Αμφίστομη μάχαιρα οι δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία

Παρά τoν προφανή στόχο του Κρεμλίνου να ελαχιστοποιήσει το πολιτικό κόστος της εισβολής, τα πράγματα πήραν άλλη τροπή. Η κατά το δυνατόν με λιγότερα θύματα και καταστροφές στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία, ώστε να διευκολυνθεί η επόμενη ημέρα, προσέκρουσε στην ουκρανική αντίσταση, με αποτέλεσμα η προέλαση των ρωσικών δυνάμεων να γίνεται δύσκολα.  Την ίδια στιγμή, η Ρωσία πληρώνει βαρύ τίμημα. Η διεθνής εικόνα της έχει υποστεί βαρύτατη βλάβη, ενώ μεγάλο θα είναι και το κόστος στο οικονομικό επίπεδο, από τις κυρώσεις.

Στην πραγματικότητα, με τα πρόσθετα πακέτα κυρώσεων, η Δύση έχει κηρύξει οικονομικό πόλεμο στη Ρωσία, με στόχο να την γονατίσει οικονομικά και πολιτικά. Το πρώτο πακέτο κυρώσεων ήταν μικρής εμβέλειας. Οι κυρώσεις που ακολούθησαν, όμως, είναι εξοντωτικές. Εκτός κι αν η Μόσχα έχει εξασφαλίσει εναλλακτικές λύσεις κυρίως μέσω Κίνας. Στην κορυφή είναι ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το σύστημα SWIFT. Πρόκειται για το διεθνές διατραπεζικό σύστημα (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication), το οποίο επιτρέπει τις διεθνείς συναλλαγές.

Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι οι ρωσικές εταιρείες δεν μπορούν ούτε να εξάγουν ούτε να εισάγουν προϊόντα και υπηρεσίες από δυτικές χώρες. «Το SWIFT είναι το οικονομικό πυρηνικό όπλο. Ο αποκλεισμός αποκόπτει ρωσικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα από άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο» ανέφερε τις προηγούμενες μέρες ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρούνο Λεμέρ. Οι συνέπειες είναι ήδη αισθητές. Η Κεντρική Τράπεζα προσπαθεί να παραδώσει λογαριασμούς ρουβλιών, καθώς η ζήτηση για μετρητά αυξήθηκε 58 φορές. Οι οικονομολόγοι προειδοποίησαν για μεγαλύτερο πληθωρισμό, μεγαλύτερη φυγή κεφαλαίων και βραδύτερη ανάπτυξη. Ο οίκος αξιολόγησης S&P υποβάθμισε τη Ρωσία σε κατηγορία “σκουπίδι”.

Υπό πίεση το ρούβλι

Το ρούβλι έφτασε στο χαμηλότερο επίπεδο που είχε ποτέ έναντι του δολαρίου. Αυτό καθιστά τις όποιες ρωσικές εισαγωγές ακριβότερες, αλλά και τις όποιες εξαγωγές φτηνότερες για να μην αναφερθούμε στον κλυδωνισμό του ρωσικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Και βέβαια προκαλείται αναστάτωση διεθνώς στις αλυσίδες εφοδιασμού. Ένας από τους μεγαλύτερους λιανοπωλητές ηλεκτρονικών ειδών στη Ρωσία δήλωσε ότι η εταιρεία του αναγκάστηκε να αυξήσει τις τιμές περίπου 30%.

Και σαν να μην έφταναν όλα τα παραπάνω, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον Ντερ Λάϊεν ανακοίνωσε ότι «τα αεροσκάφη από την Ρωσία πλέον δεν θα μπορούν να προσγειώνονται, ούτε να απογειώνονται, αλλά ούτε και να υπερίπτανται του εναέριου χώρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Με άλλα λόγια, επιχειρούν να αποκόψουν σχεδόν ολοκληρωτικά τη Ρωσία από τη Δύση.

Πολλοί στη Δύση θεωρούν ότι ο αποκλεισμός της Ρωσίας, ειδικά από το SWIFT, θα πλήξει καίρια τη ρωσική οικονομία, προκαλώντας λαϊκή δυσαρέσκεια, η οποία με τη σειρά της θα αποσταθεροποιήσει το καθεστώς του Πούτιν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ρωσική οικονομία θα ματώσει, αλλά μένει να αποδειχτεί εάν θα γονατίσει.

Οι επιλογές της Μόσχας

Το Κρεμλίνο είχε συνείδηση ότι η εισβολή θα δρομολογούσε «εξοντωτικές κυρώσεις», όπως είχαν προαναγγείλει Αμερικανοί και Ευρωπαίοι, και λογικά θα πρέπει να έχει λάβει τα μέτρα του. Μία διέξοδος είναι η Ρωσία να χρησιμοποιήσει το αντίστοιχο του SWIFT κινέζικο σύστημα συναλλαγών για το εξωτερικό εμπόριο της με τρίτες χώρες. Επίσης, κυκλοφορεί το σενάριο ότι οι ρωσικές εταιρείες θα στραφούν και στα κρυπτονομίσματα για να παρακάμψουν τις δυτικές κυρώσεις.

Το πραγματικό κόστος των κυρώσεων θα είναι η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της Ρωσίας, δήλωσε ένας από τους πιο έγκριτους οικονομολόγους της Μόσχας. Τα εισοδήματα θα μείνουν περαιτέρω στάσιμα και η μεσαία τάξη θα συνεχίσει να συρρικνώνεται. Πολλοί από τους κατασκευαστές της χώρας που ξεκίνησαν την παραγωγή σύγχρονων τρένων, αυτοκινήτων και άλλων προϊόντων την τελευταία δεκαετία θα αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα, εάν η Δύση απαγορεύσει τις εξαγωγές τεχνολογίας στη Ρωσία.

Αυτή, ωστόσο, είναι η μία όψη του νομίσματος. Ακόμα και αυτοί που εστιάζουν σ’ αυτή την όψη, άλλωστε, θεωρούν ότι ναι μεν θα ασκηθεί οικονομική πίεση στη ρωσική οικονομία, αλλά οι κυρώσεις είναι απίθανο να την κάμψουν τουλάχιστον στο ορατό μέλλον. Η χώρα έχει αποθέματα για να στηρίξει το ρούβλι και το Κρεμλίνο έχει προετοιμαστεί για να απομονώσει την οικονομία από εξωτερικούς κραδασμούς από τότε που επλήγη από κυρώσεις εξαιτίας της προσάρτησης της Κριμαίας το 2014.

Προσέγγιση Ρωσίας-Κίνας

Το μόνο ξεκάθαρο αποτέλεσμα των δυτικών κυρώσεων είναι ότι η Ρωσία θα υποχρεωθεί να πέσει στην αγκαλιά της Κίνας, η οποία έχει με άνεση τη δυνατότητα να στηρίξει τη ρωσική οικονομία, προσφέροντάς της διεξόδους και για τις εξαγωγές και για τις εισαγωγές της. Εξάλλου, η Κίνα διψάει και για τη ρωσική ενέργεια (πετρέλαιο και φυσικό αέριο), αλλά και για τα στρατηγικής σημασίας ορυκτά μέταλλα, στις αγορές των οποίων η Ρωσία κατέχει σημαντική θέση.

Ο Ρώσος πρόεδρος και ο Κινέζος ομόλογός του λίγες εβδομάδες πριν είχαν ανακοινώσει την σύναψη μακροπρόθεσμης εμπορικής συμφωνίας, το ύψος της οποίας θα αγγίξει τα 117,5 δισ. δολάρια. Η συμφωνία προβλέπει την αύξηση των ρωσικών εξαγωγών πετρελαίου (μέσω Καζακστάν) κατά 100 εκατομμύρια τόνους για την επόμενη δεκαετία, καθώς και την προμήθεια στην Κίνα 10 δισ. κυβικών μέτρων ρωσικού φυσικού αερίου κατ’ έτος, για τα επόμενα 25 χρόνια.

Εάν στη διέξοδο Κίνα προστεθεί και η δυνατότητα διεξόδου του ρωσικού εξωτερικού εμπορίου και προς την δυναμικά αναδυόμενη ινδική οικονομία, είναι προφανές ότι οι δυτικές κυρώσεις είναι μάλλον απίθανο να μπορέσουν να γονατίσουν τη ρωσική οικονομία σε βαθμό που να υποχρεώσουν τον πρόεδρο Πούτιν σε πολιτική αναδίπλωση. Την πολιτική ήττα της Ρωσίας δεν επιθυμούν, για τους δικούς τους λόγους, ούτε το Πεκίνο ούτε το Νέο Δελχί.

Κυρώσεις: Οι επιπτώσεις για την ΕΕ

Οι δυτικές κυρώσεις, ωστόσο, είναι νόμισμα με δύο όψεις. Και η άλλη όψη είναι το κόστος που θα έχουν για τις δυτικές οικονομίες, ειδικά τις ευρωπαϊκές. Η Γερμανίδα πρόεδρος της Κομισιόν δήλωσε ότι «μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς το ρωσικό αέριο», αλλά ο Σύνδεσμος Γερμανικών Βιομηχανιών διαφώνησε δημόσια. Απάντησε ότι η γερμανική βιομηχανία δεν μπορεί να ζήσει με πολύ ακριβές τιμές ενέργειας και ότι δεν υπάρχει λύση αυτή τη στιγμή χωρίς το ρωσικό φυσικό αέριο.

Και μάλλον έχει δίκιο, αφού το κενό δεν μπορεί στο άμεσο μέλλον το αμερικανικό LNG να καλύψει το κενό που θα αφήσει στην Ευρώπη το ρωσικό φυσικό αέριο. Κι αν η Γαλλία καλύπτει σε μεγάλο μέρος τις ανάγκες της από πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, δεν συμβαίνει το ίδιο με τη Γερμανία, την Ιταλία και μικρότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Εκτός από τους υδρογονάνθρακες, όμως, Ρωσία και Ουκρανία παράγουν και εξάγουν μεγάλες ποσότητες σιτάρι, αλλά και, όπως προαναφέραμε, μέταλλα ζωτικής σημασίας για τη βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας. Με άλλα λόγια, οι δυτικές κυρώσεις αναμένεται να επιτείνουν προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα και της Δύσης, ενώ είναι αναπόφευκτη η εκτόξευση των τιμών, προκαλώντας μεγάλο άλμα στον πληθωρισμό με ό,τι αυτό σημαίνει για νοικοκυριά και επιχειρήσεις και κατ’ επέκταση για την πολιτική σταθερότητα.

Ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο δήλωσε ότι η πολιτική των κυρώσεων οδηγεί σε τρίτο παγκόσμιο πόλεμο. «Πολλά λέγονται για τον τραπεζικό τομέα. Φυσικό αέριο, πετρέλαιο, SWIFT. Είναι χειρότερο από πόλεμο. Η Ρωσία ωθείται προς έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο. Πρέπει να είστε πολύ επιφυλακτικοί και να αποφύγετε κάτι τέτοιο. Γιατί ο πυρηνικός πόλεμος είναι το τέλος των πάντων», είπε.