Γιατί αυτή η κρίση θα παραμείνει εκτός ελέγχου

Μετά τα πρώτα επικίνδυνα συμπτώματα του Αυγούστου του 2021, η κατάσταση επιδεινώνεται απότομα με την κρίση της Ουκρανίας, με τις ανατροπές στον ομαλό ανεφοδιασμό σε ενέργεια, να προκαλεί αλυσιδωτές και τραυματικές επιδράσεις σχεδόν στα πάντα: Από τις τιμές στα είδη διατροφής, έως την ηλεκτρική ενέργεια και στην ψυχολογία των καταναλωτών.

Αντιδρώντας στις απίστευτες αυξήσεις των τιμών πολλές χώρες μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD) αρχίζουν να διοχετεύουν στην αγορά του αργού πετρελαίου τα στρατηγικά τους αποθέματα. Μάλιστα από τον Μάρτιο οι ΗΠΑ σε ημερήσια βάση πωλούν ένα εκατομμύριο βαρέλια, σε μία απεγνωσμένη να τιθασεύσουν τις τιμές, αν και μετά την συγκράτηση των τιμών των καυσίμων τον Αύγουστο, τα μεγάλα ελλείμματα παραμένουν και θα μεταφερθούν στο 2023, προκαλώντας περαιτέρω αυξήσεις τιμών.

Στην διάρκεια των πέντε τελευταίων δεκαετιών έχουν ενσκήψει τρείς μεγάλες ενεργειακές κρίσεις, από τις οποίες η τελευταία του 2022, ενώ χαρακτηρίζεται από τις χαμηλότερες τιμές στο αργό πετρέλαιο, παρουσιάζει τις χειρότερες επιδόσεις στις τιμές του φυσικού αερίου και του άνθρακα. Μία άλλη μεγάλη διαφορά της κρίσης του 2022 σε σχέση με τις προηγούμενες, επικεντρώνεται στις τρομακτικές αυξήσεις όλων των καυσίμων.

Ο λόγος είναι ότι, ενώ κατά το παρελθόν τα πλήγματα από τις αυξήσεις τιμών περιορίζονταν σε μεμονωμένες περιπτώσεις, στην παρούσα διαχέεται παντού και χώρες, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, στρέφονται προς τον άνθρακα για να αντιμετωπίσουν τις ανατροπές στο ανεφοδιασμό τους σε φυσικό αέριο και αργό πετρέλαιο. Παράλληλα και οι τιμές του φυσικού αερίου καλπάζουν και από τα 310 δολάρια ανά MWh το 2021, κινούνται στα 1.000 το 2022.

Οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται επίσης απότομα υπό την πίεση του κόστους καυσίμων, χημικών σκευασμάτων και λιπασμάτων, με συνέπεια τα αγροτικά αγαθά να καταλήγουν στην κατανάλωση με άνοδο των τιμών κατά 18%. Ειδικά τα λιπάσματα εμφανίζουν μία αύξηση κατά 70% στις τιμές τους, κυρίως λόγω της κυριαρχίας της Ρωσίας στην διεθνή αγορά, με τις χημικές βιομηχανίες της να παράγουν το 13% των λιπασμάτων που αναλώνονται σε διεθνή κλίμακα.

Τα αποτελέσματα των αυξημένων τιμών ενέργειας

Το αργό πετρέλαιο τροφοδοτεί σχεδόν όλες τις δραστηριότητες, από την παραγωγή τροφίμων έως την κατασκευή κινητών τηλεφώνων και ειδικά στην περίπτωση των ειδών διατροφής συμμετέχει κατά 64% στις μεταβολές των τιμών. Το πρώτο αποτέλεσμα αυτής της σχέσης σχεδόν με ολόκληρο το φάσμα της παραγωγής, ανακλάται στο κύμα των πληθωριστικών πιέσεων, πλήττοντας σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα το 100% των αναπτυγμένων οικονομιών και το 87% των αντίστοιχών αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων.

Αντίθετα, κατά το 2021, σχεδόν το 65% των αναπτυγμένων οικονομιών και ελαφρά περισσότερο από 50% των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων οικονομιών, βιώνουν πληθωρισμό ανώτερο του στόχου τους. Η εξέλιξη αυτή προκαλεί μεταβολή της νομισματικής και οικονομικής πολιτικής, με εφαρμογή μέτρων χρηματοοικονομικής συρρίκνωσης και αυξήσεις των επιτοκίων. Σε πολλές περιπτώσεις οι απότομες αυξήσεις των αμερικανικών επιτοκίων με στόχο την αντιμετώπιση των πληθωριστικών πιέσεων προκαλούν στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες αγορές χρηματοοικονομικές κρίσεις κα αυξανόμενο κόστος δανεισμού.

Το δεύτερο αποτέλεσμα ανακλάται στην παγκόσμια ανάπτυξη, κυρίως λόγω των πληγμάτων από το αυξημένο κόστος ενέργειας. Ο συνδυασμός της απότομης ανόδου των τιμών, της επιθετικής νομισματικής πολιτικής και της πολιτικής μηδενικών κρουσμάτων της Κίνας, πλήττουν αρνητικά την παγκόσμια ανάπτυξη.

 

Το τρίτο αρνητικό αποτέλεσμα αναδύεται με την άνοδο της ανασφάλειας στον τομέα των ειδών διατροφής που ήδη είχε διαφανεί κατά την διάρκεια του 2021, λόγω των παρενεργειών της οικονομικής κρίσης και των πληθωριστικών πιέσεων. Οι μόνιμες ελλείψεις τροφίμων σε συνδυασμό με τις υπερβολικά υψηλές τιμές των ειδών διατροφής, πρόκειται να προσθέσουν εκατομμύρια ανθρώπων στους ήδη υποφέροντες από ακραία ανασφάλεια διατροφής. Οι τρέχουσες εκτιμήσεις προσδιορίζουν – στην καλύτερη περίπτωση – πως το φάντασμα της πείνας απειλεί σε επίπεδα λιμού 265 εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο, τους διπλάσιους σχεδόν σε σχέση με τους συνηθισμένους μέσους όρους που πλήττονται σε περιόδους κρίσεων, αυξημένους κατά 37% έναντι του 2021.

Αν και η πείνα αποτελεί ένα πιεστικό διεθνές ζήτημα, ακόμα και με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες, η επέλαση της πανδημίας προσθέτει επιπλέον 135 εκατομμύρια εξαθλιωμένους ανθρώπους στους ήδη λιμοκτονούντες ανά την υδρόγειο έως τα τέλη του 2021. Η τρομακτική εξέλιξη αυξάνει το σύνολο σε 265 εκατομμύρια, μέγεθος σχεδόν ισοδύναμο με το 80% του πληθυσμού των ΗΠΑ ή με το σύνολο του πληθυσμού της Βρετανίας, της Γαλλίας της Γερμανίας και της Ιταλίας.

Από την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι κρίσεις στην αγορά του αργού πετρελαίου αποτελούν τον κυριότερο χαλινό της παγκόσμιας ανάπτυξης και με έναν πόλεμο να εξελίσσεται στην Ευρώπη χωρίς ορατό τέλος, η εικόνα της αγοράς ενέργειας παραμένει εξαιρετικά ρευστή και αβέβαιη. Επικρατεί μεγάλη σύγχυση από την στιγμή που ένας σημαντικός αριθμός γεωπολιτικών παραμέτρων, διαθέτει την απαιτούμενη δυναμική να προκαλέσει μεγάλες μεταβολές και αναπόφευκτα τραγικά αποτελέσματα και ολέθριες παρενέργειες. Η κρίση της Ουκρανίας μάλιστα επηρεάζει δραματικά την παγκόσμια αγορά λιπασμάτων, προκαλώντας τεράστιες ελλείψεις και φόβους για παγκόσμια κρίση τροφίμων.