“Ξεπουπουλιάζει” Ρώσους ολιγάρχες η Δύση

Τις τελευταίες εβδομάδες, τα δυτικά κράτη έχουν βάλει στο στόχαστρο Ρώσους ολιγάρχες, οι οποίοι τρέχουν και δεν φτάνουν. «Ερχόμαστε για εσάς, Ρώσοι ολιγάρχες τα γιοτ, τα πολυτελή διαμερίσματα, τα ιδιωτικά σας τζετ θα κατασχεθούν», τους απείλησε ο Αμερικανός πρόεδρος. Και ήδη έχουν αρχίσει να κατασχέσεις. Η συσσώρευση τόσο μεγάλου πλούτου, εξάλλου, όσο κι αν είναι διασκορπισμένος σε κάθε γωνιά του πλανήτη, δεν κρύβεται από τη μία ημέρα στην άλλη.

«Δεν ζουν απλώς σε επαύλεις, αλλά περπατούν μέσα σε περίτεχνα διαμορφωμένα συγκροτήματα που θυμίζουν Βερσαλλίες», σχολίασε ένας από τους δημοσιογράφους που έχει αφιερωθεί στην παρακολούθηση της ζωής τους. «Δεν ταξιδεύουν απλώς στις θάλασσες με μεγάλα σκάφη, αλλά διασχίζουν τους ωκεανούς με γιοτ που έχουν μήκος όσο ολόκληρα στάδια».

Πλέον, όμως, τα προνόμιά τους είναι αυτά που τους στοχοποιούν και έτσι αρχίζουν να βιώνουν στο πετσί τους την άλλη όψη του νομίσματος. Και για να μην εξαντλήσουμε τα παραδείγματα από την αρχαιότητα με τον βασιλιά Κροίσο που ήταν ξακουστός σε όλο τον αρχαίο κόσμο για τα αμύθητα πλούτη του και το φρικτό τέλος του, αρκεί και ο πιο σύγχρονος Βασίλης Τσιτσάνης. «Δυο δρόμοι τη χωρίζουνε την κοινωνία τούτη, και φέρνουν μαύρη συμφορά η φτώχεια και τα πλούτη», έγραψε.

Την περίοδο αυτή, λοιπόν, οι Ρώσοι ολιγάρχες βιώνουν συμφορές, εξαιτίας του αμύθητου πλούτου τους. Ο όρος “ολιγαρχία” περιγράφει ένα σύστημα εξουσίας που καθοδηγείται από μια μικρή ομάδα ανθρώπων και πλέον τα Δυτικά Μίντια έχουν ταυτίσει τον όρο με τους Ρώσους που έγιναν δισεκατομμυριούχοι μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Αναφέρεται, λοιπόν, στην ομάδα επιχειρηματιών και αξιωματούχων που απέκτησαν σε χρόνο-ρεκόρ πλούτο και εμμέσως εξουσία επωφελούμενοι από τους προσωπικούς τους δεσμούς αρχικά με τον πρόεδρο Γιέλτσιν και αργότερα με τον πρόεδρο Πούτιν. Γι’ αυτό και χωρίζονται στην πρώτη και στη δεύτερη γενιά ολιγαρχών.

Κατασχέσεις σε Ρώσους ολιγάρχες

Κατά κανόνα έγιναν πάμπλουτοι αγοράζοντας για ευτελή ποσά γιγάντιες κρατικές εταιρείες και αναλαμβάνοντας κρατικές εργολαβίες. Μονάχα την περασμένη εβδομάδα τρία από τα πολυτελέστερα γιοτ του κόσμου κατασχέθηκαν στην Ευρώπη, στο πλαίσιο των κυρώσεων της Δύσης. Αν και ανήκουν σε υπεράκτιες εταιρείες, συνδέθηκαν με τρεις από τους στενότερους συνεργάτες του Ρώσου προέδρου.

Το σκάφος Amore Vero δεσμεύτηκε από τις γαλλικές αρχές, σε μία μαρίνα κοντά στη Μασσαλία. Ανήκει στον CEO της Rosneft Ίγκορ Σέτσιν, τον δεύτερο πλουσιότερο άνδρα στη Ρωσία. Η εταιρεία του προμηθεύει πετρέλαιο όλο τον κόσμο. Οι ετήσιοι φόροι που πληρώνει κυμαίνονται στα 1,8 τρισ. ρούβλια. Ποσό που αντιστοιχεί στο 40% του ετήσιου αμυντικού προϋπολογισμού της Ρωσίας. Αρχικά, το 85 μέτρων γιοτ ονομαζόταν St Princess Olga, προς τιμήν της δεύτερης συζύγου του Όλγα Ροζόκοβα.

Μετά το διαζύγιό τους το 2017, άλλαξε όνομα, αλλά αυτό δεν μείωσε την αξία του, που αγγίζει τα 120 εκατ. δολάρια. Κατασκευάστηκε το 2013 και σήμερα θεωρείται το 132ο μεγαλύτερο γιοτ στον κόσμο. Έχει οκτώ καμπίνες που μπορούν να φιλοξενήσουν έως 14 επισκέπτες, το ιδιωτικό deck του ιδιοκτήτη θυμίζει χρυσοποίκιλτο παλάτι, αλλά διαθέτει μία πισίνα ολυμπιακών διαστάσεων, που γίνεται και ελικοδρόμιο. Μόνο τα έπιπλα και τα έργα τέχνης που βρίσκονται στο εσωτερικό του υπολογίζονται σε επιπλέον 100 εκατομμύρια δολάρια.

Το μεγαλύτερο σούπερ γιοτ στον κόσμο ονόματι Dilbar επίσης χάθηκε μέσα από τα χέρια του ιδιοκτήτη του. Η αξία του πλησιάζει τα 600 εκατ. δολάρια. Κατασχέθηκε στη Γερμανία, σε ναυπηγείο του Αμβούργου, αλλά αργότερα η επίσημη αναφορά αποσύρθηκε. Ανήκει στον δισεκατομμυριούχο Άλισερ Ουσμάνοφ. Η περιουσία του υπολογίζεται σε 17,9 δισ. δολάρια, μέσω των δραστηριοτήτων του στη βιομηχανία χάλυβα και σε εταιρείες εξόρυξης. Διαθέτει δύο ελικοδρόμια, εσωτερική πισίνα και πολυτελέστατους χώρους 3.800 τετραγωνικών μέτρων.

Ο πρώην ιδιοκτήτης του επέλεξε να το βαφτίσει με το όνομα της μητέρας του. Στο στόχαστρο των αρχών έχει βρεθεί και το υπερπολυτελές αεροσκάφος του, με την κατάσχεσή του να θεωρείται ζήτημα χρόνου. Ο 68χρονος επιχειρηματίας είχε ξοδέψει 200 εκατ. δολάρια για να αγοράσει ένα Airbus A340-300 και δεν δίστασε να ξοδέψει άλλα τόσα για να διαμορφώσει το εσωτερικό του. Είναι εξοπλισμένο με υπερσύγχρονα συστήματα ασφαλείας που το προστατεύουν από τρομοκρατικές επιθέσεις. Παρήγγειλε και ένα “δωμάτιο πανικού”, στο οποίο αυτός και άλλα 10 άτομα μπορούν να επιβιώσουν για πέντε ημέρες. Υποτίθεται ότι οι επιβαίνοντες θα επιβιώσουν εκεί ακόμα και μετά από μία συντριβή ή έκρηξη στον αέρα.

Ιταλική αστυνομία

Εντωμεταξύ, η ιταλική αστυνομία δέσμευσε και το σκάφος Lady M, που ανήκει στον πλουσιότερο Ρώσο, τον Αλεξέι Μορντάσοφ. Πρόκειται για την τρίτη κατάσχεση σκάφους Ρώσου ολιγάρχη μέχρι στιγμής. Το 65 μέτρων σκάφος αξίζει 50 εκατ. δολάρια. Ο συγκεκριμένος, έχει στην ιδιοκτησία του άλλο ένα, το 142 μέτρων Nord, το οποίο βρίσκεται προς το παρόν ασφαλές στον Ινδικό Ωκεανό.

Κατασκευασμένο στα γερμανικά ναυπηγεία Lürssen του κόστισε 500 εκατ. δολάρια και του παραδόθηκε το 2021. Αίσθηση έχει προκαλέσει και το γιοτ των 140 μέτρων και έξι ορόφων, που βρίσκεται στο ναυπηγείο στη Marina di Carrara, μια πόλη στις ακτές της Τοσκάνης. Το Scheherazade αξίζει παραπάνω από 700 εκατ. δολάρια και κάποιοι ισχυρίζονται ότι ανήκει στον ίδιο τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Ακτιβιστές πιέζουν τις ιταλικές αρχές να το κατασχέσουν πριν πλεύσει προς ασφαλή λιμάνια. Εξάλλου, την ίδια στιγμή, τουλάχιστον πέντε γιοτ που ανήκουν σε Ρώσους ολιγάρχες, είτε έδεσαν, είτε είναι εν πλω προς τις Μαλδίβες για να γλιτώσουν από τις κυρώσεις που έχουν επιβάλλει οι ΗΠΑ και η ΕΕ. Μεταξύ αυτών, το Clio, που ανήκει στον Όλεγκ Ντεριπάσκα ιδρυτή του κολοσσού του αλουμινίου Rusal. O 54χρονος σύμφωνα με το Forbes έχει περιουσία 4,1 δισ. δολάρια.

Βίλες και πολυτελείς κατοικίες

Η κατασχεθείσα περιουσία δεν περιορίζεται στα πλοία. Οι ελβετικές αρχές εντόπισαν ένα πολυτελές σαλέ που πιστεύεται ότι ανήκει σε Ρώσο ολιγάρχη. Τραπεζίτες και αξιωματούχοι εργάζονται υπερωρίες για να εντοπίσουν τα περιουσιακά στοιχεία δεκάδων ανθρώπων που διαθέτουν σπίτια και συνδέονται με τη Μόσχα. Το ίδιο συμβαίνει και στη Βρετανία, αλλά και στην άλλη άκρη του Ατλαντικού.

Αν και λίγο πολύ είναι γνωστές οι βίλες και τα πολυτελή διαμερίσματα εκατομμυρίων που ανήκουν στα πρόσωπα της λίστας με τις κυρώσεις, η νομική διαδικασία είναι περίπλοκη και απαιτείται χρόνος μέχρι να ολοκληρωθεί η κατάσχεση. Οι ειδικοί δηλώνουν ότι γενικά με τις κυρώσεις και μόνο, οι χώρες δεν μπορούν να αποκτήσουν κυριότητα στα περιουσιακά στοιχεία των ολιγαρχών. Δικαιούνται απλώς να παγώσουν τα περιουσιακά στοιχεία και να απαγορεύσουν την χρήση τους από τους νόμιμους ιδιοκτήτες τους.

Μέχρι στιγμής είναι 16 οι πολυτελείς κατοικίες στις ΗΠΑ που ανήκουν σε Ρώσους πλούσιους που θεωρούνται ότι συνδέονται με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Επί χρόνια, άλλωστε, οι ολιγάρχες επενδύουν στα κτηματομεσιτικά και κυρίως σε ακίνητα που βρίσκονται σε τοποθεσίες, όπως η Νέα Υόρκη, το Παλμ Μπιτς. Στο Sunny Isles Beach της Φλόριντα και στη νησιωτική λωρίδα γης μήκους 2,4 χλμ, η οποία βρίσκεται ακριβώς βόρεια του Μαϊάμι βρίσκονται πολλές από τις επαύλεις Ρώσων ολιγαρχών. Η περιοχή, μάλιστα, απέκτησε το προσωνύμιο “Μικρή Μόσχα”.

Ενώ η δέσμευση ενός περιουσιακού στοιχείου είναι σχετικά απλή διαδικασία, η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων διαρκεί πολύ περισσότερο. Απαιτεί μια μακρά νομική διαδικασία που σε πολλές περιπτώσεις διαρκεί χρόνια, σύμφωνα με ειδικούς. Οι κατασχέσεις μπορεί να περιπλέκονται περαιτέρω από το γεγονός ότι η ιδιοκτησία των περισσότερων, αν όχι όλων των περιουσιών των Ρώσων ολιγαρχών, κρύβεται πίσω από ένα δαιδαλώδες σύστημα offshore εταιρειών.

Η περίπτωση Αμπράμοβιτς

Αυτός είναι και ο λόγος που δεν έχει ακόμα –τυπικά τουλάχιστον– δημευθεί το ακίνητο του Αμπράμοβιτς στις ΗΠΑ. Πρόκειται για ένα υπερμοντέρνο οίκημα 14.000 τετραγωνικών, χτισμένο σε 200 στρέμματα στην ακριβότερη περιοχή του Κολοράντο, λίγο έξω από το Άσπεν. Αυτό είναι μονάχα ένα από τα αποκτήματά του που περιλαμβάνουν στόλο από γιοτ, ποδοσφαιρική ομάδα, αμέτρητα σπίτια στο Λονδίνο, τη Γαλλία, τις ΗΠΑ και την Καραϊβική. Το συγκεκριμένο σπίτι αξίζει περισσότερα από 50 εκατ. δολάρια. Πρόκειται για το δεύτερο πιο ακριβό σπίτι στη συγκεκριμένη περιοχή. «Είναι ένα απίστευτο ακίνητο και πολύ σπάνιο», δήλωσε ένας από τους πιο γνωστούς μεσίτες της περιοχής.

Ο Αμπράμοβιτς έχει επίσης ένα σπίτι σε στυλ σαλέ 5.500 τετραγωνικών, το οποίο αγόρασε το 2008 για 11,8 εκατ. δολάρια. Το ακίνητο, ακριβώς κάτω από το μεγαλύτερο σπίτι του, πιθανότατα χρησιμεύει ως ξενώνας, σπίτι επιστάτη ή σπίτι σκι, καθώς βρίσκεται δίπλα στις πίστες, λένε τοπικοί μεσίτες. Είναι ακόμα άγνωστη η τύχη της περιουσίας του, ειδικά μετά το αίτημα του ίδιου του προέδρου της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι –σύμφωνα με δημοσίευμα της Wall Street Journal– να εξαιρεθεί ο Αμπράμοβιτς από τις κυρώσεις.

Οι ειδικοί λένε ότι τα ακίνητα είναι πρωταρχικοί στόχοι για δέσμευση περιουσιακών στοιχείων σε περίπτωση που τελικά επιβληθούν κυρώσεις στον Αμπράμοβιτς. Σε αντίθεση με τα περισσότερα ακίνητα στις ΗΠΑ που ανήκουν σε Ρώσους ολιγάρχες, τα ακίνητα του Αμπράμοβιτς είναι στο όνομα του. Η κυβέρνηση μπορεί εύκολα και γρήγορα να τα κατάσχει. Αντιθέτως, πολλοί ολιγάρχες μεταβίβασαν τα τελευταία χρόνια όποια ακίνητη περιουσία διαθέτουν στις ΗΠΑ σε συγγενείς ή συνεργάτες. Και αυτό, καθώς είχαν προετοιμαστεί για κυρώσεις από το 2014, όταν προσαρτήθηκε η Κριμαία.

Μεταβιβάσεις περιουσιών

Τότε, 20 δισεκατομμυριούχοι είχαν υποστεί κυρώσεις από την ΕΕ, τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελβετία και τον Καναδά. Η τέχνη να μεταβιβάζουν την περιουσία τους έγινε κάτι σαν δεύτερη φύση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο οι αρχές διεξάγουν μία ενδελεχή έρευνα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το σπίτι του πρώην μετόχου της Άρσεναλ Αλισερ Ουσμάνοφ, αξίας 82 εκατ. λιρών στο Λονδίνο. Διαθέτει και μία έπαυλη στο Σάρεϊ. Μετά από σχετικό έλεγχο αποδείχθηκε ότι ανήκαν σε ειδικό καταπιστεύματα που συνδέεται ναι μεν  με τον ολιγάρχη, αλλά όχι και τόσο άμεσα.

Παρόλα αυτά, οι απώλειες όλο και αυξάνονται. Μονάχα στην Ιταλία, οι αρχές, έχουν προχωρήσει σε δέσμευση περιουσιακών στοιχείων ύψους 800 εκατ. δολαρίων. Πρόκειται κυρίως για κατασχέσεις θαλαμηγών και πολυτελών ακινήτων στη Σαρδηνία και αλλού. Παράδειγμα η βίλα Lazzareschi, έξω από την πόλη Λούκα της Τοσκάνης. Μέχρι προχθές ανήκε στον Όλεγκ Σαβσένκο. Η εντυπωσιακή βίλα του 17ου αιώνα αξίζει περίπου τρία εκατομμύρια ευρώ. Αρκετά ακίνητα κατασχέθηκαν και στην περιοχή του Κόμο.

Μπορεί τα χρήματα να μην πιάνουν τόσο χώρο, όσο τα ακίνητα, τα έργα τέχνης και τα γιοτ, αλλά υπολογίζεται ότι πάνω από 17 δισ. δολάρια έχουν διασκορπιστεί σε όλο τον κόσμο μόνο από 35 Ρώσους ολιγάρχες. Στον Όλεγκ Ντεριπάσκα έχουν παγώσει 26 περιουσιακά στοιχεία. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται δισ. δολάρια σε μετοχές,  ένα ξενοδοχείο στις αυστριακές Άλπεις, ένα σούπερ γιοτ, ένα πλοίο 60 μέτρων με ελικοδρόμιο, πολυτελείς ιδιοκτησίες στο Λονδίνο, το Παρίσι, την Ουάσιγκτον και τη Νέα Υόρκη και τέσσερις βίλες στη Σαρδηνία. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται σε περιουσιακά στοιχεία που υπάρχουν υποψίες ότι συνδέονται προσωπικά με τον Ρώσο πρόεδρο. Μία υπερπολυτελή θαλαμηγός μήκους 140 μέτρων, που είναι αγκυροβολημένη δίπλα σε μικρά σκάφη στο ναυπηγείο στη Marina di Carrara υπάρχουν υποψίες ότι είναι δική του.