Τι κάνει “αναντικατάστατο” τον πρέσβη Παύλο Αποστολίδη…

Ο 61ος γύρος των διερευνητικών επαφών ξαναβρίσκει τον πρέσβη Παύλο Αποστολίδη επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας, παρ’ ότι σχεδόν 80χρονος. Αν και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την εμπειρία του, πολλοί διερωτώνται τι είναι αυτό που τον κάνει “αναντικατάστατο”! Πολλές ερμηνείες δίνονται, αλλά το μόνο σίγουρο είναι πως ο παλαίμαχος πρέσβης έχει τον τρόπο του με διαφορετικές κυβερνήσεις. Ή αλλιώς, έχει τα κατάλληλα “διαπιστευτήρια” για μία τέτοια ευαίσθητη αποστολή.

Όπως είχε πει ο Τσόρτσιλ «δεν κάνεις διάλογο με το κεφάλι σου μέσα στο στόμα της τίγρης». Και η Τουρκία διεκδικεί για τον εαυτό της τον ρόλο της τίγρης, απειλώντας με τη χρήση στρατιωτικής βίας, όπως έκανε όλο το προηγούμενο διάστημα, δημιουργώντας παράλληλα πολιτικό τετελεσμένο. Γι’ αυτό και είναι χρήσιμο ο πρέσβης Αποστολίδης να θυμάται και ένα άλλο μότο, αυτή τη φορά του Θεόδωρου Ρούσβελτ. «Να μιλάς απαλά και να κουβαλάς ένα μεγάλο μπαστούνι».

Φίλοι του λένε ότι στη διάρκεια της πολυετούς διαδρομής του ο πρέσβης επί τιμή και τέως διοικητής της ΕΥΠ έχει αποδείξει ότι ξέρει να ισορροπεί. Δεν είναι η πρώτη φορά, εξάλλου, που θα αντιμετωπίσει την τουρκική πλευρά, ως επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στις λεγόμενες διερευνητικές επαφές. Η προϋπηρεσία του σε κορυφαία διπλωματικά πόστα και η συμμετοχή του σε διαπραγματεύσεις τον έχουν προικίσει με μεγάλη πείρα. Αυτή, ωστόσο, είναι αναγκαία, αλλά όχι και ικανή συνθήκη. Απαιτούνται και προϋποθέσεις που αφορούν τόσο τη δική του οπτική, όσο κυρίως τις επιλογές της κυβέρνησης Μητσοτάκη που τον επέλεξε.

Ο Αποστολίδης είναι γέννημα θρέμμα Αθηναίος. Αντίκρισε για πρώτη φορά τον μεσογειακό ήλιο το 1942, σε συνθήκες γερμανικής κατοχής. Ανδρώθηκε συμπορευόμενος με τα μεταπολεμικά τεκταινόμενα, αν και προερχόμενος από ιδιαίτερα προνομιούχο οικογενειακό αστικό περιβάλλον. Σπούδασε στη Νομική και αμέσως εντάχτηκε στην διπλωματική υπηρεσία. Ήταν μόλις 23 ετών.

Από την Κύπρο στην ΕΕ

Σε παλαιότερη συνέντευξή του είχε συμφωνήσει με την αναφορά του δημοσιογράφου ότι από τους 500 διπλωματικούς, το βάρος σηκώνουν το πολύ 100. Ο ίδιος θεωρεί ότι ανήκει στους τελευταίους. Μπορεί αρκετοί συνάδελφοί του να τον θεωρούν αμφιλεγόμενο, ότι διακατέχεται από το σύνδρομο να αποδίδει καθοριστική σημασία στο τι λένε οι ισχυροί σύμμαχοι και εταίροι, αλλά κι αυτοί παραδέχονται ότι εργάζεται σκληρά.

Ήταν, άλλωστε, εξαρχής φιλόδοξος και ανυπομονούσε να ξεχωρίσει. Κατά την δραματική περίοδο 1973-1976 υπηρέτησε στην ελληνική πρεσβεία στην Κύπρο ως γραμματέας Α’. Έτσι βρέθηκε στο κέντρο της μεγάλης εθνικής τραγωδίας που πυροδοτήθηκε με το χουντικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974, ανοίγοντας τον δρόμο για την τουρκική εισβολή με όλα τα δραματικά επακόλουθα για τον κυπριακό Ελληνισμό.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 εστάλη σε άλλο κομβικό πόστο, σύμβουλος στην ελληνική πρεσβεία στην Άγκυρα. Είναι η περίοδος, που η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου έχει διακόψει τις συνομιλίες με την Άγκυρα, λόγω της ανακήρυξης του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους και λόγω της θέσης ότι η μόνη διαφορά με την Τουρκία είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.

Όταν άρχισαν τα “τύμπανα του πολέμου” το 1987, ο Αποστολίδης ανέλαβε το πρώτο του πρεσβευτικό πόστο στη Σαουδική Αραβία. Τρία χρόνια αργότερα, επί κυβέρνησης Κώστα Μητσοτάκη, επέστρεψε στην Κύπρο ως πρεσβευτής πια. Αργότερα στο σερί των νευραλγικών πόστων προστέθηκε η ελληνική Μόνιμη Αντιπροσωπεία στον ΟΗΕ. Επιστρέφοντας στην κεντρική υπηρεσία ορίστηκε γενικός διευθυντής Διμερών Σχέσεων. Το 1995 τοποθετήθηκε επικεφαλής της Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην ΕΕ, θέση στην οποία παρέμεινε ως το 1998, οπότε και ανέλαβε τα καθήκοντα του γενικού γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών.

Ο προνομιούχος Αποστολίδης

Δύσκολα μπορεί να βρει κανείς άλλο διπλωμάτη της γενιάς του που να έχει ανάλογη πορεία. Είναι κοινός τόπος ότι εξαρχής ήταν προνομιούχος, με την έννοια ότι είχε ισχυρούς “προστάτες” εντός και εκτός υπουργείου. Για κάποιους συναδέλφους του, η υπηρεσιακή πορεία του αποτυπώνει το ταλέντο του να ελίσσεται και να συμπλέει με την εκάστοτε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών. Ενώ ήταν καταχωρημένος πως ανήκε πολιτικά στη Δεξιά, η κυβέρνηση Σημίτη τον “εκτόξευσε”.

Συνάδελφοί του ισχυρίζονται ότι από πολύ νωρίς ο Αποστολίδης είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη και την εύνοια των “μεγάλων δυτικών συμμάχων”. Καλοπροαίρετοι και κακοπροαίρετοι, ωστόσο, περιγράφουν ένα ιδιαίτερα εκπαιδευμένο άτομο, με ταλέντο να αποφεύγει τις συγκρούσεις και να υπηρετεί το κυρίαρχο αφήγημα στην εξωτερική πολιτική. Μοναδική εξαίρεση είναι η τεταμένη συνύπαρξή του, όταν υπηρετούσε ως γενικός γραμματέας του υπουργείου επί υπουργίας Θεόδωρου Πάγκαλου στην κυβέρνηση Σημίτη.

Οι απόψεις του για τα ελληνοτουρκικά είχαν δημιουργήσει τριβές με τον τότε πολιτικό προϊστάμενό του ήδη από το 1996, όταν μετά τα Ίμια η κυβέρνηση είχε αποφασίσει να επαναφέρει το βέτο για τη ευρωπαϊκή χρηματοδότηση της Τουρκίας. Η δική του άποψη ήταν η απρόσκοπτη συνέχιση των διαπραγματεύσεων για την τελωνειακή ένωση ΕΕ-Τουρκίας.

Επί υπουργίας Πάγκαλου, πάντως, είχε επιλεγεί για την κρίσιμη θέση του επικεφαλής της Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπείας (ΜΕΑ) στην ΕΕ. Παροικούντες την Ιερουσαλήμ του υπουργείου Εξωτερικών, όμως, υποστηρίζουν ότι ο Πάγκαλος είχε αποφασίσει να στείλει τον Αποστολίδη στο μακρινό Τόκιο. «Ίσως έτσι έχει την ευκαιρία να απολαύσει τις κερασιές», είχε σχολιάσει τότε κακεντρεχώς διπλωμάτης.

Διοικητής της ΕΥΠ

Αποδείχθηκε, όμως, ότι ο Αποστολίδης δεν ήταν ένας κοινός διπλωμάτης. Είχε απειλήσει με πρόωρη παραίτηση και τότε έγινε το “θαύμα”. Με προσωπική παρέμβαση του τότε πρωθυπουργού Σημίτη όχι μόνο δεν εστάλη στο Τόκιο, αλλά και τοποθετήθηκε γενικός γραμματέας του υπουργείου! Μετά την υπόθεση Οτσαλάν (1999), στην οποία συμμετείχε ενεργά, η κυβέρνηση Σημίτη τον διόρισε διοικητή της ΕΥΠ, όπου παρέμεινε μέχρι το 2004. Τότε παρέδωσε την σκυτάλη στον πρέσβη Κοραντή.

Επί θητείας του, πάντως, εξαρθρώθηκε η “17 Νοέμβρη”, ενώ επί των ημερών του, η ΕΥΠ καλλιέργησε σχέσεις με άλλες μυστικές υπηρεσίες. Επί των ημερών του, όμως, εκτυλίχθηκε και το σκάνδαλο των υποκλοπών. Επίσης, την περίοδο εκείνη προκλήθηκε θόρυβος, όταν έγινε γνωστό ότι αεροσκάφη της CIA προσγειώθηκαν 64 φορές σε ελληνικά αεροδρόμια, χρησιμοποιώντας τα για μεταφορές απαχθέντων υπόπτων για τρομοκρατία από διάφορες χώρες. Ο ίδιος είχε δηλώσει ότι «η ΕΥΠ αναγκαστικά προσαρμόστηκε στις ανάγκες που προέκυψαν μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001».

Μετά την συνταξιοδότησή του, διετέλεσε ειδικός σύμβουλος του ΕΛΙΑΜΕΠ, ενώ μετείχε και στο Κέντρο Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής. Είχε προκαλέσει θόρυβο όταν σε μία μελέτη του ΕΛΙΑΜΕΠ με τίτλο “ELIAMEP Thesis, Cyprus July 2009” είχε γράψει ότι οι Τούρκοι δεν εισέβαλαν στην Κύπρο το 1974, αλλά αποβιβάστηκαν! «In 1974, a Turkish force landed on the Island…»!

“Ξεχειλίζει” από εμπειρία

Επειδή ένας τέτοιος διπλωμάτης δεν χάνεται, τοποθετήθηκε στο Διοικητικό Συμβούλιο της Alpha Bank. Όταν η τραπεζική εποπτική αρχή της Τουρκίας απέρριψε το αίτημα για είσοδο της Alpha Bank στην τουρκική αγορά, μέσα από τη συνεργασία της με το Anadolu Group, η εφημερίδα Sabah είχε συνδέσει την απόρριψη με τη θέση του Αποστολίδη στο διοικητικό συμβούλιο του ομίλου. Η τουρκική εφημερίδα είχε επικαλεστεί, μάλιστα, την αποστολή σχετικού εγγράφου από την τουρκική MIT.

Το γεγονός ότι πρόσωπα όπως ο Αποστολίδης δεν χάνονται αποδεικνύεται και από τον διορισμό του στη θέση του υπουργού Διοικητικής Μεταρρύθμισης στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Πικραμμένου το δίμηνο Μαΐου-Ιουνίου 2012. Και τώρα επιστρατεύτηκε και πάλι ως επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στις διερευνητικές επαφές για να πιάσει το νήμα εκεί που το είχε αφήσει.

Ο Αποστολίδης, εξάλλου, είναι οικεία φωνή στην Άγκυρα, καθώς με το πέρασμα των  δεκαετιών οι Τούρκοι συνάδελφοί του είχαν την ευκαιρία να τον μελετήσουν και να τον αποκωδικοποιήσουν. Μένει να αποδειχθεί αν ο νέος γύρος των διερευνητικών θα κλονίσει την πίστη του για την θέση που δικαιούται η Τουρκία στη Δύση. Ειδικά τώρα που η πρώτη απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τη δεύτερη. Στο πρόσφατο παρελθόν έχει δηλώσει για τον Ερντογάν: «Δεν θα έλεγα ότι είναι απρόβλεπτος. Σίγουρα έχει τη δική του ατζέντα και θέλει να αποτελέσει για την Τουρκία ένα μεγάλο ηγέτη. Νομίζω ότι ήδη σκέπτεται την υστεροφημία του. Πέτυχε να κάνει την Τουρκία μια μεγάλη δύναμη».