No Fly Zone: Σκέφτηκε ο Ζελένσκι τις επιπτώσεις πριν την ζητήσει;

Απαγορευμένη περιοχή για πτήσεις αεροπορικών μέσων, ή no fly zone! Ωραία ακούγεται αλλά σε περίπτωση πολέμου αυτή θέλει πολύ κόπο, πολλά μέσα και ενδεχομένως πολλές θυσίες. ‘Άλλο να την ζητάς για λόγους ασφαλείας σε περιόδους ειρήνης και άλλο να την ζητάς, να την επιβλέπεις και να την εξασφαλίζεις, σε πολεμικές συρράξεις.

Ζώνες αποκλεισμού υπήρχαν σε όλους τους πολέμους, από αρχαιοτάτων χρόνων. Αφορούσαν στην προσπάθεια αποκοπής εφοδίων και πρόσβασης σε μια συγκεκριμένη περιοχή ή ενός λιμανιού με τη βία ή με την απειλή χρήσης βίας. Ο αποκλεισμός δε αυτός, μπορεί να επιβληθεί από ξηρά, θάλασσα (ναυτικός) ή από αέρος (αεροπορικός) και δεν πρέπει να συγχέεται με το εμπάργκο ή με εμπορικές κυρώσεις.

Ας θυμηθούμε στον πόλεμο των Φώκλαντς το 1982, όπου το Ηνωμένο Βασίλειο καθιέρωσε μια κινητή ζώνη προστασίας 200 ν.μ. γύρω από την βρετανική δύναμη, που ονομάστηκε “Συνολική Ζώνη Αποκλεισμού” (Total Exclusion Zone) και που αφορούσε κάθε μη βρετανικό πλοίο ή αεροσκάφος. Αργότερα είχαμε και την “Ζώνη Ναυτικού Αποκλεισμού” (Maritime Exclusion Zone) που ήταν πάλι μια απαγορευμένη ζώνη με ακτίνα 200 μιλίων, αλλά γύρω από τα νησιά Φώκλαντς.

Η ζώνη απαγόρευσης πτήσεων No Fly Zone ή Air Exclusion Zone, είναι ο υπέργειος χώρος της επικράτειας ενός κράτους στον οποίο δεν επιτρέπεται να εισέλθουν ιπτάμενα μέσα (drones, αερόστατα, αεροπλάνα κ.α.) ή μόνο ορισμένου τύπου αεροσκάφη (στρατιωτικά). Τέτοια ζώνη αεροπορικού αποκλεισμού και αντιαεροπορικής άμυνας μπορεί να δημιουργηθεί και πάνω από το έδαφος μιας εχθρικής χώρας κατά τη διάρκεια μιας ένοπλης σύγκρουσης, με το ίδιο σκεπτικό της “αποστρατικοποιημένης” περιοχής, για να απαγορεύσει την είσοδο σε αυτή αεροσκαφών της εχθρικής χώρας.

Σε πολιτικές περιπτώσεις

Η no fly zone είναι ένα μέτρο που συχνά λαμβάνεται μόνιμα για την προστασία “ευαίσθητων” περιοχών, όπως ανακτόρων, προεδρικών κατοικιών, στρατιωτικών εγκαταστάσεων ή αρχαιολογικών χώρων ή προσωρινά για προστασία αθλητικών εκδηλώσεων και μεγάλων συναθροίσεων, συναυλιών κλπ. Τέτοια ζώνη σε “πολιτικό επίπεδο” είχαμε στο Λονδίνο κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2012, λόγω του φόβου μιας τρομοκρατικής αεροπορικής επίθεσης και τότε είχε τεθεί σε ύψιστο βαθμό επιφυλακής, ολόκληρο το σύστημα αεράμυνας της χώρας.

Σε περιόδους πολεμικών συρράξεων τώρα, η no fly zone σχεδιάζεται από μια στρατιωτική δύναμη έτσι ώστε να μην επιτρέπεται σε κανένα εναέριο μέσο να μπει στον καθορισμένο απαγορευμένο εναέριο χώρο για την αποφυγή αεροπορικής επίθεσης ή παρεμπόδισης των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Όμως, κάτι τέτοιο απαιτεί πλήρη και αυξημένη επιτήρηση με δορυφορικά συστήματα, με αεροπορικά και επίγεια μέσα επιτήρησης και φυσικά με την ύπαρξη σημαντικού αριθμού αεροσκαφών για αναχαίτιση και εμπλοκή, όπως και επίγειων αντιαεροπορικών συστημάτων και όπλων.

Η καθαρά no fly zone είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο που καθιερώθηκε τη δεκαετία του 1990 και συγκεκριμένα στον πόλεμο του Κόλπου (1991-2003) όπου οι ΗΠΑ με τις συμμαχικές τους δυνάμεις, σε συμμόρφωση εντολών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, εγκατέστησαν δυο no fly zones στο Ιράκ, την βόρεια και τη νότια. Επίσης στον πόλεμο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (1993-1995) πάλι σε εκτέλεση εντολών του Συμβουλίου Ασφαλείας, εγκαταστάθηκε από τις νατοϊκές δυνάμεις no fly zone πάνω από την Βοσνία.

Η περίπτωση της Λιβύης

Τέλος, λόγω της εμφύλιας πολεμικής σύρραξης στη Λιβύη, το Συμβούλιο Ασφαλείας στις 17 Μαρτίου 2011 ενέκρινε την εγκατάσταση μιας no fly zone που διήρκησε μέχρι την 27 Οκτωβρίου 2011. Λίγα χρόνια αργότερα, ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός (LNA) καθιέρωσε το 2018 μια no fly zone στη νότια Λιβύη που ξαναεφαρμόστηκε για 10 μέρες το 2019 για τον έλεγχο των κοιτασμάτων πετρελαίου στην περιοχή. Ο LNA κήρυξε επίσης άλλη μια no fly zone στα δυτικά της χώρας, κατά τη διάρκεια της επίθεσης στη Δυτική Λιβύη το 2019.

Στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, όταν η ζώνη αυτή ανακηρυχθεί, αυτό θα σημαίνει στενή παρακολούθηση του εναερίου χώρου της περιοχής και όταν εντοπισθεί “παραβάτης” αυτός θα πρέπει να αναγνωριστεί, να αναχαιτιστεί, να αναγκαστεί σε αλλαγή πλεύσης κι αν αυτό δεν γίνει τότε να καταρριφτεί, Δεν αρκεί λοιπόν να ανακηρύξεις την ζώνη. Πρέπει να μπορείς και να την επιβάλεις διαφορετικά χάνεις την αξιοπιστία σου. Πολλές φορές, για την εξασφάλιση της, επιβάλλεται να γίνουν και προληπτικές επιθέσεις εναντίον αμυντικών συστημάτων γειτονικών χωρών.

Μια no fly zone πάνω από την Ουκρανία θα σήμαινε ότι στρατιωτικά μέσα και δυνάμεις (οι νατοϊκές αφού τόσο η ουκρανική αεράμυνα και αεροπορία δεν μπορούν) θα εμπλέκονταν απευθείας με όποια ρωσικά αεροσκάφη θα εντοπίζονταν στον ουρανό. Θα αναχαιτιζόταν και ίσως αν δεν συμμορφωνόταν με τις οδηγίες αποχώρησης, θα γινόταν προσπάθεια να τα καταρρίψουν.

No fly zone στην Ουκρανία

Διαφορετικά, η ανακήρυξη no fly zone για λόγους εντυπώσεων θα ήταν επιζήμια για το ΝΑΤΟ και την Ουκρανία. Το ΝΑΤΟ, από το καταστατικό του, είναι αμυντικός οργανισμός με σκοπό την προστασία των κρατών-μελών του. Δεν εκτελεί επιθετικούς πολέμους. Δεν είναι λοιπόν σωστό μια φιλικά προσκείμενη χώρα να επιζητεί και τρόπον τινά να εκβιάζει ηθικά τριάντα χώρες για να μπουν στον χορό και να δράσουν ενάντια στα συμφέροντά τους.

Δεν επιτρέπεται το “συναίσθημα” κάθε ηγέτη να επηρεάζει αποφάσεις τέτοιας μορφής. Αν το ΝΑΤΟ εγκαθιστούσε μια no fly zone τότε μοιραία θα ερχόταν σε άμεση στρατιωτική σύγκρουση με τη Ρωσία και αυτό θα ήταν η αρχή του τρίτου παγκοσμίου πολέμου που κανείς σώφρων δεν θέλει. Δεν είναι μόνο τα πυρηνικά όπλα που ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν, είναι και πως μια τέτοια ενέργεια είναι αντίθετη με τις αρχές του ΝΑΤΟ.

Ας ξεχάσει λοιπόν ο Ζελένσκι την ανακήρυξη μιας no fly zone από το ΝΑΤΟ, αφού τέτοιες ζώνες δημιουργούνται μετά από απόφαση και εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και όχι κάποιου αμυντικού οργανισμού. Αν ο πρόεδρος της Ουκρανίας πιστεύει ότι η ανακήρυξη είναι σωστή ενέργεια, ας αποταθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Μέχρι τώρα είδαμε πως οι Ουκρανοί δείχνουν αξιοζήλευτη αυτοθυσία και αξιοθαύμαστη ψυχική δύναμη.