Λιβύη: Το μετέωρο βήμα προς το χάος

Οι βουλευτικές εκλογές στη Λιβύη αναβλήθηκαν για τον Ιανουάριο, δήλωσε το Κοινοβούλιο της χώρας, αντί να διεξαχθούν στις 24 Δεκεμβρίου όπως είχε προγραμματιστεί. Οι εκλογές για τα μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων θα πραγματοποιηθούν 30 ημέρες μετά τις προεδρικές εκλογές, που παραμένουν προγραμματισμένες για τις 24 Δεκεμβρίου. Όμως, ο οδικός χάρτης του Λιβυκού Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου (LPDF) που συμφωνήθηκε στη Γενεύη τον Νοέμβριο του 2020 αναφέρει ότι οι εκλογές διεξάγονται ταυτόχρονα, δηλαδή κοινοβουλευτικές και προεδρικές την ίδια ημέρα.

Κάθε υποχώρηση από αυτή τη δέσμευση θα δώσει πατήματα στα άλλα κόμματα να αθετήσουν τις υποσχέσεις τους, γεγονός που μπορεί να εμποδίσει την ολοκλήρωση των εκλογών την προγραμματισμένη ημερομηνία 24 Δεκεμβρίου 2021. Για τους αισιόδοξους, η διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών θα διασφάλιζε το τέλος του ρόλου του Ύπατου Συμβουλίου και το τέλος του πολιτικού διχασμού. Η παράταση της Βουλής των Αντιπροσώπων μετά τον ερχόμενο Δεκέμβριο θα δικαιολογήσει τη συνέχιση του διχασμού και την επιβίωση του Ύπατου Συμβουλίου ως παράλληλου θεσμού με τη νομοθετική αρχή. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα συμβουλευτικό όργανο που δημιουργήθηκε σύμφωνα με τους όρους της πολιτικής συμφωνίας της Λιβύης που υπογράφηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2015.

Η συμφωνία προέκυψε από τις ειρηνευτικές συνομιλίες που υποστηρίχθηκαν από τον ΟΗΕ και εγκρίθηκε ομόφωνα από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Το ύπατο Συμβούλιο θεσμοθετήθηκε ως συμβουλευτικό όργανο της προσωρινής κυβέρνησης και τη Βουλής, που εδρεύει επί του παρόντος στο Τομπρούκ και μπορεί να εκφράσει δεσμευτική γνώμη γι’ αυτούς τους φορείς υπό όρους.

Σε περίπτωση που οι προεδρικές εκλογές κριθούν στον πρώτο γύρο, ένα από τα απλά ερωτήματα που τίθενται είναι ενώπιον ποιου θα ορκιστεί ο νεοεκλεγείς πρόεδρος; Μια ομάδα πολιτικών κομμάτων κατήγγειλε μονομερώς τον νόμο για τις βουλευτικές εκλογές που εκδόθηκε τη Δευτέρα από το Ύπατο Συμβούλιο, λέγοντας ότι αγνόησε τον ρόλο των  κομμάτων που βοηθά στην ανάδειξη ιδεών και έργων για μια καλύτερη δημόσια ζωή. Τα κόμματα κάλεσαν το Ύπατο Συμβούλιο να εγκρίνει ένα εκλογικό σύστημα που να δίνει τουλάχιστον το 70% των εδρών του Κοινοβουλίου στα κόμματα.

Άρση εμπιστοσύνης στο Ντμπεϊμπά

Η τροπή αυτή, που απειλεί να τορπιλίσει τις όποιες προσπάθειες για εξομάλυνση της πολιτικής ζωής στη Λιβύη, έρχεται μετά από την άρση εμπιστοσύνη στη μεταβατική κυβέρνηση που ψήφισε το Κοινοβούλιο τον Σεπτέμβριο. Ο Ντμπεϊμπά δήλωσε ότι η κυβέρνησή του θα προωθήσει σχέδια για εκλογές στα τέλη Δεκεμβρίου. Αν και το Κοινοβούλιο που εδρεύει στο Τομπρούκ, είπε ότι η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά θα παρέμενε ως υπηρεσιακή κυβέρνηση, δεν έδωσε χρονοδιάγραμμα για το διορισμό μιας άλλης κυβέρνησης τρεις μήνες πριν από τις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές που τότε ακόμη προγραμματίζονταν για τις 24 Δεκεμβρίου.

Ο Ντμπεϊμπά είχε πει τότε ότι η κυβέρνησή του θα ολοκληρώσει «αυτό που ξεκίνησε για να σώσει το έθνος και ελπίζουμε να το ενώσει». Ταυτόχρονα όμως έδωσε ένα διχαστικό στίγμα μη συνεργασίας με ορισμένα κόμματα, δηλώνοντας ότι «δεν θα υποστηρίξουμε κανένα κόμμα που θέλει να αποσπάσει την προσοχή και να καταστρέψει αυτό το έθνος». Η αποστολή του ΟΗΕ για την Λιβύη εξέφρασε ανησυχίες για την άρση εμπιστοσύνης, λέγοντας ότι η κυβέρνηση «παραμένει η νόμιμη κυβέρνηση μέχρι να αντικατασταθεί από άλλη κυβέρνηση μέσω τακτικής διαδικασίας, μετά τις εκλογές».

Ο ΟΗΕ προέτρεψε τους βουλευτές να επικεντρωθούν στη θέσπιση νόμου για τις βουλευτικές εκλογές και κάλεσε την προεδρία του Κοινοβουλίου να «προωθήσει τις προσπάθειες για την οικοδόμηση ευρείας συναίνεσης σχετικά με το αναδυόμενο εκλογικό νομοθετικό πλαίσιο». Η δήλωση προφανώς αναφερόταν στον πρόεδρο του Κοινοβουλίου Αγκίλα Σάλεχ, με τον οποίο η Αθήνα διατηρεί σχέσεις.

Προς Άγκυρα και Ντόχα

Άσχετα με την μετάθεση των εκλογών, ο Ντμπεϊμπά προσπαθεί να χαράξει την δική του πορεία προς τη πρωθυπουργία, ενάντια στον εκλεκτό της Άγκυρας και του Κατάρ Φατίχ Μπασάγκα. Έτσι, στη πρόσφατη επίσκεψή του στην Ντόχα προσπάθησε να εκμεταλλευτεί αυτό που πολλοί αναλυτές βλέπουν σαν ρήγματα στη σχέση του αντιπάλου του με την Τουρκία και το Κατάρ.

Αν και μέχρι πρόσφατα ο Μπασάγκα θεωρείτο το πουλέν της Άγκυρας στην Λιβύη, οι γέφυρες που έριξε προς Ουάσιγκτον και άλλες δυτικές πρωτεύουσες θεωρήθηκαν ότι τον φέρνουν σε διάσταση με τους έως πρότινος υποστηρικτές του. Ο Ντμπεϊμπά διατηρεί στενές σχέσεις με πολιτοφυλακές και φυλές της Δυτικής Λιβύης, οι οποίες συνεχίζουν να έχουν στενούς δεσμούς με Άγκυρα και Ντόχα.

Υπενθυμίζουμε ότι ενώ το δίδυμο Μπαγκάσα-Σάλεχ φαινόταν ότι θα κέρδιζε την πρωθυπουργία όταν γινόντουσαν οι διαβουλεύσεις του Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου, την κέρδισε τελικά ο Ντμπεϊμπά με δωροδοκίες μελών του Φόρουμ που διέθεσε. Σύμφωνα με καταγγελίες, τα χρήματα διέθεσε απλόχερα ο ξάδελφος του Αλί Ντμπεϊμπά. Ένα μεγάλο μέρος των συνομιλιών του στη Ντόχα, στις οποίες ήταν παρόντες ο υπουργός Οικονομικών και ο κεντρικός τραπεζίτης της Λιβύης, είχε να κάνει με την οικονομική στήριξη του Κατάρ προς την κεντρική τράπεζα, ώστε ο Ντμπεϊμπά να αντλήσει χρήματα για επιδοτήσεις, με τις οποίες θα μπορέσει να προσελκύσει ψηφοφόρους.

Εν τω μεταξύ, ενώ δημοσίως ο Ντμπεϊμπά εμμένει στην ιδέα ότι οι εκλογές πρέπει να γίνουν στον προκαθορισμένο χρόνο, κατ’ ιδία έχει επανειλημμένως πει ότι πρέπει να αναβληθούν. Ίσως έχει στο μυαλό του ότι υπό τις παρούσες συμφωνίες δεν θα μπορεί να λάβει μέρος, ως μέλος προηγουμένων κυβερνήσεων. Η αναβολή των εκλογών, πάντως, είναι κάτι που διαφαινόταν εδώ και μήνες.

Αναβολή των εκλογών στη Λιβύη

Τον Αύγουστο, οι ΗΠΑ είχαν διατυπώσει πρόταση που είναι αντίθετη με τη διεξαγωγή εκλογών στις 24 Δεκεμβρίου. Πρότειναν ότι μετά τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, οι υποψήφιοι που θα αποσπάσουν τουλάχιστον το 10% των ψήφων στον πρώτο γύρο, θα έπρεπε να δεσμευτούν σε μηνιαία τηλεοπτικά ντιμπέιτ (πράγμα που από μόνο του δείχνει πολύμηνη τουλάχιστον καθυστέρηση) σε θέματα για την οικονομία, την πανδημία και άλλες προκλήσεις που δέχεται η Λιβύη.

Οι ΗΠΑ πρότειναν ακόμα να επιτραπεί στον Ντμπεϊμπά να συμμετάσχει στις εκλογές, αλλά ότι αυτός και οποιοσδήποτε άλλος κάτοχος αξιώματος θα πρέπει να παραιτηθεί από την θέση του εάν περάσει στον δεύτερο γύρο. Το Κοινοβούλιο θα είχε στη συνέχεια ένα μήνα για να αποφασίσει για ένα νέο προσωρινό πρωθυπουργό. Πρότειναν επίσης εκλογές στις 22 Σεπτεμβρίου για τη δεύτερη Βουλή (κάτι σαν Γερουσία) και συνταγματικό δημοψήφισμα μέχρι το τέλος του 2022.

Η πρόταση αυτή βρήκε σθεναρή αντίσταση από πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, η οποία επιμένει στις ταυτόχρονες εκλογές στις 24 Δεκεμβρίου. Η Αίγυπτος θα ήθελε επίσης να γίνουν εκλογές εγκαίρως, εν μέρει επειδή πιστεύει ότι οι ισλαμιστές θα έχαναν περισσότερα εάν στήνονταν τώρα κάλπες. Παρά τις κατηγορίες μεταξύ των Ντεϊμπά, Χαφτάρ και Σάλεχ, και οι τρεις θα επωφεληθούν από την αναβολή των εκλογών. Κι αυτό παρόλο που ο Χαφτάρ έχει υπονοήσει ότι η αναβολή των εκλογών θα μπορούσε να οδηγήσει σε επανάληψη του εμφυλίου.

Ενώ ορισμένοι στη δυτική Λιβύη υποστηρίζουν ότι εκλογές σύντομα θα μπορούσε να φέρει στην εξουσία τον Χάφταρ ή τον γιο του Μουαμάρ Καντάφι, τον Σαΐφ αλ-Ισλάμ αλ-Καντάφι, ο Χαφτάρ εξακολουθεί να κερδίζει από το status quo, όπως και ο Σάλεχ. Τόσο ο Σάλεχ όσο και ο Χαφτάρ επέμειναν στις εκλογές και είναι πιθανώς προεδρικοί υποψήφιοι, αλλά ένας εκλογικός νόμος θα μπορούσε να απαγορεύσει τη συμμετοχή στρατιωτικών, όπως ο Χάφταρ, ο δε Σάλεχ κινδυνεύει και να μην εκλεγεί πρόεδρος και να χάσει την προεδρία του Κοινοβουλίου. Υπό αυτές τις συνθήκες, η λύση στη Λιβύη φαίνεται να απομακρύνεται έτι περαιτέρω και το χάος να καραδοκεί στην γωνία.