Πιο νωρίς η φετινή γρίπη λόγω καραντίνας – Ποια εμβόλια έρχονται

Στη χώρα μας παρατηρείται αύξηση των κρουσμάτων γρίπης μέσα στο καλοκαίρι, χωρίς πάντως να μπορεί και να ειπωθεί ότι έχουμε πάρα πολλά περιστατικά. Το παράδοξο εν προκειμένω είναι ότι καταγράφονται περισσότερα κρούσματα από όσα κατά κανόνα καταγράφονται τα καλοκαίρια, μια που σε χώρες σαν τη δική μας, τα θερινά κρουσματα είναι ελάχιστα. Τα περισσότερα κρούσματα από γρίπη είθισται στο βόρειο ημισφαίριο, άρα και στην Ελλάδα, να καταγράφονται χειμώνα.

Κατά τους μήνες Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο έχουμε πολλά κρούσματα μόνο στο νότιο ημισφαίριο, όπως στην Αυστραλία, επειδή εκεί είναι χειμώνας. Στην Ελλάδα η γρίπη εμφανίζεται συνήθως το Νοέμβριο και η “γριπική” περίοδος κρατά μέχρι την άνοιξη. Η σχετική έξαρση γρίπης στην Ελλάδα, σε συνδυασμό με τα κρούσματα κορονοϊού, έχει προκαλέσει κάποια ανησυχία στους ειδικούς. Για το επίμαχο ζήτημα, δηλαδή ποια θα είναι η εξέλιξη της νόσου σε έναν ασθενή που προσβάλλεται ταυτόχρονα από κορονοϊό και γρίπη, τα συμπεράσματα των επιστημόνων δεν είναι ομόφωνα.

Κάποιες έρευνες έδειξαν ότι όσοι είχαν προσβληθεί από άλλο ιό και εν συνεχεία από κορονοϊό, ασθένησαν πιο ήπια από τον δεύτερο. Ομως ερευνητές στη Βρετανία συνέκριναν 5.965 ασθενείς με κορονοϊό εκ των οποίων οι 583 είχαν μολυνθεί και από άλλο ιό του αναπνευστικού, αδενοϊό ή γρίπη. Οι 583 παρουσίασαν υψηλότερα ποσοστά βαριάς λοίμωξης ή και θανάτου. Όσοι είχαν προσβληθεί ταυτόχρονα από κορονοϊό και αδενοϊό ή από κορονοϊό και γρίπη, είχαν πολύ περισσότερες πιθανότητες να χρειασθούν διασωλήνωση.

Η πρόεδρος της ΕΙΝΑΠ, Ματίνα Παγώνη, που είναι παθολόγος, συνιστά ψυχραιμία: «Δεν χρειάζεται πανικός για τα περιστατικά γρίπης που καταγράφονται φέτος πολύ νωρίτερα, άλλωστε έχει συμβεί και στο παρελθόν. Η γρίπη είναι ένας ιός που γνωρίζουν καλά οι επιστήμονες και ξέρουν πώς να τον αντιμετωπίσουν. Καλό είναι οι πολίτες να εμβολιασθούν πάντως νωρίς για την γρίπη, μια που οι περισσότεροι κατάργησαν την μάσκα και άρα είναι πιθανότερο να μολυνθούν».

Η συνύπαρξη κορονοϊού και γρίπης προβληματίζει πάντως αρκετούς ειδικούς και για άλλους λόγους. «Είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε τι θα γίνει στο ΕΣΥ, σίγουρα όμως μας απασχολεί η πίεση που αναμένεται να ασκηθεί στα νοσοκομεία τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο» ανέφερε χθες, ο αναπληρωτής καθηγητής Γκίκας Μαγιορκίνης. Ο ίδιος αποδίδει την έξαρση στις καραντίνες που προηγήθηκαν. Όπως είπε «τα τελευταία δύο χρόνια ο πληθυσμός δεν εκτέθηκε στη γρίπη και κυρίως οι κάτω των 50 ετών, που οι περισσότεροι δεν κάνουν το αντιγριπικό. Κατά συνέπεια η πληθυσμιακή ανοσία έχει μειωθεί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα κύματα γρίπης να έρχονται νωρίτερα και γι αυτό το λόγο μπορούμε να δούμε και εξάρσεις σε πληθυσμούς νεαρής ηλικίας πριν τον χειμώνα».

Διεθνές πρόβλημα

Διεθνώς η γρίπη την τελευταία διετία σχεδόν εξαφανίστηκε, λόγω της χρήσης της μάσκας από τη μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού σε όλα τα κράτη, αλλά και λόγω των μέτρων αποστασιοποίησης, της χρήσης αντισηπτικών και της καραντίνας που κατά περιόδους επιβάλλονταν σε αυτό το διάστημα. Όμως τώρα σε πολλές χώρες η γρίπη επανακάμπτει ίσως δριμύτερη, όπως και άλλες ιώσεις του αναπνευστικού.

Είναι δύσκολο να έχουμε ακριβή στοιχεία, γιατί δεν είναι ρεαλιστικά δυνατόν σε καμία χώρα του κόσμου –ούτε στην Ελλάδα– να γίνεται ειδικό τεστ για επιβεβαίωση της γρίπης σε κάθε περιστατικό με συμπτώματα λοίμωξης του αναπνευστικού. Τα συμπτώματα της γρίπης μοιάζουν πολύ με εκείνα που προκαλούν τα παλαιότερα στελέχη του κορονοϊού και έτσι εύκολα συγχέονται. Διαφέρουν αρκετά όμως από τα συμπτώματα της λοίμωξης από την Όμικρον 4 και την Όμικρον 5.

Η γρίπη, σε αντίθεση με τη λοίμωξη από αυτές τις υποπαραλλαγές, προκαλεί πολυήμερο και υψηλότερο πυρετό, με την ίωση να κρατά περίπου μια εβδομάδα και την κακουχία του οργανισμού να κρατά πάνω από 10 μέρες, όπως δηλαδή με τις λοιμώξεις από τις παραλλαγές Δέλτα και Βήτα. Εκτιμάται ότι ο εμβολιασμός κατά της γρίπης θα ήταν λογικό να ξεκινήσει νωρίτερα στην Ελλάδα, όμως δεν υπάρχει ακόμη επαρκής διαθεσιμότητα των επικαιροποιημένων εμβολίων της γρίπης, τα οποία κάθε καλοκαίρι “ανασχεδιάζονται” με βάση την πρόγνωση για το ποια στελέχη της θα κυκλοφορήσουν τον επόμενο χειμώνα.

Τα εμβόλια

Στις ΗΠΑ όπου κάθε χρόνο ο αντιγριπικός εμβολιασμός άρχιζε Σεπτέμβρη, θα αρχίσει και φέτος σύντομα. Εκεί οι ειδικοί συνιστούν στους πολίτες να κάνουν ταυτόχρονα και την αναμνηστική δόση με το εμβόλιο για τον κορονοϊό.  Από τις 7 Σεπτεμβρίου στις περισσότερες πολιτείες θα είναι διαθέσιμα τα δισθενή εμβόλια που στοχεύουν τόσο στο αρχικό στέλεχος του κορονοϊού, όσο και στην παραλλαγή Όμικρον. Στις ΗΠΑ έδωσαν αμέσως άδεια και για τα εμβόλια που στοχεύουν ειδικά στις υποπαραλλαγές 4 και 5 της Όμικρον.

Στην ΕΕ και στην Ελλάδα έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής τα δισθενή εμβόλια των εταιρειών Pfizer και Moderna, που στοχεύουν στο αρχικό στέλεχος (της Κίνας) και στην πρώτη παραλλαγή της Όμικρον. Η ΕΕ δεν έχει εγκρίνει ακόμη τα εμβόλια που θεωρητικά προκαλούν αντισώματα για τις νεότερες υποπαραλλαγές, δηλαδή για την Όμικρον 4 και την Όμικρον 5, οι οποίες και κυριαρχούν από μηνών στην Ελλάδα.

Όσον αφορά το πότε πρέπει να γίνουν τα εμβόλια γρίπης και κορονοϊού, πέρσι στην Ελλάδα αρχικά υπήρχαν ενδοιασμοί για το αν θα ήταν σκόπιμο να γίνονται αυτά ταυτόχρονα ή όχι. Οι περισσότεροι ειδικοί συνιστούσαν να απέχουν μεταξύ τους ένα μήνα. Όμως εν συνεχεία οι Έλληνες ειδικοί άλλαξαν γνώμη και συνιστούσαν πλέον να γίνονται μαζί, απλά σε άλλο μπράτσο. Γενικά, σε διεθνές επίπεδο, αλλά και στην Ελλάδα, ο κόσμος δεν ανταποκρίθηκε πάντως μέχρι στιγμής με ιδιαίτερη ζέση στην προοπτική της τέταρτης δόσης ή και της τρίτης. Οι ηλικιωμένοι έκαναν μεν μαζικά την τρίτη στις περισσότερες χώρες, όχι όμως και την τέταρτη. Στην Ελλάδα αυτή είναι διαθέσιμη εδώ και τρεις μήνες για τους άνω των 60 ετών και τους ανοσοκατεσταλμένους.

Πολλοί προτίμησαν να αναβάλουν την ενισχυτική δόση για το φθινόπωρο για να έχουν περισσότερα αντισώματα για το χειμώνα ή για να κάνουν το επικαιροποιημένο εμβόλιο που περιλαμβάνει την Όμικρον. Ομως οι ειδικοί στην Ελλάδα εκτιμούσαν ότι οι ευάλωτοι δεν έπρεπε να περιμένουν το επικαιροποιημένο εμβόλιο, καθώς αναμενόταν Οκτώβριο. Έκριναν δηλαδή ότι είναι καλύτερο οι ευάλωτοι να κάνουν άμεσα το “παλιό” εμβόλιο παρά να περιμένουν το νέο, το οποίο στοχεύει στην πρώτη Όμικρον, ή τρεις-τέσσερις μήνες για το ακόμα πιο ειδικό που στοχεύει στην Όμικρον 4 και στην Όμικρον 5.

Γιατί βλέπουμε “χειμωνιάτικες” ιώσεις

Σε πολλές χώρες, όπως στις ΗΠΑ για παράδειγμα, φέτος το καλοκαίρι κατέγραψαν ιώσεις που προ κορονοϊού αντιμετώπιζαν μόνον ή κυρίως τον χειμώνα. Εμπειρικά οι γιατροί –καθώς δεν έχουμε μελέτες προς το παρόν επ’  αυτού– διαπιστώνουν σε ζεστές περιοχές της χώρας τους ιώσεις χειμωνιάτικες, περιλαμβανομένων “κρυολογημάτων” που άλλες χρονιές αντιμετώπιζαν μόνον μετά το Δεκέμβρη.

Κάποιοι ειδικοί εικάζουν ότι άλλαξαν συμπεριφορά οι ιού, αλλά οι περισσότεροι πιστεύουν ότι αλλάξαμε συμπεριφορά εμείς, δηλαδή μετά την παρατεταμένη απομόνωση, “ξεχυθήκαμε” με πάθος σε κοινωνικές συναναστροφές. Αύξηση των “χειμερινών” ιώσεων καταγράφηκε σε πολλές χώρες και πέρσι το καλοκαίρι. Επίσης παρατηρείται αύξηση των αναπνευστικών λοιμώξεων από τους συνήθεις και άκακους κορονοϊούς και ρινοϊούς με τους οποίους επί δεκαετίες συμβιώνουμε χωρίς επιπλοκές.

«Δεν αλλάζουν συμπεριφορά οι ιοί. Η ανοσία σε ρινοϊούς και άλλους εν γένει σχετικά αθώους ιούς του αναπνευστικού είναι κάτι που κατακτάται με την λοίμωξη, οπότε το άτομο αποκτά φυσικά αντισώματα. Κάθε χειμώνα ο οργανισμός παιδιών και νεαρών ή και μεσηλίκων ατόμων “γνωρίζεται” με νέους ιούς και τονώνεται ουσιαστικά το ανοσοποιητικό του. Ομως με τις μάσκες, τα αντισηπτικά και τις καραντίνες, αυτή η γνωριμία δεν έγινε με “δόσεις” και ο κόσμος αντιμετώπισε τους ιούς αυτούς όλους μαζί με το που έπαψαν να τηρούνται τα μέτρα προστασίας», εξηγεί ο καθηγητής Ανοσοπαθολογίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου Neil A. Mabbott.

Ο ίδιος προσθέτει ότι, επιπλέον, το ανοσοποιητικό μας δεν “γυμνάσθηκε” επί δύο χρόνια όπως έκανε άλλοτε κάθε χειμώνα, και κατά κάποιο τρόπο έχασε τη φόρμα του. Αυτό εκτιμά ο καθηγητής ότι έχει σαν συνέπεια κρυολογήματα που παλιά θα τα περνούσαμε στο πόδι με ένα συνάχι, φέτος να τα περνάμε λίγο πιο βαριά.

Το ίδιο πιστεύει και ο ιολόγος Ian Mackay, του Πανεπιστημίου του Κουήνσλαντ στο Μπισμπέιν της Αυστραλίας. «Δεν έχουμε “σούπερ” κρυολογήματα από “σούπερ” ιούς όπως νομίζουν μερικοί, αλλά “σούπερ” τέλειες συνθήκες ανάπτυξης για τους ιούς, που μένουν κατ΄ εμέ ως επί το πλείστον ίδιοι και απαράλλαχτοι. Φταίει που ο κόσμος συνωστίζεται και συγχρωτίζεται με πάθος μετά το πέρας των λοκντάουν, όπως φταίει και το ότι φέτος είναι ανεμβολίαστα πολλά παιδιά. Φυσικά και οι ιοί μεταλλάσσονται κάπως, ενώ παράλληλα το ανοσοποιητικό μας με τις καραντίνες έγινε λιγότερο ετοιμοπόλεμο», λέει ο ιολόγος.

Επίσης, ειδικά για τα βρέφη παίζει ρόλο ότι δεν εκτέθηκαν επί δύο χρόνια οι μητέρες τους σε ιώσεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην έχουν αντισώματα να μεταφέρουν στο έμβρυό τους το βαθμό που τα μετέδιδαν άλλοτε. Πάντως τίθεται και το θέμα ποια είναι η αλληλεπίδραση ενός τόσο ενεργού κορονοϊού όπως του covid19 με τους άλλους, συνήθεις ιούς. Κάποιοι εκτιμούν ότι όποιος προσβάλλεται από έναν ιό του κοινού κρυολογήματος, μπορεί να αναπτύσσει αντισώματα που θα τον προστατεύσουν εν μέρει και από τον κορονοϊό. Άλλες μελέτες όμως όπως προαναφέρεται, δείχνουν το αντίθετο.