That’s all right για τον Elvis του Baz Luhrmann
31/08/2022
Μέσα στην κινηματογραφική ανυδρία του φετινού καλοκαιριού εμφανίστηκε σαν όαση η ταινία του Μπαζ Λούρμαν για τον Elvis. Ωστόσο προσοχή: αν πιστέψετε πως πρόκειται για μια βιογραφία του σπουδαίου καλλιτέχνη, μάλλον θα απογοητευτείτε. Εντάξει, το φιλμ είναι αναπόφευκτα βιογραφικό, αλλά τόσο …όσο.
Αναφέρει βέβαια συμβάντα και καταστάσεις που σημάδεψαν τον Έλβις, λίγο πολύ όμως αυτά που ήδη γνωρίζαμε: το θάνατο του δίδυμου αδελφού το 1935 στη γέννα, τη σχέση με τους γονείς του, τη φτώχεια, το πρώτο τραγούδι με τη δισκογραφική Sun το 1954, τη μετακίνησή του στην RCA, το γάμο του με την Πρίσιλα και το διαζύγιό του, το 1973. Αρκετά που θα μπορούσαν να έχουν ενδιαφέρον τα παραλείπει, άλλα ενδεχομένως και να τα διαστρεβλώνει, κάποια άλλα, που συνέβησαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, τα συμπτύσσει.
Τι μένει στο τέλος, όταν φύγουν απ’ την εξίσωση τα γεγονότα; Το απόσταγμα. Η ουσία. Η ατμόσφαιρα, ας πούμε, της διαδρομής του Έλβις: συναυλίες, δωμάτια ξενοδοχείων, αμφιταλαντεύσεις, το σύστημα και η καθοριστική παρουσία του μάνατζeρ του, Συνταγματάρχη Πάρκερ. Το προδιαγεγραμμένο τέλος. Εικόνες-στιγμιότυπα δίνει ο Λούρμαν στον θεατή, γιατί σε τελική ανάλυση αυτό ήταν η ζωή του Έλβις: μια εικόνα, μια αφίσα, ένα πλάνο στο σινεμά ένα εξώφυλλο δίσκου. Υπ’ αυτή την έννοια θα τολμούσα να πω ότι σχεδόν τον ξαναζωντανεύει.
Στο έργο υπάρχουν πολλά που δεν λέγονται, αλλά, όπως συμβαίνει όταν το σινεμά έχει νόημα,φαίνονται ή ακούγονται. Για παράδειγμα στην ηχητική επένδυση σε ορισμένες περιπτώσεις συνδέονται τραγούδια ρυθμ ‘ν’ μπλουζ με τραγούδια του Έλβις αλλά και με ρυθμούς μεταγενέστερους: μια ραπ διασκευή του Hound Dog από την Doja Cat, το That’s all right mama γίνεται Tupelo Shuffle από τους Diplo & Swae Lee, ενώ ο Jack White μεταφράζει σε χαρντ ροκ το Power of love. Έτσι επισημαίνονται όχι μόνο οι επιδράσεις που δέχτηκε ο Πρίσλεϊ αλλά και το ότι η δική του επίδραση στη μουσική συνεχίζεται. «Ο Έλβις ήταν ο πρώτος πανκ», είχε δηλώσει άλλωστε σε μια συνέντευξή του ο Λούρμαν.
Δεν πείθει ο Χανκς
Τα σημαντικά πολιτικά γεγονότα παρουσιάζονται αποκλειστικά μέσα από τηλεοπτικές οθόνες και πρωτοσέλιδα εφημερίδων. Ο Έλβις κλεισμένος σε ένα τηλεοπτικό πλατό πληροφορείται τη δολοφονία του Ρόμπερτ Κένεντι. Από έναν τηλεοπτικό δέκτη μαθαίνει τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ. Δεν υπάρχει καμία επαφή με τον κόσμο, την κοινωνία. Εκείνος που προσπάθησε να αποφύγει τη φυλακή λόγω των ανάρμοστων, για τα ήθη της εποχής, κινήσεών του, τελικά φυλακίστηκε στην εικόνα του.
Μιλάμε φυσικά για την εποχή μετά την επιστροφή του από το στρατό, στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Γιατί πριν, στη δεκαετία του 1950, υπάρχει ο Έλβις του Τούπελο και του Μέμφις, που ψάχνεται, γυρίζοντας τα στέκια των μαύρων μουσικών και πηγαίνοντας στις εκκλησίες της Πεντηκοστής γοητευμένος από τα γκόσπελ, όπως βλέπουμε σε δύο από τις πιο δυνατές, διονυσιακές, σκηνές τις ταινίας, homage στον Arthur “Big Boy” Crudup και στην Sister Rosetta Tharpe.
Η κινηματογράφηση είναι υποδειγματική (εξαιρετικός ο διευθυντής φωτογραφίας Mandy Walker από κοινού με την ομάδα των art director), αλλάζοντας στυλ από δεκαετία σε δεκαετία και αξιοποιώντας, μεταξύ άλλων, τη ματιέρα των κόμικ, την χρωματική παλέτα έγχρωμων ταινιών της κάθε εποχής και των ερασιτεχνικών ταινιών. Πολύ καλός ο Όστιν Μπάτλερ στον Γολγοθά της ενσάρκωσης ενός μύθου του 20ου αιώνα. Πρέπει να παραδεχτούμε ωστόσο πως δεν πέφτει όλο το βάρος πάνω του, καθώς υποστηρίζεται από το μοντάζ και εν γένει τη σκηνοθεσία του Λούρμαν. Την ένταση ή τις μεταπτώσεις που δεν θα ήταν εύκολο να βγάλει ο ίδιος, τις δημιουργεί η διαδοχή των σκηνών, οι γωνίες λήψης και ο ρυθμός της εναλλαγής των πλάνων.
Ο Τομ Χανκς δεν είμαι σίγουρος ότι πείθει στον ρόλο του Πάρκερ, χωρίς να ευθύνεται ο ίδιος. Η προσπάθεια να ειπωθεί η ιστορία από την οπτική γωνία του Συνταγματάρχη δεν υπήρξε συνεπής, δεν λειτούργησε, με αποτέλεσμα η ταινία να κυλάει πολύ καλύτερα, όταν μπαίνει στο περιθώριο. Στο τέλος έχει κανείς την αίσθηση πως η περίπτωση Πάρκερ παραμένει ανολοκλήρωτη και ημιτελής, ένα εύρημα απέναντι στο οποίο ο σκηνοθέτης εμφανίζεται αμήχανος ή διστακτικός. Άλλωστε, ακόμη και η -όπως παρουσιάζεται από τον Λούρμαν- ανταγωνιστική του σχέση με τον Πρίσλεϊ στην πραγματικότητα δεν είναι απολύτως βέβαιη.
Θα εύχεστε να μην τελειώσει…
Συγκλονιστικό το φινάλε, όπου χρησιμοποιείται αρχειακό υλικό από τις τελευταίες εμφανίσεις του Έλβις. Εκεί βλέπεις έναν άνθρωπο που σχεδόν γνωρίζει ότι πεθαίνει. Και αυτό τότε -είναι αλήθεια- δεν το πολυκαταλαβαίναμε, αντιμετωπίζοντάς το κυρίως ως μια θλιβερή εικόνα παρακμής.
Ένα έργο είτε λογοτεχνικό είτε κινηματογραφικό είναι καλό ή κακό όχι με κριτήριο τις δικές μας προσδοκίες, δηλαδή με γνώμονα το τι θα κάναμε εμείς αν ήμαστε στη θέση του σκηνοθέτη ή του συγγραφέα, αλλά με βάση το αν καταφέρνει να υλοποιήσει τους στόχους που θέτει το ίδιο. Νομίζω πως o “Έλβις” του Μπαζ Λούρμαν είναι μια ταινία που αξίζει να δείτε, γιατί αποφεύγει να είναι μια ταινία για τον Έλβις ή μόνο για τον Έλβις.
Γίνεται ένα δοκίμιο πάνω σε όλους τους Μεγάλους Γκάτσμπυ που δημιούργησε, ανέδειξε και στο τέλος εξουθένωσε η βιομηχανία του θεάματος, με άλλα λόγια κι εμείς οι ίδιοι, οι θαυμαστές τους, στο βαθμό που αποτελούμε μέρος της. Προς αυτή την κατεύθυνση λειτουργεί εξάλλου και ο ευρηματικός παραλληλισμός με τα θεάματα του λούνα-παρκ, που διατρέχει από την αρχή μέχρι το τέλος την ιστορία. Πρόκειται για μια ταινία δυόμιση ωρών που θα σας κάνει να εύχεστε να μην τελειώσει. Όπως κάποτε ευχόμαστε να μην τελειώσει το ροκ’ ν’ ρολ, που ακούγαμε στο ραδιόφωνο.
Ο επίσημος δικτυακός τόπος του Έλβις φαν κλαμπ της Αυστραλίας, για να δείτε τι είναι αλήθεια και τι όχι στην ταινία του Λούρμαν.
