Να γιατί πρέπει να διδαχθούμε από τους Τούρκους

Είναι παράδοση οι Έλληνες πρωθυπουργοί να εξαγγέλλουν κατά καιρούς διάφορα μέτρα, επενδύοντας τις εξαγγελίες τους με θριαμβική ρητορική. Η παρούσα κυβέρνηση όχι μόνο δεν αποτελεί εξαίρεση, αλλά συχνά υπερέβαλε. Κατά κανόνα, πάντως, τα μέτρα που εξαγγέλλονται είναι συμπτωματικά, βραχυπρόθεσμα, σχεδόν αναγκαστικά κάτω από την πίεση της εκάστοτε συγκυρίας. Σκοπό έχουν να θεραπεύσουν επιμέρους συμπτώματα, να “κλείσουν τρύπες” κατά το κοινώς λεγόμενο. Μία σύγκριση θα μας πείσει γιατί πρέπει να διδαχθούμε από τους Τούρκους.

Στην Ελλάδα, το νεοφιλελεύθερο δόγμα κυριαρχεί. Εάν ελαφρύνουμε το κόστος της εργασίας είτε σε βάρος των εργαζόμενων, είτε σε βάρος της πρόνοιας και της ασφάλισης, είτε σε βάρος του “κοινού”, του δημοσίου και προικοδοτήσουμε τους έχοντες, τότε θα επέλθουν επενδύσεις. Δι’ αυτών η ανάπτυξη, η πλήρης απασχόληση και ίσως δι’ αυτών η μελλοντική ευημερία. Τα καταστροφικά για την χώρα μας αποτελέσματα από την επίμονη εφαρμογή της ίδιας και της ίδιας συνταγής δεν απασχόλησαν ποτέ τον πρωθυπουργικό λόγο.

Στην Τουρκία, όπου η κατάρρευση της οικονομίας προαναγγέλλεται εδώ και πολύ καιρό, εξαγγέλθηκε πριν από πολλά χρόνια ένα πλαίσιο στόχων για την επέτειο των εκατό χρόνων από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας. Το σχέδιο ονομάστηκε “2023” για το λόγο αυτό. Βρίσκεται σε εξέλιξη. Το συνολικό του κόστος υπολογίστηκε αρχικά στο ένα τρισ. δολάρια. Δεν περιλάμβανε ούτε ευχές ούτε ιδεοληψίες. Στηριζόταν και στηρίζεται σε σαφείς στόχους και δοκιμασμένες συνταγές.

Ας διδαχθούμε από τους Τούρκους

Ένας προσεκτικός παρατηρητής θα σημείωνε το πόσο μοιάζει στις γενικές του επιλογές με το αντίστοιχο σχέδιο της Κίνας που είχε ξεκινήσει την εφαρμογή του νωρίτερα. Το γενικό πλαίσιο του σχεδιασμού δεν περιείχε ευχολόγια και ελπίδες για τυχόν εμφάνιση “επενδυτών”. Η Τουρκία είχε δεχθεί σημαντικές επενδύσεις, αλλά δεν είχε σκοπό να γίνει όπως οι “επενδυτές” επιθυμούσαν να γίνει. Αναπτύσσεται όπως η κυβέρνησή της και οι άρχουσες τάξεις της το σχεδίασαν. Ήταν δε ένα πολυεπίπεδο σχέδιο.

Μέσα στο γενικό πλαίσιο το πρόγραμμα για την ανάπλαση των πόλεων πρόβλεπε την επιβολή σχεδιασμένης σύγχρονης πολεοδομικής ανάπτυξης σε όλη τη χώρα. Περίπου 3.500.000 κτίσματα κατεδαφίστηκαν, ναι 3.500.000 κτίσματα, τα περισσότερα ήταν “αυθαίρετα”. Στη θέση τους κτίστηκαν κτίσματα ιεραρχημένα πλέον σε ένα σύγχρονο πολεοδομικό σχέδιο. Το κόστος του προγράμματος ανήλθε σε 200 δισ. δολάρια.

Αμέσως μετά ακολούθησε το σχέδιο για ριζική αναμόρφωση του σιδηροδρομικού δικτύου. Με την ολοκλήρωση του προγράμματος το 2025, η Τουρκία θα διαθέτει περίπου 10.000 χλμ γραμμές υψηλών ταχυτήτων – το μεγαλύτερο δίκτυο του είδους στην Ευρώπη. Το κόστος 45 δισ. δολάρια. Πέρα από τα άλλα, το βέβαιο κέρδος είναι η τεχνογνωσία: η Τουρκία εξάγει σιδηροδρομικά οχήματα και κατασκευάζει σιδηροδρομικές υποδομές έξω από τα σύνορά της. Ιδού από που προκύπτει το ενδιαφέρον για την Αφρική. Το ίδιο ισχύει για τους νέους αυτοκινητόδρομους: 5.000 χλμ με 47 δισ. δολάρια επένδυση ως το 2023.

Επενδύσεις παντού

Στον τομέα των συγκοινωνιών το νέο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης με έξι διαδρόμους απογείωσης-προσγείωσης θα είναι το μεγαλύτερο του κόσμου στην ολοκλήρωσή του στα 2028. Παρά τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν, μαζί με τις παραγγελίες εκατοντάδων επιβατικών αεροσκαφών (Boeing και Airbus) η Τουρκία επιδιώκει να γίνει παγκόσμιο κέντρο των αεροπορικών συγκοινωνιών, αφαιρώντας τον ρόλο αυτό από τα Εμιράτα του Περσικού Κόλπου. Προσθέστε τις νέες γέφυρες στον Βόσπορο –τις μεγαλύτερες στον κόσμο– και τη μοναδική υποθαλάσσια σήραγγα τριών επιπέδων που θα λύσει το κυκλοφοριακό της Κωνσταντινούπολης για να έχετε το μέτρο των εγκαινίων που θα γίνουν το 2023!

Με 20 δισ. δολάρια, την ίδια περίοδο κατασκευάστηκαν 34 υπερσύγχρονα νοσοκομειακά συγκροτήματα. Ήδη ο “ιατρικός τουρισμός” κινείται σε επίπεδα 2.000.000 ατόμων ετησίως. Γύρω από αυτά αναπτύχθηκαν κέντρα ανάπτυξης και παραγωγής ιατρικής τεχνολογίας και φαρμακευτικών προϊόντων. Το 2028 η Τουρκία θα συναγωνίζεται ισάξια πολλούς από τους σημερινούς κολοσσούς του τομέα αυτού.

Οι τρεις πυρηνικοί σταθμοί (Ακούγιου, Σινώπη, Igneada – 14.500 MW συνολικά) κόστους 62 δισ. δολαρίων θα εξασφαλίζουν φθηνή ηλεκτρική ενέργεια. Ο ήδη σε λειτουργία αγωγός ΤΑΝΑΡ, που μεταφέρει το αζέρικο φυσικό αέριο στη Τουρκία και στην Ευρώπη, δίνει στρατηγική διάσταση στον ενεργειακό ρόλο της χώρας. Είναι, μάλιστα, βρει σημαντικά κοιτάσματα στη Μαύρη Θάλασσα και στην Ανατολική Μεσόγειο ή σφετερισθεί ξένα, θα έχει κάνει βήμα για την ενεργειακή ανεξαρτητοποίησή της.

Καταλυτική σύγκριση

Ας προσθέσουμε κάτι τελευταίο. Εδώ και πολλά χρόνια η Τουρκία προχωρά με σχέδιο στην δημιουργία πολεμικής βιομηχανίας. Στον τομέα αυτό μετατρέπεται προοδευτικά σε σημαντικό εξαγωγέα όπλων και τεχνολογίας. Να θυμίσουμε ότι τουρκικά πολεμικά πλοία είναι υποψήφια για το ναυτικό του Καναδά; Μέχρι τώρα έχουν επενδυθεί 25 δισ. δολάρια στην ανάπτυξη και την κατασκευή του TAI TFX, του μαχητικού 5ης γενιάς της Τουρκίας. Παρά τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Τούρκοι κάνουν συνεχώς βήματα μπροστά και οι εξαγωγές drones το αποδεικνύουν. Τα προγράμματα της τουρκικής πολεμικής βιομηχανίας αποτελούν δυναμική πλατφόρμα ανάπτυξης τεχνολογιών. Αυτές αργότερα θα εισάγουν την χώρα στις παραγωγικές επιδόσεις σε προϊόντα αιχμής.

Εάν συγκρίνουμε τους σχεδιασμούς και τις εξαγγελίες των ημετέρων κυβερνητών με τους σχεδιασμούς του τουρκικού κράτους, δεν νομίζω ότι θα αποκτήσουμε την “αυτοπεποίθηση” που παλαιότερα μας υποσχέθηκε ο δικός μας πρωθυπουργός. Μάλλον για κρίση απογοήτευσης προσφέρονται οι συγκρίσεις. Αυτό που σίγουρα μπορούμε να καταλάβουμε είναι το γιατί οι πολιτικοί της γείτονος μιλούν με αυτοπεποίθηση, εννοώντας το οτιδήποτε λένε και το γιατί οι δικοί μας πολιτικοί αναμασούν επικοινωνιακά τεχνάσματα σε ένα λόγο με βασικά χαρακτηριστικά την παραπλάνηση των ψηφοφόρων. Και σ’ αυτό πρέπει να διδαχθούμε από τους Τούρκους.

Αξίζει ένας προβληματισμός εδώ. Η αστική τάξη κυβερνά και την μία και την άλλη χώρα με βάση τις κοινές αξίες του καπιταλισμού. Ουδείς θα έβαζε στοίχημα για το ποια από τις δύο εκμεταλλεύεται τους εργαζόμενους της με τον πιο σκληρό τρόπο. Στον ίδιο γεωγραφικό χώρο ανήκουν, κοινή ιστορία μοιράζονται. Πώς γίνεται και οι μεν έχουν μετατρέψει εδώ και χρόνια την Ελλάδα σε “μαύρη τρύπα” στον χάρτη, ενώ οι δε μετατρέπουν την Τουρκία σε υπολογίσιμη δύναμη με παγκόσμιο αποτύπωμα;

Υπάρχουν κάποιες απόπειρες ερμηνείας του φαινομένου – χώρος δεν υπάρχει να τις αναπτύξουμε. Ας μείνουμε λοιπόν με το ερώτημα. Σίγουρα, πάντως, προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι πρέπει να διδαχθούμε από τους Τούρκους. Αλλά ξέχασα. Η τουρκική οικονομία είναι στα πρόθυρα κατάρρευσης και εμείς αγοράζουμε πανάκριβα οπλικά συστήματα, χωρίς καμία πρόβλεψη συμμετοχής της εγχώριας πολεμικής βιομηχανίας…