Η Τουρκία σε αναζήτηση διασώστη – Το Κατάρ δεν επαρκεί

Αν και συζητείται έντονα η πιθανότητα διάσωσης της Τουρκίας από το Κατάρ, μίας από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, τα μεγέθη των προβλημάτων της τουρκικής οικονομίας στοιχειοθετούν ότι απαιτείται διασώστης με απείρως μεγαλύτερη οικονομική επιφάνεια.

Η άμεση αναχρηματοδότηση των τουρκικών τραπεζών απαιτεί περισσότερα από 50 δισ. δολ. και πρόσθετη τουλάχιστον 40 δισ. δολ.. Οι 6 συστημικές έχουν προ πολλού υπερβεί το όριο ασφαλείας προς το αμερικανικό δολάριο με κατώτατο κατώτατο επίπεδο την ισοτιμία 1:6,3 και ανώτατο 1:7,7, με συνέπεια να επιβάλλεται επειγόντως η ανακεφαλαιοποίησή τους.

Επιπλέον προβάλλει η επιτακτική ανάγκη αποκατάστασης των συναλλαγματικών αποθεμάτων της κεντρικής τράπεζας ώστε από το αρνητικό μέγεθος των -46,5 δισ. δολ. να διαμορφωθούν σε επίπεδα ανώτερα των 50 δισ. δολ., κίνηση που πρόκειται να απαιτήσει 100 δισ.δολ. περίπου.

Κατά το 2019 οι αποπληρωμές ιδιωτικού χρέους σε συνάλλαγμα κινούνται στα επίπεδα των 66 δισ. δολ. και οι αντίστοιχες του δημοσίου στα 17 δισ. δολ., ενώ το 2020 οι αντίστοιχες διαμορφώνονται στα επίπεδα των 87 και 27 δισ. δολ. μαζί με τις κρατικές τράπεζες (εξαιρουμένων των 44,5 δισ. δολ. από συμβόλαια ανταλλαγής συναλλαγματικού χρέους -FX Swaps- έως τις 30 Σεπτεμβρίου, με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα). Το μεγάλο πρόβλημα αναμένεται να εμφανιστεί το 2021, όταν σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα της χώρας αναμένεται περαιτέρω αύξηση κατά 10% ή και 15% κυρίως λόγω των συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Η δεινή οικονομική θέση της χώρας υποχρεώνει το καθεστώς Ερντογάν σε εκποιήσεις περιουσιακών στοιχείων με πρώτο αγοραστή το Κατάρ που ήδη διαπραγματεύεται την πώληση του 10% του χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης, του εμπορικού λιμένα της Αττάλειας και της κρατικής αεροπορικής εταιρείας, όπως και ακινήτων και γαιών του τουρκικού δημοσίου, με τις συνολικές επενδύσεις του Κατάρ στην Τουρκία να ανέρχονται σε 22 δισ. δολ..

Τα μεγέθη του Κατάρ

Το ΑΕΠ του Κατάρ αναμένεται να κινηθεί στα επίπεδα των 172 δισ. δολ., αντιπροσωπεύοντας περίπου το 25% του αντίστοιχου της Τουρκίας. Από το 2018 μειώνεται συνεχώς, εμφανίζοντας απώλειες της τάξης του 10% κυρίως λόγω της κάμψης των τιμών του φυσικού αερίου (κύριο προϊόν των εξαγωγών) και του αργού πετρελαίου. Η χώρα αντιμετωπίζει και αυτή τα δεινά της χρηματοοικονομικής λαίλαπας που πλήττει την υδρόγειο, με πρόσθετα όμως πλήγματα λόγω της τρομακτικής κρίσης στην αγορά ενέργειας τον Απρίλιο του 2020, που οδηγεί τις τιμές του αργού πετρελαίου σε αρνητικά επίπεδα.

Το σημαντικότερο περιουσιακό στοιχείο του Κατάρ και κατά μία έννοια η μοναδική ασπίδα προστασίας του στην δυσχερέστατη περίοδο που διανύει η υφήλιος επικεντρώνεται στην δημόσια Αρχή Επενδύσεων του Κατάρ (QIA) που διαχειρίζεται τις επενδύσεις της χώρας στο εξωτερικό. Ιδρύεται το 2005 από τον τότε ηγέτη της χώρας Εμίρη Χαμάντ μπιν Χαλίφα αλ Θανί, με σκοπό να διαχειρίζεται τα πλεονάσματα από τις πωλήσεις φυσικού αερίου και αργού πετρελαίου του δημοσίου. Ο βασικός στόχος εστιάζεται στην ελαχιστοποίηση των κινδύνων λόγω της σχεδόν απόλυτης εξάρτησης της οικονομίας από τις διακυμάνσεις των τιμών στην αγορά ενέργειας, μέσω επενδύσεων στις μεγάλες διεθνείς αγορές (ΕΕ, ΗΠΑ και Ασία-Ειρηνικός).

Κατά το 2020 η καθαρή αξία των επενδύσεών της φτάνει τα 170 δισ. δολ., αν και ορισμένοι εκτιμούν πως συμπεριλαμβανομένων και των υπεραξιών ίσως να φτάνουν τα 300 δισ. δολ., αποδίδοντας ετήσια έσοδα της τάξης των 0,8-1,0 δισ. δολ. τα ταμεία του δημοσίου. Μεταξύ των άλλων κατέχει το 20% του αεροδρομίου του Heathrow στο Λονδίνο (από το 2017) και σημαντικά μερίδια στους ομίλους της Volkswagen όπου κατέχει το 17% των κοινών μετοχών και το 13% των προνομιούχων μετοχών και του μεταλλευτικού μεγαθηρίου GLENCORE.

Οι δύο τελευταίες επενδύσεις πάντως σημειώνουν απώλειες της τάξης των 5,9 δισ. δολ. λόγω της κάμψης των τιμών των μετοχών τους στα χρηματιστήρια. Επίσης από το 2015 επενδύει σταδιακά στις ΗΠΑ έως το 2020 35 δισ. δολ. κυρίως στην αγορά ακινήτων, κατέχοντας μεταξύ των άλλων και το 44% της μεγάλης εταιρείας αξιοποίησης ακινήτων Brookfield Property Partners και από το 2017 επιπλέον 10 δισ. δολ. σε έργα υποδομών.

Κατά το τρίτο τρίμηνο του 2020 τα έσοδα από τις εξαγωγές του Κατάρ μειώνονται σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019 κατά 35,5%, επηρεασμένα από την απότομη καθίζηση κατά 38,5% των εσόδων του κλάδου ενέργειας. Τα συνολικά έσοδα μειώνονται στα 11,3 δισ. δολ, με τα έσοδα του ενεργειακού τομέα να σημειώνουν απώλειες της τάξης των 5,8 δισ. δολ.

Δεν είναι σώφρον

Το πλήγμα ουσιαστικά έχει ευρύτερο χαρακτήρα και εμφανίζεται σε όλους τους παραγωγούς της μέσης Ανατολής, όπου λόγου χάρη ο μεγαλύτερος εξαγωγέας, δηλαδή η Σαουδική Αραβία σημειώνει απώλειες 27,5 δισ. δολ και σύμφωνα με τον πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, η απότομη κάμψη των εσόδων επηρεάζει αρνητικά τους προϋπολογισμούς μισθοδοσίας του δημοσίου.

Επιπλέον η ναυαρχίδα των Σαουδαράβων, η Aramco, έχει την υποχρέωση καταβολής εγγυημένου μερίσματος ύψους 18,75 δισ. δολ. ανά τρίμηνο, δηλαδή 75 δισ. δολ. σε ετήσια βάση. Για να το καβάλλει και να αποφύγει τις νομικές επιπλοκές προβαίνει σε γενναίες περικοπές του προϋπολογισμού της, αν πάλι η κατάσταση δεν διασώζεται. Τα κέρδη του πρώτου εξαμήνου εμφανίζονται μειωμένα από τα 40 δισ. δολ. της αντίστοιχης περιόδου του 2019, στα 25 δισ. δολ., τα οποία πρόκειται να μειωθούν περαιτέρω στα 20 δισ. δολ. μετά την αφαίρεση του κόστους κεφαλαίων.

Οποιεσδήποτε περικοπές πρόκειται τελικά να αποφασιστούν, τα μερίσματα που οφείλονται για τα δύο πρώτα τρίμηνα ανέρχονται σε 37,5 δισ. δλ., μέγεθος τεράστιο εάν αντιπαραβληθεί με την ελεύθερη ταμειακή ροή του ομίλου που φτάνει τα 21,1 δισ. δολ.. Με βάση μάλιστα και τα μεγέθη του τρίτου τριμήνου, τα κέρδη καλύπτουν το 62,8% των μερισμάτων που πρόκειται να καταβληθούν, γεγονός που συνεπάγεται την έκτακτη ενίσχυση του ομίλου από το δημόσιο ταμείο.

Ο οίκος αξιολόγησης Fitch επιβεβαιώνει τις εκτιμήσεις του για το Κατάρ και την Σαουδική Αραβία, σημειώνοντας πως ο κύριος όγκος των πωλήσεων φυσικού αερίου βασίζεται σε μακροπρόθεσμα συμβόλαια, υπολογίζοντας πως για το 2020 τα έσοδα του Κατάρ από τις πωλήσεις υδρογονανθράκων πρόκειται να μειωθούν κατά 27% και κατά 9% το 2021 με βάση μία μέση τιμή $48 ανά βαρέλι για την περίοδο 2019-2021.

Για να υποστηρίξει ουσιαστικά την Τουρκία, το Κατάρ οφείλει να ρευστοποιήσει ένα μεγάλο μέρος των επενδύσεών του στο εξωτερικό ώστε να εισφέρει στην τουρκική οικονομία μεγάλες επενδύσεις σε συνάλλαγμα, προπτική που δεν προκρίνεται όμως από κανένα σώφρονα επενδυτή και ειδικά σε αυτή την περίοδο.