Ο “Αίολος” ψάχνει το μέλλον του μέσα από το Sotheby’s

Ένα κομμάτι της αθηναϊκής κληρονομιάς βγαίνει στο σφυρί από τον οίκο Sotheby’s. Πόσες ιστορίες θα μπορούσε να αφηγηθεί, πόσους κύκλους ζωής έχει βιώσει αυτό το κτίριο ορόσημο, το πρώτο ξενοδοχείο που λειτούργησε στην Αθήνα το 1837. Έμβλημα της μετά- επαναστατικής περιόδου. Ένα ιστορικό ακίνητο που σφράγισε τη φυσιογνωμία του τοπίου γύρω από τον βράχο της Ακρόπολης.

Το αλλοτινό ξενοδοχείο “Αίολος” που πλέον φέρει το όνομα Agnes βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας επί των οδών Αιόλου και Αδριανού. Σε πείσμα του χρόνου, που έχει –μέσω της κατεδάφισης– εξαλείψει τα περισσότερα ιστορικά κτίρια, εκείνο παραμένει όρθιο. Στα θεμέλιά του αντανακλάται η αρχαιότητα και στον περιβάλλοντα χώρο η ιστορική πορεία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Η Αθήνα διαχρονικά ταυτίζεται με το εξέχον σύνολο της Πλάκας. Τα παράθυρα του ξενοδοχείου ατενίζουν αυτό το τοπίο και αντλούν ιστορική νοηματοδότηση από κάθε λιθαράκι που εμπεριέχει το ιστορικό αποτύπωμα της πόλης. Σ’ αυτή την δημοπρασία, λοιπόν, ο νέος ιδιοκτήτης δεν θα αποκτήσει μονάχα ένα κτίριο σπάνιας αρχιτεκτονικής ομορφιάς σε μοναδική τοποθεσία στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, με θέα την Ακρόπολη. Κληρονομεί μαζί του και αποτυπώματα της ελληνικής ιστορίας, έναντι του ποσού των 18 εκατομμυρίων ευρώ.

Οι δημοπρασίες του οίκου Sotheby’s έχουν ταυτιστεί με πολύτιμα έργα τέχνης, μυθικά κοσμήματα, σπάνια κρασιά, μοναδικά αυτοκίνητα, ακόμα και προσωπικά αντικείμενα διασημοτήτων που αγγίζουν δυσθεώρητες τιμές. Οι υποψήφιοι αγοραστές είναι διατεθειμένοι να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη και να αναμετρηθούν με όμοιούς τους, ώστε να αποκτήσουν κάτι μοναδικό, ένα κομμάτι ιστορίας.

Είτε πρόκειται για μανιώδεις συλλέκτες, είτε για επενδυτές, είτε απλά για προνομιούχους που εμπλουτίζουν με τον τρόπο αυτό την προσωπική τους περιουσία και αίγλη, οι δημοπρασίες ανέκαθεν είχαν το κοινό τους. Λιγότερο γνωστές στο ευρύ κοινό είναι οι δημοπρασίες ακινήτων, στις οποίες επίσης διαπρέπει ο συγκεκριμένος οίκος από το 1973. Ουσιαστικά δημιουργήθηκε ένα ξεχωριστό σχήμα εντός του οίκου Sotheby’s, με στόχο να εξυπηρετεί τους εκλεκτούς πελάτες του, οι οποίοι είχαν την οικονομική άνεση να αναζητήσουν εμβληματικά οικήματα σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Τοποθεσία και ιστορία

Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα έχει μπει για τα καλά στον χάρτη του πολυτελούς διεθνούς real estate, προσελκύοντας αγοραστές που δεν διστάζουν να διαθέσουν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για ένα υπερπολυτελές σπίτι σε κάποιο ελληνικό νησί. Εντύπωση, όμως, προκαλεί αυτό το ιδιαίτερο οίκημα που βγαίνει σε δημοπρασία. Συνδυάζει αλληλένδετα την τοποθεσία και την ιστορία.

Ο μελλοντικός πλειοδότης αγοραστής θα μπορεί να καυχιέται ότι θα έχει πλέον στην κατοχή του ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας. Πρόκειται για το πρώτο ξενοδοχείο που λειτούργησε στην Ελλάδα, το 1837, σηματοδοτώντας την μετεπαναστατική περίοδο. Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό. Το κτίριο κατασκευάστηκε ανάμεσα σε έναν απέραντο σωρό αρχαίων ερειπίων.

Τότε, η Αθήνα είχε το μέγεθος ενός χωριού. Ήταν περιορισμένη γύρω από τον βράχο της Ακρόπολης. Αν και ο ακριβής αριθμός των κατοίκων της δεν έχει καθοριστεί, οι υπολογισμοί κάνουν λόγο για περίπου δέκα χιλιάδες ψυχές. Αυτοί ζούσαν στα χαμηλά σπιτάκια που κυριαρχούσαν, ανάμεσα στα αρχαία χαλάσματα και τα τείχη που διαχώριζαν την πόλη από τον αγροτικό πληθυσμό.

Για να κατανοήσει κανείς τη γέννηση αυτού του εμβληματικού κτιρίου, που πλέον πωλείται, αξίζει να θυμηθεί την περιγραφή του Γάλλου ρομαντικού Λαμαρτίνου, ο οποίος επισκέφτηκε την Αθήνα δύο χρόνια πριν την οικοδόμηση του ξενοδοχείου. Περιγράφει την πόλη ως «έναν μπερδεμένο λαβύρινθο από στενοσόκακα στρωμένα με γκρεμισμένους τοίχους, σπασμένα κεραμίδια, πέτρες και μάρμαρα ριγμένα ανάκατα».

Ο αρχιτέκτονας του ξενοδοχείου

Το ξενοδοχείο σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από τον Σταμάτη Κλεάνθη. Ως τοποθεσία του επιλέχθηκε ο βασικός εμπορικός άξονας, στις οδούς Αιόλου, Ερμού και Αθηνάς, γύρω από την πλατεία Καπνικαρέας και την πλατεία Λουδοβίκου. Ο Κλεάνθης την εποχή εκείνη ήταν μόλις 30 ετών. Είχε γεννηθεί στο τουρκοκρατούμενο Βελβεντό της Κοζάνης. Ερωτεύθηκε την αρχιτεκτονική και ο έρωτάς του τον οδήγησε στη Αρχιτεκτονική Σχολή του Βερολίνου.

Θα παρέμενε εκεί, αν ο φίλος και συνεργάτης του Γερμανός μηχανικός Εδουάρδος Σάουμπερτ δεν τον έπειθε να επιστρέψουν στην Ελλάδα, ώστε να συμβάλουν στην ανοικοδόμηση και ανασυγκρότησή της. Ο Καποδίστριας αναγνωρίζοντας την αξία τους, τους ενέταξε στην ομάδα των “Αρχιτεκτόνων της Κυβερνήσεως”. Μεταξύ άλλων, δημιούργησαν και το πολεοδομικό σχέδιο των Νέων Αθηνών, το οποίο δυστυχώς δεν ευοδώθηκε ποτέ.

Ο Κλεάνθης αποδείχθηκε και τετραπέρατος επιχειρηματίας. Αγόρασε διάφορες εκτάσεις γης στην Αθήνα. Πίστευε ακράδαντα ότι η πόλη δεν θα αργήσει να αναπτυχθεί. Αν και ο αρχιτέκτονας του ξενοδοχείου ήταν τόσο επιφανής, ο ιδιοκτήτης του παραμένει άγνωστος. Μπορεί η ταυτότητά του να παρασύρθηκε στη λήθη του χρόνου, αλλά ένα είναι σίγουρο: επρόκειτο για κάποιον πρωτοπόρο, μιας και δεν υπήρχαν μέχρι τότε ξενοδοχεία.

Επένδυσε σε κάτι που δεν είχε τολμήσει κανείς άλλος. Μέχρι τότε, οι διάφοροι επισκέπτες και περιηγητές της Αθήνας έβρισκαν στέγη όπου μπορούσαν. Συνήθως περνούσαν το βράδυ σε σπίτια ντόπιων έναντι κάποιου ασήμαντου ποσού και στην καλύτερη περίπτωση σε πρώιμα πανδοχεία, τα οποία συνήθως προσέφεραν μία κουβέρτα και περιορισμένο χώρο στο πάτωμα. Αυτά ονομάζονταν “Χάνι” και “Καραβάν Σεράι”.

Το υπόγειο με τα αρχαία

Τα Χάνια ούτε λίγο, ούτε πολύ προσέφεραν απλά μία σκεπή για να προστατευτεί κανείς από τη βροχή. Τις συνθήκες της εποχής περιγράφει και ο περιηγητής Έντμοντ Αμπού. «Οι Έλληνες της μεσαίας τάξης ταξιδεύουν με το κρεβάτι τους, που συχνά αποτελείται από μια κουβέρτα. Δεν ζητούν, λοιπόν, από τους ξενοδόχους παρά ένα χώρο μήκους έξη ποδών για να ξεκουράσουν το κορμί τους. Υπάρχουν τριάντα πανδοχεία στην Αθήνα που μπορούν να τους τον προσφέρουν».

Υπό αυτές τις συνθήκες ξεκίνησε η ανέγερση του ξενοδοχείου “Αίολος” το 1935 που ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα. Σύμφωνα με την Αρχαιολογική Υπηρεσία της Πόλης των Αθηνών, πρόκειται για ένα απλό εξωτερικά διώροφο κτίριο, που διέθετε 25 δωμάτια και χαρακτηρίζεται από «οθωνική αρχιτεκτονική μορφολογία, με θέα στην Ακρόπολη και με πολλά παράθυρα που βλέπουν προς την πλευρά των δύο δρόμων».

Το ισόγειο είναι επιφάνειας 450 τετρ. μέτρων με πρόσβαση σε μια μικρή πίσω αυλή, όπου υπήρχε βρύση με τρεχούμενο νερό. Ο πρώτος όροφος είναι επιφάνειας 333 τ.μ. Εκεί οδηγεί μία ξύλινη σκάλα. Ο προθάλαμος ήταν πλακοστρωμένος με βότσαλα θαλάσσης και πλάκες Τήνου και οδηγούσε σε 13 δωμάτια και έναν χώρο υγιεινής. Μια δεύτερη σκάλα κατέληγε στον κεντρικό χώρο υποδοχής του δευτέρου ορόφου, όπου υπήρχαν ακόμα 12 δωμάτια και ένας ακόμα χώρος υγιεινής. Ο κεντρικός χώρος του προθαλάμου οδηγούσε στη ταράτσα.

Το υπόγειό του 450 τ.μ. είναι, όμως, εκείνο που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Εκεί αποκαλύφθηκαν αρχαίες κολώνες και ένα αρχαίο πηγάδι και πλέον εκτίθενται προστατευμένα με την άδεια της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας εντός του κτιρίου. Όπως αποδείχθηκε το κτίριο χτίστηκε σε τοποθεσία που βρισκόταν η Βιβλιοθήκη του Αδριανού, που δημιουργήθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα το 132 μ.Χ.

Οι ανταγωνιστές

Σύμφωνα με την καταχώρηση του Sotheby’s «υπάρχουν ευρήματα της εποχής του Αδριανού: κίονες, πλάκες, επιγραφές και αρχαίο πηγάδι. Είναι τμήματα της βιβλιοθήκης του Αδριανού (132 μ.Χ.)». Ξεκαθαρίζεται, μάλιστα, ότι έχει εκδοθεί σχετική άδεια «για να παραμείνουν oι αρχαιότητες στον χώρο της ιδιοκτησίας, με τον προϋπόθεση της διατήρησής τους και της προστασίας τους με ειδικά, γυάλινα δάπεδα και φωτισμό».

Την εποχή που ο “Αίολος” άνοιξε τις πόρτες του και φιλοξένησε τους πρώτους πελάτες, κυκλοφόρησε και μία διαφημιστική καταχώρηση στις εφημερίδες για την προώθηση του ξενοδοχείου. «Υπό το όνομα Αίολος ανοίγεται ξενοδοχείον εν Αθήναις, πλησίον της πλατείας του Πλατάνου και της Πνυκός. Εις το ξενοδοχείον τούτο δίδονται δωμάτια εφωδιασμένα με κραββάτους και έπιπλα ευρωπαϊκά, πωλούνται δε διαφόρων ειδών οίνοι της Ευρώπης και άλλα διάφορα οινοπνευματώδη ποτά. Δίδεται πρόγευμα με τζάι και διάφορα άλλα ξηρά βρώματα. Τα φαγητά της τραπέζης γίνονται και κατά τον ευρωπαϊκόν και κατά τον τουρκικόν τρόπον, αι δε τράπεζαι είναι εις πάσαν ώραν έτοιμαι. Τα πάντα δίδονται εις μετρίας τιμάς».

Περίπου την ίδια εποχή, λειτούργησε και ένα ακόμα ξενοδοχείο, ως βασικός ανταγωνιστής του “Αιόλου”. Αυτό, όμως, δεν ανήκε σε Έλληνες. Το Albergo Nuovo δημιουργήθηκε από έναν Ιταλό ονόματι Καζάλι. Η σύζυγός του, η οποία ήταν από την Αυστρία, διηύθυνε το ξενοδοχείο, το οποίο αργότερα μετονομάστηκε σε Hotel de l’ Εurope και στη συνέχεια σε Ηotel Royal.

Οι μετέπειτα ανταγωνιστές του “Αιόλου” ήταν ξενοδοχεία Ευρωπαίων που είχαν γοητευθεί από την Αθήνα και είχαν επενδύσει σε αυτήν. Κάποια το ξεπέρασαν κατά πολύ σε αίγλη και ανέσεις, προσελκύοντας γνωστούς διπλωμάτες και επιχειρηματίες της εποχής. Το διώροφο ακίνητο, όμως, των 1.080 τ.μ παρέμεινε εκεί, ως μάρτυρας της ραγδαίας αλλαγής της πόλης. Στο χαρακτηριστικό σφυρήλατο κιγκλίδωμα του θολωτού υπέρθυρου αναγράφεται το έτος ολοκλήρωσης της ανέγερσής του: 1837.

Μάρτυρας ιστορικών γεγονότων

Τα χρόνια, οι δεκαετίες και και σχεδόν δύο αιώνες πέρασαν από πάνω του. Το 2009 πραγματοποιήθηκαν εργασίες για τη συντήρηση και τη στατική ενίσχυση του κτιρίου. Αυτές εγκρίθηκαν από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Εντέλει, πέρασε στα χέρια του γνωστού επιχειρηματία Σπύρου Μπαϊρακτάρη, ο οποίος είχε το κέντρο “Εντελβάις” στην Πατησίων και το κατάστημα με τα περίφημα κεμπάπ στο Μοναστηράκι.

Αρχικά, το υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε τη μελέτη υπό συγκεκριμένους όρους για την αποκατάσταση του χαρακτηρισμένου ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου ξενοδοχείου για την επαναλειτουργία του ως boutique ξενοδοχείο. Το σχέδιο δεν ευοδώθηκε και το κτίριο πλέον προωθήθηκε προς πώληση μέσω του οίκου Sotheby’s. Ο οίκος σχολιάζει στην καταχώρησή του ότι «μπορεί να ανακαινιστεί πλήρως για να γίνει ένα μοναδικό ιδιωτικό αρχοντικό ή μια εξαιρετική ατμοσφαιρική γκαλερί ή μουσείο».

Όποιος και αν είναι ο νέος του ιδιοκτήτης, το μόνο σίγουρο είναι ότι ο “Αίολος” θα συνεχίσει να πρωταγωνιστεί. Επιβίωσε από την πληθυσμιακή έκρηξη της Αθήνας, από την κατοχή στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και από τον Εμφύλιο. “Είδε” όλα τα καθοριστικά  γεγονότα της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Θα παραμείνει στωικά εκεί, σκεπτόμενο το παρελθόν, αναγιγνώσκοντας το παρόν και ατενίζοντας το μέλλον.