Η Άγκυρα θέλει στην Πενταμερή να δημιουργήσει τετελεσμένα

Η ώρα για ένα ακόμη ραντεβού για το Κυπριακό πλησιάζει. Για μία ακόμη φορά η Γενεύη θα είναι το σημείο συνάντησης, αυτή τη φορά από τις 27-29 Απριλίου, όπου θα πραγματοποιηθεί η άτυπη Πενταμερής Διάσκεψη για το Κυπριακό. Είναι σαφές πως η άτυπη Πενταμερής θα χρησιμοποιηθεί ως σταθμός για τα επόμενα βήματα, που θα καθοριστούν όχι μόνο σε σχέση με το Κυπριακό, αλλά τους ευρύτερους σχεδιασμούς των βασικών παικτών.

Τα ευρωτουρκικά, τα ελληνοτουρκικά, τα ενεργειακά και οι εξελίξεις στη Λιβύη ακόμη και στην Ουκρανία, βρίσκονται στη μεγάλη εικόνα. Είναι σαφές πως η ελληνική πλευρά στην Κύπρο σύρεται σε μια διαδικασία, όπου ακόμη και να μην προχωρήσει θα παραμείνουν τα αποτυπώματα των νέων αναβαθμισμένων αξιώσεων της κατοχικής Τουρκίας στην ατζέντα.

Ποια είναι τα δεδομένα; Πρώτον, το Ανακοινωθέν της 3ης Νοεμβρίου 2020 για τη συνάντηση Αναστασιάδη-Τατάρ ήταν σημαντικό λάθος για την ελληνική πλευρά. Σ’ αυτή τη συνάντηση, όπως είναι γνωστό, συμφωνήθηκε να ζητηθεί από τον Αντόνιο Γκουτέρες, να συγκαλέσει Πενταμερή χωρίς αναφορά στη βάση των συνομιλιών ή στα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών για την Κύπρο.

Καμία αναφορά στους όρους εντολής καλών υπηρεσιών του Γενικού Γραμματέα, οι οποίοι καθορίζονται με σαφήνεια σε ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Με βάση εκείνο το ανακοινωθέν, λοιπόν, “όλα είναι στο τραπέζι”, χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Ήταν μια κίνηση-πάσα στην τουρκική πλευρά, η οποία επιδιώκει αλλαγή πλεύσης και πρόταξη της λύσης δυο κρατών.

Δεύτερον, η απουσία της Κυπριακής Δημοκρατίας από τη Διάσκεψη, αποτελεί ένα σημαντικό λάθος. Το κέρδισε κι αυτό η Τουρκία, που θεωρεί την Κυπριακή Δημοκρατία ως “εκλιπούσα”. Σε τέτοιες διεθνείς συνάξεις, που στόχο έχουν να τροποποιήσουν τις Συμφωνίες του 1960, θα αποφασίσουν τη μετεξέλιξη ή του κράτους δεν μπορεί να απουσιάζει το συμβαλλόμενο μέρος. Πέραν από τις εγγυήτριες Δυνάμεις θα πρέπει να μετέχει και η Κυπριακή Δημοκρατία. Ούτε αυτό το αυτονόητο μπορεί να ισχύσει στην περίπτωση της Κυπριακής Δημοκρατίας; Θα αλλάξει-μετεξελιχθεί το κράτος –εάν αυτό συμφωνηθεί– και δεν θα είναι εκεί;

Τουρκική ατζέντα

Τρίτον, οι Τούρκοι προσέρχονται στη Διάσκεψη με ένα σχεδιασμό, επιμένοντας στα δυο κράτη. Η τουρκική πλευρά προτάσσει το θέμα της κυριαρχικής ισότητας, δηλαδή την αναγνώριση του ψευδοκράτους. Τι είναι η επιδίωξη της κατοχικής δύναμης; «Να συνεργάζονται τα δύο κράτη στο νησί στη βάση της κυριαρχικής ισότητας, να έχουν οι δύο πλευρές ισότιμο διεθνές καθεστώς και να αναγνωρίσουν η μία την άλλη», όπως εξήγησε προ ημερών ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου.

Μετά την κατάρρευση της Διάσκεψης του Κραν Μοντανά, το καλοκαίρι του 2017, η Άγκυρα δεν κρατάει κανένα πρόσχημα, όπως στο παρελθόν, που είχε χρησιμοποιήσει την Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία για να εντάξει μέσα σε μια τέτοια ρύθμιση όλες τις απαιτήσεις της. Και το κάνει αυτό, όταν κατάφερε να οδηγήσει την ελληνική πλευρά να καταστήσει “λάβαρο” τη ρατσιστική, διαχωριστική Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία. Η ελληνική πλευρά στηρίζει την προηγούμενη αξίωση των Τούρκων. Είναι πλέον σαφές πως η Άγκυρα εγκαταλείπει την ονοματολογία, επιδιώκει την ουσία, αλλά δεν αποκλείεται να επανέλθει στην ονοματολογία για να της μείνει η ουσία, που είναι μιας μορφής συνομοσπονδία, ανεξαρτήτως τι ταμπέλα θα φέρει.

Τέταρτον, η ελληνική πλευρά θα μπορούσε να αξιοποιήσει τη στάση των Τούρκων. Την αξίωση τους, δηλαδή, για δυο κράτη και να αλλάξει πολιτική. Τα φοβικά σύνδρομα που καταδιώκουν έκπαλαι τη Λευκωσία δεν την αφήνουν να απεγκλωβιστεί από τις διαχρονικές υποχωρήσεις της. Δεν τολμά η ελληνοκυπριακή πλευρά να επανατοποθετήσει το Κυπριακό.

Λύση δυο κρατών

Η τουρκική εμμονή στα δυο κράτη, στη συνομοσπονδία, αποτελεί ευκαιρία για να τεθεί σε μια άλλη βάση το Κυπριακό. Ποια; Να επιδιωχθεί μια συμφωνία χωρίς διαχωριστικά στοιχεία, χωρίς διακρίσεις με τη βάση την εθνική καταγωγή. Μια συμφωνία χωρίς περιορισμούς στα ανθρώπινα δικαιώματα και δημοκρατική. Μια χώρα, η οποία βιώνει για τόσα χρόνια την κατοχή και το διαχωρισμό δεν μπορεί να επιλύσει το πρόβλημα στη βάση των αποτελεσμάτων της εισβολής και των επακόλουθων της.

Μια κοινωνία μπορεί να λειτουργήσει ενιαία με βάση τις πολιτικές, κοινωνικές, ιδεολογικές διαφορές. Δεν θα λειτουργήσει εάν διαιωνίζεται ο διαχωρισμός και αναδεικνύεται σε κάθε βήμα, για κάθε απόφαση, ο εθνικισμός. Η τουρκική πλευρά ζητά για παράδειγμα, για κάθε απόφαση, να χρειάζεται τουλάχιστον μια τουρκοκυπριακή ψήφος. Η ελληνοκυπριακή πλευρά αποδέχθηκε τούτο για μια σειρά από ζητήματα αλλά όχι για όλα, που θέλουν οι Τούρκοι. Παραμένει, ωστόσο, μια στρέβλωση, που θα εμποδίζει την λειτουργία του κράτους, της χώρας.

Τόσο ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, όσο και οι εμπλεκόμενοι, για διαφορετικούς λόγους δεν θα θέλουν αδιέξοδο στην άτυπη Πενταμερή Διάσκεψη. Γι’ αυτό και αναμένεται πως θα βρεθεί ένας τρόπος, μέσα από ένα ανακοινωθέν, για να υπάρξει συνέχεια. Να αρχίσουν συζητήσεις για τη διαμόρφωση “κοινού εδάφους”. Οι Τούρκοι θέλουν τη διαδικασία για να μπορούν να συζητούν με την ΕΕ την αναβαθμισμένη τελωνειακή ένωση. Η Λευκωσία θέλει να υπάρξει συνέχεια, καθώς έτσι θεωρεί πως η κατοχική δύναμη δεν θα προχωρεί σε νέα τετελεσμένα στη θάλασσα και τη στεριά (Αμμόχωστο). Άλλωστε, σύμφωνα με πληροφορίες, τα Ηνωμένα Έθνη, ήδη προωθούν τη συζήτηση για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Ένα πεδίο δοκιμασμένο, που δεν απέδωσε.