρατιές τους θα μπορούσε να τύχει εχθρικής εκμετάλλευσης.

Επίσης λόγω της κλιμακωτής, από Δυσμάς προς Ανατολάς ρωσικής διάταξης, η ρωσική 4η Στρατιά βρισκόταν με το δεξιό της πλευρό ακάλυπτο απέναντι στους βαδίζοντες κλιμακωτά, επίσης, από Δυσμάς προς Ανατολάς Αυστριακούς. Το ίδιο συνέβαινε με το αριστερό της ρωσικής 5η Στρατιάς. Όταν ο Ιβανόφ αντελήφθη την αλλαγή σχεδίων του Κόνραντ διέταξε, στις 23 Αυγούστου, την 4η και 5η Στρατιά του να μεταβάλουν μέτωπο επί το δυτικότερο. Ωστόσο η κίνηση αυτή επ’ ουδενί δεν βελτίωσε την κατάσταση στο δεξιό της 4ης Στρατιάς που εξακολουθούσε να παραμένει παντελώς ακάλυπτο.

Μάχη εκ συναντήσεως

Τα τρία ΣΣ που διέθετε ο φον Ζάλτσα είχαν αναπτυχθεί σε σχηματισμό προσπελάσεως περί τα 32 χλμ. νοτιοδυτικά του Λιούμπλιν. Το δεξιό της 4ης Στρατιάς αποτελούσε το 14ο ΣΣ με δύο ΜΠ. Στο κέντρο είχε αναπτυχθεί το 16ο ΣΣ και αριστερά το ΣΣ Γρεναδιέρων. Την ίδια ώρα η αυστριακή 1η Στρατιά βάδιζε κατευθείαν βορειοανατολικά αφού είχε εκκαθαρίσει τις διαβάσεις του ποταμού Τάνεφ, ανατολικά του Σαντομίερτς, από το ρωσικό ιππικό.

Στις 09.00 της 23 Αυγούστου το αυστριακό Ι ΣΣ του αντιστράτηγου Κίρμπαχ επέπεσε στη ρωσική 18η ΜΠ η οποία αποτελούσε δεξιό του ρωσικού 14ου ΣΣ στο δάσος κοντά στο χωριό Ζεκλίκοφ. Δυτικότερα η ρωσική 13η ΜΙ συγκρούστηκε με την αυστριακή 3η ΜΙ. Στην ιππομαχία που ακολούθησε οι Ρώσοι αρχικά φάνηκε να επικρατούν. Ωστόσο με την υποστήριξη πεζικού, οι Αυστριακοί ιππείς νίκησαν και έτρεψαν σε φυγή τους αντιπάλους τους. Τώρα το δεξιό πλευρό της ρωσικής 4ης Στρατιάς ήταν εντελώς ακάλυπτο.

Την ίδια ώρα το αυστριακό V ΣΣ επιτέθηκε στη ρωσική 45 ΜΠ η οποία αποτελούσε το αριστερό του ρωσικού 14ου ΣΣ. Έτσι ουσιαστικά ένα ρωσικό ΣΣ δέχτηκε την επίθεση δύο αυστριακών ΣΣ έχοντας μάλιστα στο πλευρό μια εχθρική ΜΙ. Ο «Ρώσος» φον Ζάλτσα προσπάθησε να αντιδράσει εξαπολύοντας αντεπίθεση. Αυτή όμως αποκρούστηκε εύκολα από τους Αυστριακούς, με βαριές για τους Ρώσους απώλειες.

Έτσι το ρωσικό 14ο ΣΣ υποχώρησε ηττημένο προς το χωριό Πολίσνα. Στο τέλος της ημέρας οι Αυστριακοί είχαν απωθήσει τους Ρώσους περί τα 25χλμ. προσεγγίζοντας τη γραμμή Κράσνικ-Πολίσνα. Το αυστριακό Χ ΣΣ που αποτελούσε το δεξιό της 1ης Στρατιάς δεν είχε ακόμα εμπλακεί στη μάχη και απλώς κάλυπτε το πλευρό του V ΣΣ. Το βράδυ της 22ας προς 23ης Αυγούστου ο Ντανκλ αποφάσισε να συνεχίσει την επίθεσή του με το πρώτο φως.

Οι Αυστριακοί είχαν εντοπίσει την παρουσία του ρωσικού 16ου ΣΣ και του ΣΣ Γρεναδιέρων. Έτσι ο Ντανκλ ζήτησε τη βοήθεια της 4ης Στρατιάς του Άουφενμπεργκ. Ο φον Ζάλτσα, μετά την ήττα του 14ου ΣΣ έστειλε άλλα δύο ΣΣ του προς ενίσχυσή του. Για να καλύψει δε το κενό που θα ανοιγόταν στη διάταξή του ζήτησε τη βοήθεια της 5ης Στρατιάς του φον Πλέβε. Ο τελευταίος αμέσως ανταποκρίθηκε και διέταξε το 25ο ΣΣ του, υπό τον αντιστράτηγο Ζούγιεφ, να ενισχύσει την 4η Στρατιά.

Στην εξέλιξη της μάχης όμως επενέβη και ο Ιβανόφ, ο οποίος διέταξε τον φον Πλέβε να ρίξει τα λοιπά ΣΣ του στο ακάλυπτο, όπως πίστευε, δεξιό πλευρό της αυστριακής 1ης Στρατιάς. Παράλληλα για να μην μεγαλώσει το κενό μεταξύ των βορείων και των νοτίων στρατιών του διέταξε τις τελευταίες να κινηθούν κατευθείαν προς τα δυτικά. Ο Ιβανόφ ήταν πάντως τυχερός διότι, το ίδιο βράδυ αφίχθησαν στην περιοχή δύο ακόμα ΣΣ, το 18ο και το 3ο Καυκασιανό ΣΣ. Έτσι ο Ιβανόφ διέταξε την 4η Στρατιά του να κρατηθεί πάση θυσία στις κατεχόμενες θέσεις, καθώς η 5η, η 3η και η 8η Στρατιά θα επιχειρούσαν να συντρίψουν το δεξιό πλευρό ολόκληρης της αυστριακής στρατηγικής διάταξης.

Στρατηγική και τακτική ήττα

Στο σημείο αυτό ήταν εμφανές ότι ο Ρώσος στρατηγός είχε χάσει την επαφή με τα γεγονότα. Οι κινήσεις που σχεδίασε μπορεί να απέδιδαν σε μερικές ημέρες. Άμεσα όμως, δεν βοηθούσαν την 4η Στρατιά του να αποφύγει την ήττα. Εξάλλου υπήρχε πάντα και ο κακός δαίμονας του Ρωσικού Στρατού, η ασυνεννοησία και η ευθυνοφοβία. Έτσι την ώρα που το 14ο ΣΣ κινδύνευε να καταρρεύσει, το 16ο ΣΣ και το ΣΣ Γρεναδιέρων δεν ενημερώθηκαν καν για τις αλλαγές στα σχέδια που σημειώθηκαν.

Έτσι και τα δύο αυτά ΣΣ απλώς συνέχισαν να κινούνται νοτιοδυτικά, ενισχύοντας το 14ο ΣΣ με μόλις μια ταξιαρχία. Τα δύο ρωσικά ΣΣ συναντήθηκαν με τα αυστριακά V και Χ ΣΣ. Οι Ρώσοι συγκέντρωσαν την επίθεσή τους κατά του αυστριακού Χ ΣΣ με σκοπό να το διασπάσουν και να υπερκεράσουν το δεξιό πλευρό της 1ης Στρατιάς. Εκεί που φάνηκε πως το κατάφερναν πάντως επενέβη με επιτυχία τη αυστριακή 9η ΜΙ. Οι Αυστριακοί ιππείς αφίππευσαν και μαχόμενοι πεζή σταμάτησαν τη ρωσική επίθεση.

Την ώρα που οι Ρώσοι έλειχαν τις πληγές τους ήταν η σειρά των Αυστριακών να αντεπιτεθούν. Το αυστριακό Χ ΣΣ επιτέθηκε κατά του αριστερού πλευρού του ΣΣ Γρεναδιέρων και υποχρέωσε ολόκληρο το ρωσικό ΣΣ σε βαθιά υποχώρηση, ενώ το αυστριακό V ΣΣ εκμεταλλεύτηκε το κενό μεταξύ των ρωσικών 14ο και 16ο ΣΣ και υποχρέωσε το 16ο σε υποχώρηση. Στο αυστριακό αριστερό το Ι ΣΣ συνέχισε να απωθεί το ρωσικό 14ο ΣΣ.

Η μάχη εξελισσόταν ιδιαίτερα ευχάριστα για τους Αυστριακούς. Έτσι το βράδυ της 23ης Αυγούστου ο Ντανκλ σχεδίασε να συνεχίσει την επίθεσή του με τελικό σκοπό την περικύκλωση και καταστροφή της ρωσικής 4ης Στρατιάς. Ωστόσο όταν το πρωί της 24ης οι Αυστριακοί άρχισαν εκ νέου να προελαύνουν, δεν βρήκαν Ρώσους απέναντί τους. Ο φον Ζάλτσα, μη τρέφοντας αυταπάτες, όπως ο Ιβανόφ, αποφάσισε να αποσύρει τις σκληρά δοκιμασθείσες δυνάμεις του στην ασφάλεια του Λιούμπλιν.

Η μάχη του Κράσνικ, όπως ονομάστηκε, είχε λήξει. Η πρώτη σοβαρή μάχη και μάλιστα μάχη εκ συναντήσεως, είχε τελειώσει με νίκη των Αυστριακών. Οι απώλειες πάντως των νικητών δεν ήταν ελαφρές. Συνολικά οι Αυστριακοί είχαν εκτός μάχης περί τους 15.000 άνδρες, οι περισσότεροι εξ αυτών τραυματίες. Οι ρωσικές απώλειες ήταν βαρύτερες. Πάνω από 19.000 Ρώσοι σκοτώθηκαν ή τραυματίσθηκαν και περισσότεροι από 6.000 αιχμαλωτίσθηκαν.