Προσδεθείτε για ένα Brexit χωρίς συμφωνία
10/10/2018
Γράφει ο Wolfgang Münchau –
Υπάρχουν καλοί λόγοι να μην εύχεσαι ένα Brexit χωρίς συμφωνία. Θα διαταράξει τις αλυσίδες προμηθειών της βιομηχανίας και στις δύο πλευρές της Μάγχης. Το Brexit θα γίνει το σύμβολο της νέας πολιτικής διαίρεσης της Ευρώπης. Θα δημιουργήσει μια σφήνα μεταξύ των δύο ευρωπαϊκών κρατών-μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Και θα αδυνατίσει την ικανότητά μας να πολεμήσουμε την τρομοκρατία.
Αυτή η σειρά δυσάρεστων γεγονότων άπτονται μόνο μιας ακραίας εκδοχής μιας μη συμφωνίας για το Brexit, την εκδοχή μη συμφωνίας για το Brexit χωρίς συμφωνία. Ενώ αρκετά σενάρια για το Brexit είναι πιθανά σε αυτή τη φάση, με αυτοπεποίθηση προβλέπω ότι αυτή η συγκεκριμένη φονική εκδοχή δεν θα συμβεί, απλά γιατί η αναταραχή θα απειλήσει σταθερά και τα ιρλανδικά σύνορα, το βασικό θέμα που αποτρέπει τη συμφωνία. Δεν είναι προς το συμφέρον της ΕE. Ετσι υποτιμώ τις απειλές για σκόπιμο άτακτο Brexit.
Ισως να υπάρξει συμφωνία. Εγινε πρόοδος στη συζήτηση για την Ιρλανδία. Η Μεγάλη Βρετανία μπορεί να καταλήξει να συμμετάσχει σε μια τελωνειακή ένωση. Η πρωθυπουργός Τερέζα Μέι θα μπορούσε να εξασφαλίσει πλειοψηφία για τις προτάσεις της με τη βοήθεια βουλευτών της αντιπολίτευσης. Η αποτυχία, όμως, είναι εξίσου πιθανό σενάριο.
Ένα αποτέλεσμα μη συμφωνίας μπορεί να έχει διάφορες μορφές. Το «μη συμφωνία» αναφέρεται ειδικά στη συνθήκη αποχώρησης, όπως αυτή προβλέπεται στο άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας. Το άρθρο 50 όμως δεν αποκλείει ΕΕ και Μεγάλη Βρετανία από το να ολοκληρώσουν άλλες διμερείς συμφωνίες μετά το Brexit. Πολλές θα είναι απαραίτητες σε ένα τέτοιο σενάριο. Το «μη συμφωνίας» σενάριο θα γίνει στην πραγματικότητα ένα Brexit «πολλών συμφωνιών».
Μπορεί να συμβεί; Σχολιαστές και πολιτικοί αρέσκονται να απορρίπτουν την όλη ιδέα, με το επιχείρημα ότι δεν θα εξασφαλίσει πλειοψηφία στη βρετανική Βουλή. Αυτό είναι ταυτόχρονα αλήθεια αλλά και εκτός θέματος. Η «μη συμφωνία» είναι η βασική επιλογή με βάση το άρθρο 50. Ετσι, κάτι θετικό πρέπει να συμβεί για να αποτραπεί.
Έγκριση ή ανάκληση Brexit
Το βρετανικό κοινοβούλιο είναι σε θέση να πάρει το πολύ δύο μονομερή μέτρα για να αποτρέψει Brexit «χωρίς συμφωνία»: είτε να εγκρίνει τη Συνθήκη Αποχώρησης ή να επιβάλει οριστική ανάκληση του Brexit.
Χάριν αντεπιχειρήματος, ας υποθέσουμε ότι το δεύτερο είναι πιθανό. Εναλλακτικά η Βουλή μπορεί να εκκινήσει διαδικασία δημοψηφίσματος. Για να συμβεί, όμως, αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα πρέπει να επεκτείνει τη διορία. Υπάρχουν περιστάσεις υπό τις οποίες η ΕΕ θα εξυπηρετούσε και άλλες, υπό τις οποίες όχι. Αν όμως πιστεύεις ότι η Βουλή δεν θα εγκρίνει μια συμφωνία για το Brexit, πρέπει να λάβεις υπόψη σοβαρά, πολύ σοβαρά, την πιθανότητα Brexit χωρίς συμφωνία.
Σε έναν κόσμο χωρίς συμφωνία, το πρώτο που θα πρέπει να κάνουν ΕΕ και Μεγάλη Βρετανία είναι να μιλήσουν μεταξύ τους. Το πιο σημαντικό θέμα που πρέπει να διευθετηθεί είναι τα τελωνειακά σύνορα μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας και ΕΕ. Καμιά πλευρά δεν είναι τεχνικά έτοιμη γι’ αυτό τώρα. Μπορούν να συμφωνήσουν μια σύντομη τεχνική περίοδο μετάβασης -ίσως λίγων εβδομάδων ή μηνών-, ώστε να μπορέσουν να προετοιμαστούν; Η Μεγάλη Βρετανία μπορεί ακόμα να πληρώσει μέρος ή το σύνολο από το συμφωνημένο τέλος εξόδου σε αντάλλαγμα για μια ομαλή μετάβαση.
ΕΕ, Ιρλανδία και Μεγάλη Βρετανία όμως θα πρέπει να φτάσουν επειγόντως σε συμφωνία για τα ιρλανδικά σύνορα. Ισως συμφωνήσουν μεταβατικά σχήματα και τεχνικές λύσεις για να μαλακώσουν αυτό που στο συγκεκριμένο σενάριο, θα γίνει εξωτερικό σύνορο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αμφιβάλλω ότι οποιαδήποτε πλευρά θα είναι χαρούμενη με μια άμεση διαταραχή της εναέριας κυκλοφορίας. Σκεφτείτε τα σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια Ευρωπαίων που ζουν στη Μεγάλη Βρετανία. Αμφιβάλλω αν η ΕΕ θέλει να γυρίσουμε όλοι ταυτόχρονα στις χώρες μας.
Πολιτισμένη έκδοση
Ωστόσο, ακόμα και μια πολιτισμένη έκδοση ενός Brexit χωρίς συμφωνία θα είναι σκληρή. Η βιομηχανία θα υποφέρει και ως αποτέλεσμα, κάποιοι άνθρωποι θα χάσουν τις δουλειές τους. Ο βαθμός στον οποίο οι δυο πλευρές είναι έτοιμες να συμφωνήσουν μια πραγματιστική λύση θα εξαρτηθεί επίσης από το κατά πόσο οι διαπραγματεύσεις για το άρθρο 50 θα σπάσουν με θλίψη ή θυμό.
Θα βοηθούσε αν οι δυο πλευρές σταματούσαν να προσβάλλουν η μία την άλλη. Ηταν «τρέλα» τα σχόλια του υπουργού Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, που παρομοίαζαν την ΕΕ με τη Σοβιετική Ενωση. Όμως ο Ντόναλντ Τουσκ, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ίσως επίσης θα θέλει να ξανασκεφτεί τη διπλωματία που ασκεί μέσω Instagram.
Μπορώ να αντιληφθώ γιατί οι διάφοροι πρωταγωνιστές στο Ηνωμένο Βασίλειο μιλούν για το σενάριο μη συμφωνίας ως χρήσιμη ιστορία τρόμου. Η κα Μέι ίσως τρομοκρατήσει βουλευτές, προκειμένου να στηρίξουν τη συμφωνία τους. Ταιριάζει επίσης στους υπέρμαχους δεύτερου δημοψηφίσματος. Χωρίς μια επικείμενη «ανωτέρα βία» (force majeure), όπως ένας επικίνδυνος για την επιβίωση εμπορικός αποκλεισμός, θα είναι δύσκολο να δικαιολογηθεί μια δεύτερη ψηφοφορία.
Συμφωνώ με τη Γαλλίδα υπουργό Nathalie Loiseau, που δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η μη συμφωνία είναι καλύτερη από μια κακή συμφωνία. Συνηθίσαμε να ακούμε αυτή την ατάκα από την κα Μέι. Η ΕΕ έχει «νόμιμους» λόγους να είναι δυσαρεστημένη από την πρόταση «Chequers» της Βρετανίδας πρωθυπουργού. Μια μη βιώσιμη συμφωνία η οποία θα ανακληθεί μονομερώς από ένα εκ των μερών είναι πιθανότατα το χειρότερο από όλα τα πιθανά αποτελέσματα.
Η μη συμφωνία για το Brexit δεν είναι η ιδανική επιλογή. Όπως όμως στη ζωή ή στις επιχειρήσεις, κάποιες φορές η καλύτερη στρατηγική είναι να πάρεις τις ζημιές σου και να προχωρήσεις.
