Οι Ειδοί του Οκτωβρίου – Ο διαβολομήνας της οικονομίας

Όσοι ασχολούνται με την ιστορία των αγορών γνωρίζουν πως ο “Πανικός του 1907”, η καταστροφική κρίση του 1929, η Μαύρη Δευτέρα του 1987, η κρίση παραγώγων του 1998, η κρίση της νέας τεχνολογίας του 2000 και του δείκτη S&P το 2001, η κατάρρευση του 2008, εκδηλώνονται τον μήνα Οκτώβριο. Ο μήνας που προηγείται της καταστροφής θεωρείται περίοδος ηρεμίας, αν και υπάρχουν σημεία που προδίδουν την επερχόμενη αναταραχή.

Τον Αύγουστο του 2021, ο δείκτης Standard and Poor’s (S&P) κλείνει με άνοδο για έβδομο συνεχή μήνα, με αύξηση κατά +3%, μία επίδοση που αποτελεί την καλύτερη από το 2018, χωρίς όμως να έχει κάποια υποκείμενα ισχυρά θετικά δεδομένα που να δικαιολογούν την συνεχή άνοδο των προσδοκιών των επενδυτών.

Οπωσδήποτε η θετική κερδοφορία των εταιρειών, η ανάκαμψη που παρατηρείται μετά την κατακόρυφη πτώση λόγω της πανδημίας και οι διαβεβαιώσεις της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ, συντηρούν το κλίμα αισιοδοξίας, αν και υπάρχουν αρκετοί που θεωρούν υπερβολική την κατάσταση της αγοράς και τις πλασματικές υπεραξίες που δημιουργούνται, εξαιρετικά επικίνδυνες.

Ο, σχεδιασμένος από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου του Yale Shiller, ειδικός δείκτης βασίζεται στην σχέση της τιμής μίας μετοχής προς τα κέρδη ανά μετοχή, δηλαδή πόσες φορές η τιμή διαμορφώνεται μεγαλύτερη από τα κέρδη που αναλογούν ανά μετοχή. Πρόκειται για την γνωστή αναλογία Cape, που συνήθως κινείται μεταξύ 10 και 20. Τον Αύγουστο πάντως φθάνει το 39,3, εμφανίζοντας το δεύτερο μεγαλύτερο μέγεθος από την εποχή της υστερίας των επενδυτών με τις μετοχές των εταιρειών νέας τεχνολογίας το 2000.

Οι υπολογισμοί της Bank of America

Η δημιουργία των πλασματικών υπεραξιών στα χρηματιστήρια ερμηνεύεται ικανοποιητικά, όπως υπολογίζει η Bank of America, εάν συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι οι κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο διοχετεύουν επί 18 μήνες, 838 εκατομμύρια δολάρια ανά ώρα, ώστε με την πρόσθετη ρευστότητα να αποτρέψουν τις καταστροφικές οικονομικές συνέπειες της πανδημίας.

Τα ποσά αυτά διοχετεύονται κυρίως προς τις εξαγορές εταιρικών ομολόγων, με την ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ να δαπανά κατά την Bank of America, τέσσερα τρισεκατομμύρια δολάρια για την στήριξη της αγοράς. Κατά τους υπολογισμούς της τράπεζας το ποσόν υπερβαίνει το αντίστοιχο συνολικό των τελευταίων 12 ετών, δηλαδή από την κατάρρευση του 2008.

Οι άτυποι εμπειρικοί κανόνες των αγορών εκτιμούν πως μία αγορά είναι υποτιμημένη όταν η συνολική κεφαλαιοποίησή της, δηλαδή ομόλογα, μετοχές και άλλοι τίτλοι αντιστοιχεί σε αξία στο 50%-75% του ΑΕΠ της χώρας της. Μεταξύ του 75% και του 90% λογίζεται πως ανακλά μία εύλογη αξία, και μεταξύ 90% έως 115% θεωρείται υπερτιμημένη. Ο γνωστός και πολύπειρος μεγαλοεπενδυτής Warren Edward Buffett, υιοθετώντας τους κανόνες αυτούς, θέτει το όριο του 150% με την ιδιότητα ενός αλάνθαστου σήματος κινδύνου, που προειδοποιεί για καταρρεύσεις.

Κατά το παρελθόν η τιμή αυτή εμφανίζεται το 2000 και το 2008, για επαληθευθεί από τις καταρρεύσεις των τιμών που ακολουθούν. Τον Σεπτέμβριο του 2021 αναρριχάται στο τρομακτικό 238%, με την κεφαλαιοποίηση της αγοράς να φθάνει τα 54,3 τρισεκατομμύρια δολάρια στις ΗΠΑ έναντι ενός ΑΕΠ της τάξης των 23 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, δεδομένα που συνεπάγονται πως μόνον μία οικονομία με ΑΕΠ ανώτερο των 40 τρισ. διαθέτει τις αντοχές για να αποτρέψει μία κρίση.

Άλλα κρίσιμα σημεία

Κάποια άλλα πρόδρομα σημεία αναδύονται με την εξέλιξη των θεμελιωδών μεγεθών, με πρώτο το πρόβλημα του πληθωρισμού στις ΗΠΑ, κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο κινείται στο 5,4% και στο 5,3%, χωρίς ενδείξεις αποκλιμάκωσης, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας που υποστηρίζει πως πρόκειται για προσωρινό φαινόμενο. Ο πυρήνας του πληθωρισμού, δηλαδή χωρίς τα είδη διατροφής και το κόστος της ενέργειας κινείται στο 11%, μέγεθος που αποτελεί την χειρότερη επίδοση από το 1981.

Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται και από το υψηλό χρέος της χώρας και τα διευρυνόμενα ελλείμματά της. Το έλλειμμα του 2021, αναθεωρείται αρνητικά στα τρία τρισεκατομμύρια δολάρια, 33% μεγαλύτερο από την προηγούμενη εκτίμηση. Το ομοσπονδιακό χρέος φθάνει τα 28,8% τρισ., χωρίς να συνυπολογίζεται το χρέος των ομοσπόνδων πολιτειών που ανέρχεται σε 3,2 τρισ., ενώ η νέα κυβέρνηση αναγκάζεται να αντιμετωπίσει έναν ελλειμματικό προϋπολογισμό κατά 13,4% για το 2021, τον δεύτερο χειρότερο μετά το 1945.

Παράλληλα παρατηρείται το φαινόμενο των πλασματικών υπεραξιών στα ακίνητα, που προδίδεται από τον δείκτη της καθαρής αξίας των ακινήτων σε σχέση με το διαθέσιμο εισόδημα, χωρίς τα ανελαστικά έξοδα. Ο δείκτης εκτοξεύεται στο 786% και εμφανίζεται κατά 50% υψηλότερος από την μέση τιμή του που κινείται στα επίπεδα του 540%, αποκαλύπτοντας πως η συνολική καθαρή αξία των ακινήτων στην λήξη του πρώτου εξαμήνου που διαμορφώνεται στα 142 τρισεκατομμύρια δολάρια, αποτελεί ένα δραματικά υπερπληθωρισμένο μέγεθος, που απειλεί επικίνδυνα την οικονομία.

Η κρίση του ομίλου Evergrande

Για να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο αυτό η αξία οφείλει να μειωθεί κατά 31%, δηλαδή κατά $43 τρισ., αξία που συμπτωματικά αποτελεί την συνολική περιουσία του 1% των πολιτών των ΗΠΑ. Αυτή την λογική πάντως υιοθετεί ο Κινέζος πρόεδρος, αξιοποιώντας την κρίση του ομίλου Evergrande, με την ιδιότητα ενός εργαλείου απομόχλευσης της αγοράς ακινήτων, που για την Κίνα αποτελεί ακόμα μεγαλύτερο ζήτημα.

Οι εξελίξεις αυτές επηρεάζουν και τις ενοικιάσεις κατοικιών, με τα μεγέθη να κινούνται ανοδικά επηρεάζοντας τον πληθωρισμό. Η αύξηση κατά το πρώτο εξάμηνο του 2021 φθάνει το 10%, με το κόστος στέγασης να συμμετέχει κατά 40% στον δείκτη πληθωρισμού και ο σχετικός δείκτης Zillow παρουσιάζει μία γενική ετήσια αύξηση έως τα μέσα του 2022 της τάξης του 5%, που αυτόματα προσθέτει δύο ποσοστιαίες μονάδες στον πληθωρισμό.

Η νέα αμερικανική κυβέρνηση έχει όμως να αντιμετωπίσει και ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα στην αγορά καυσίμων με ασύμμετρες πολιτικές προεκτάσεις. Για τον μέσο Αμερικανό που υποχρεώνεται να καταβάλλει 3,18 δολάρια ανά γαλόνι καυσίμου, από μόλις 2,18 προ δωδεκαμήνου, δηλαδή να υποστεί μία άνοδο του κόστους στην καθημερινή του ζωή κατά 45,9%, οι συνέπειες έχουν άμεση επίπτωση στην καταναλωτική ψυχολογία του και ανακλώνται στα αρνητικά του αισθήματα για την κυβέρνησή του.

ΥΓ: Οι Ειδοί του Οκτωβρίου: Στο λατινικό ηλιακό Ιουλιανό ημερολόγιο η 15η ημέρα των μηνών Μαρτίου, Μαΐου, ή Οκτωβρίου και η 13η ημέρα των υπολοίπων μηνών.