Τα διπλωματικά-πολεμικά σλάλομ του Ερντογάν

«Η δαγκάνα των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεών μας ήταν γι’ άλλη μια φορά πάνω από τους τρομοκράτες», ανακοίνωσε απειλητικούς τόνους ο Χουλουσί Ακάρ. Φυσικά αναφέρονταν στο μπαράζ των τουρκικών αεροπορικών επιδρομών εναντίον των Κούρδων στην Συρία και στο Ιράκ, ως αντίποινα της φονικής έκρηξης στην Κωνσταντινούπολη. Έκρηξη που η κυβέρνηση Ερντογάν απέδωσε στους Κούρδους των οργανώσεων PKK και YPG, χωρίς να παρουσιάσει καμία απόδειξη.

Τα μαχητικά αεροσκάφη της Τουρκίας έκαναν επιδρομές εναντίον των Κούρδων μαχητών, στα βορειοανατολικά της Συρίας και στο βόρειο Ιράκ, με το τουρκικό υπουργείο Άμυνας να αναφέρει ότι πέτυχαν 89 “στόχους τρομοκρατών”. Το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκανε λόγο για 31 νεκρούς. Εκτός των Κούρδων μαχητών, απώλειες μετρά και ο συριακός στρατός. Το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων SANA ανέφερε πως ένας αριθμός ανδρών των ενόπλων δυνάμεων σκοτώθηκαν στην «τουρκική επίθεση στη συριακή γη», σε περιοχές κοντά στο Χαλέπι και στη Χασάκε.

Ο Τούρκος πρόεδρος, αφού εξαπέλυσε λεκτικά πυρά σε ΗΠΑ και Ρωσία προανήγγειλε και χερσαία εισβολή, ενώ και η Τουρκία μετρά απώλειες από επιθέσεις με ρουκέτες από την Βόρεια Σύρια στην τουρκική επικράτεια. Πάντως, δεν είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία πλήττει στόχους των Κούρδων μαχητών στην Συρία. Όμως, είναι η πρώτη φορά που πλήττει την πόλη-σύμβολο στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους, το Κομπάνι, όπως επεσήμανε το τουρκικό υπουργείο Άμυνας. «Η διαταγή ήρθε από το Κομπάνι» ήταν το πρώτο σχόλιο του Τούρκου υπουργού Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού στην βομβιστική επίθεση που αιματοκύλισε την Πόλη.

Εργαλειοποίηση της επίθεσης

Το τρομοκρατικό χτύπημα στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης, στην πολυσύχναστη οδό Ιστικλάλ κοντά στο Σισμανόγλειο Μέγαρο όπου στεγάζεται το ελληνικό προξενείο, ξύπνησε μνήμες και προκάλεσε πανικό. Για την επίθεση συνελήφθη αμέσως και χαρακτηρίστηκε δράστις μια 22χρονη γυναίκα. Σύμφωνα με τις αρχές, αυτή ήταν το πρόσωπο που άφησε τη βόμβα και διέφυγε. Η Άγκυρα ανέφερε ότι η συλληφθείσα είναι πολίτης Συρίας. Από εκεί και πέρα, άρχισε ένα νέο παιχνίδι από την κυβέρνηση Ερντογάν, για την εργαλειοποίηση της τρομοκρατίας, σε ένα διπλωματικό-πολεμικό σλάλομ, προκειμένου να αποκομίσει οφέλη στη διεθνή σκηνή, αλλά και εσωτερικά ενόψει των προεδρικών εκλογών.

Μετά τις καταιγιστικές εξελίξεις, το καθεστώς Ερντογάν πέρασε στην απροκάλυπτη εργαλειοποίηση της αποτρόπαιας βομβιστικής επίθεσης για να κατηγορήσει αρχικά τους Κούρδους μαχητές και μετέπειτα την Ελλάδα και τις ΗΠΑ, με πρωταγωνιστή τον υπουργό Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ φρόντισε να εκφράσει την απογοήτευσή του για την «αδικαιολόγητη επίθεση Σοϊλού», απορρίπτοντας τις κατηγορίες. Διεθνείς αναλυτές επεσήμαναν πως η Τουρκία καλλιεργούσε κλίμα για μία νέα εισβολή της στην Συρία, στην οποία πολλάκις ο Ερντογάν έχει απειλήσει πως “θα έρθουν νύχτα”.

Πάντως, ακόμα και ο ορισμός της τρομοκρατίας, πάντως, είναι σχετικός στη γείτονα χώρα. Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι Κούρδος συνελήφθη με την κατηγορία της τρομοκρατίας, επειδή παρευρέθηκε στην κηδεία του ίδιου του του γιού. Ο τελευταίος σκοτώθηκε το 2015 κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων του τουρκικού στρατού στη νοτιοανατολική Τουρκία, στην επαρχία Σιρνάκ.

Όπως και να έχει, η Τουρκία συνεχίζει να υποστηρίζει ότι η κουρδική οργάνωση Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), που δρα στη βόρεια Συρία, βρίσκεται πίσω από την επίθεση στην Κωνσταντινούπολη. Αντιθέτως, νεότερες πληροφορίες, θέλουν την ύποπτη να έχει πραγματοποιήσει τηλεφωνικές κλήσεις, όχι προς το PKK (όπως είχε αρχικά υποστηριχθεί), αλλά σε κινητό που έχει καταχωρηθεί σε όνομα στελέχους των Γκρίζων Λύκων, του κυβερνητικού εταίρου του Ερντογάν!

Νωπά ερωτήματα του παρελθόντος

Με αφορμή το πρόσφατο τρομοκρατικό χτύπημα, πολλοί ήταν εκείνοι που επανέφεραν στη μνήμη τους το 2015 και το κύμα βίας που τότε είχε πλήξει την χώρα. Μάλιστα, όπως και τώρα, έτσι και τότε η Τουρκία διένυε μία ιδιαίτερη κρίσιμη προεκλογική περίοδο. Αυτή είχε επισκιαστεί από απανωτές επιθέσεις. Μεταξύ άλλων, τον Ιανουάριο 2015 μία γυναίκα ζωσμένη με εκρηκτικά ανατινάχθηκε στην πλατεία Σουλταναχμέτ της Πόλης. Ένας αστυνομικός είχε τότε χάσει τη ζωή του.

Η αριστερή ένοπλη οργάνωση DHKP-C, που υποτίθεται ότι είχε αναλάβει την ευθύνη της επίθεσης, αμέσως μετά απέσυρε τον ισχυρισμό της. Πράγματι, η γυναίκα-καμικάζι αποδείχθηκε ότι ήταν τζιχαντιστής. Το καλοκαίρι του ίδιου έτους, σημειώθηκε μία ακόμα βομβιστική επίθεση που στοίχισε τη ζωή 31 ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων πολλών Κούρδων και αριστερών διαδηλωτών. Αυτή τη φορά, στην πόλη Σουρούτς, στα σύνορα της χώρας με τη Συρία.

Μόλις δύο μήνες μετά ένοπλοι άνοιξαν πυρ εναντίον του αμερικανικού προξενείου της Πόλης. Είχε ακολουθήσει και η έκρηξη μίας βόμβας έξω από αστυνομικό τμήμα της Κωνσταντινούπολης. Ως αποτέλεσμα τραυματίστηκαν πέντε αστυνομικοί και δύο πολίτες. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 19 Αυγούστου 2015, μία χειροβομβίδα εκτοξεύθηκε στο φυλάκιο φρούρησης του μουσείου του Ανακτόρου Ντολμαμπαχτσέ της Κωνσταντινούπολης. Κανείς δεν τραυματίστηκε.

Σκιές στο βαθύ κράτος του Ερντογάν

Η χρονιά εκείνη την πολιτική σκηνή της χώρας είχε στοιχειώσει ο φόρος αίματος που πλήρωνε η Τουρκία. Ο τότε ηγέτης του κουρδικού κόμματος HDP, Σελαχαντίν Ντεμιρτάς, είχε κατηγορήσει το κυβερνών κόμμα του Ερντογάν ότι ευθύνεται για τις επιθέσεις, δηλώσεις που έγινε τίτλος άρθρου: «Η κυβέρνηση του AΚΡ έχει βάψει με αίμα τα χέρια της;» Αυτός που είχε επαναφέρει, όμως, το ζήτημα ήταν ο αλλοτινός στενότερος συνεργάτης του Ερντογάν και πρώην πρωθυπουργός της χώρας από το 2014 έως το 2016, Νταβούτογλου.

Τέσσερα χρόνια μετά τις επιθέσεις και όντας πλέον επικεφαλής του μικρού αντιπολιτευόμενου κόμματος που ίδρυσε το 2019, ο Νταβούτογλου είχε καταγγείλει τον Τούρκο πρόεδρο για άμεση εμπλοκή στις αιματηρές βομβιστικές επιθέσεις του 2015, στην Τουρκία! Ούτε λίγο, ούτε πολύ, είχε καταδείξει ως κίνητρο το γεγονός ότι τότε το κόμμα του Ερντογάν είχε χάσει την πλειοψηφία.

Το τότε εκλογικό αποτέλεσμα είχε αιφνιδιάσει τον Ερντογάν. Δεν είχε, μάλιστα, προβεί σε σχηματισμό κυβέρνησης, επιλέγοντας ένα πολιτικό παιχνίδι καθυστερήσεων που διήρκησε μήνες. Ο Νταβούτογλου ήταν ο άνθρωπος που είχε τότε αναλάβει να διαπραγματευτεί με τα άλλα κόμματα. Παρόλα αυτά, συμφωνία δεν είχε επέλθει. Οι σχετικές διαβουλεύσεις είχαν θεωρηθεί προσχηματικές.

Σ’ εκείνο το κλίμα, οι άτυπες διαπραγματεύσεις μεταξύ του κυβερνώντος και του κουρδικού κόμματος είχαν διακοπεί βιαίως, με πρωτοβουλία του Ερντογάν. Η αιτία ήταν ότι οι Κούρδοι δεν είχαν ψηφίσει το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, όπως ήλπιζε ο Τούρκος πρόεδρος, με αποτέλεσμα αυτό να χάσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Τότε ήταν που η Τουρκία άρχισε να πλήττεται από βομβιστικές επιθέσεις σε δεκάδες πόλεις. Αν κι αυτά ανήκουν στο παρελθόν, οι παραλληλισμοί σε σχέση με το τάιμινγκ δεν πέρασαν απαρατήρητοι.

Η αναδίπλωση στο Μπαλί

Παρά την αρχική στάση του Σοϊλού, η συνάντηση του Ερντογάν με τον πρόεδρο Μπάιντεν  στο περιθώριο των εργασιών της συνόδου κορυφής της G-20 στο Μπαλί, ανάγκασε τον πρώτο να πραγματοποιήσει στροφή 180 μοιρών. Ο Τούρκος πρόεδρος, σε ανάρτησή του, ευχαρίστησε μία σειρά χωρών για τη στήριξή τους μετά την επίθεση στην Κωνσταντινούπολη, αλλά μόλις επέστρεψε στην Τουρκία επανήλθε στην ίδια ρητορική με αυτή των υπουργών του.

Στο Μπαλί προφανώς ήθελε να ρίξει μία γέφυρα, ώστε να αποκομίσει κάτι από τη συνομιλία του με τον Αμερικανό πρόεδρο. Στην ατζέντα ήταν και η στήριξη του Λευκού Οίκου στο τουρκικό αίτημα για την αναβάθμιση τουρκικών μαχητικών F-16 και την αγορά νέων από τις ΗΠΑ. Πριν, όμως, προλάβει η Άγκυρα να χαρεί για τη συνάντηση, την οποία ο Ερντογάν επεδίωκε μανιωδώς εδώ και καιρό, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ εξέδωσε επικριτική ανακοίνωση για την απόφαση του Οργανισμού των Τουρκόφωνων Κρατών να παραχωρήσει καθεστώς παρατηρητή στο τουρκοκυπριακό ψευδοκράτος.

Από την πλευρά του, ο Τούρκος πρόεδρος, όπως προαναφέραμε, επέστρεψε στην γνώριμη ρητορική των απειλών, στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε μετά τη σύνοδο του G-20. Ερωτηθείς για τις σχέσεις με την Ελλάδα κι αν αυτό συζητήθηκε στη συνάντηση με τον πρόεδρο Μπάιντεν, ο Ερντογάν απάντησε: «Η Ελλάδα δεν ξέρει τα όρια της. Αυτή τη στιγμή είμαστε γείτονες. Μην τα βάζετε μαζί μας… Στην Ελλάδα δυο-τρία ονόματα υπάρχουν που δεν κάθονται ήσυχα, κάνουν συνεχώς τέτοιες δηλώσεις, λένε συνεχώς τέτοια λόγια, δεν ξέρουν τα όριά τους».

Ο Τούρκος πρόεδρος επανέλαβε, μάλιστα, την απειλή του με τη φράση «μπορεί ξαφνικά να έρθουμε μια νύχτα», προσθέτοντας ότι «αυτά για μένα είναι ευγενικά λόγια»(!), ενώ αναφέρθηκε και πάλι στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, εμμένοντας στην αποστρατικοποίηση τους. Ο Τούρκος πρόεδρος ρωτήθηκε και για την αντίδραση της Ελλάδας όσον αφορά στην απόφαση του Οργανισμού των Τουρκοφώνων Κρατών για την παραχώρηση καθεστώτος παρατηρητή στο τουρκοκυπριακό ψευδοκράτος.

«Η απόφαση που ελήφθη ήταν νόμιμη. Δεν χρειαζόμαστε την άδεια κανενός και καμίας χώρας. Θα δώσουμε την απαραίτητη απάντηση σε όσους χώρες προσεγγίζουν αρνητικά το θέμα» σχολίασε. Ήταν μία έμμεση αναφορά και στην στάση των ΗΠΑ, της ΕΕ που καταδίκασαν την απόφαση, αλλά ακόμα και χωρών του Οργανισμού των Τουρκοφώνων Κρατών, που ανακοίνωσαν πως δεν εξετάζουν αναγνώριση του ψευδοκράτους.

Δισεπίλυτο πρόβλημα τα F-16 

Παραλλήλως, Αμερικανοί βουλευτές συνεχίζουν να πιέζουν για την υιοθέτηση μιας τροπολογίας, που θα διασφαλίζει ότι τα αμερικανικά μαχητικά F-16 δεν θα χρησιμοποιηθούν από την Τουρκία για την παραβίαση του ελληνικού εναερίου χώρου. Η τροπολογία του βουλευτή Κρις Πάππας στο νομοσχέδιο για τον Αμυντικό Προϋπολογισμό NDAA είχε εγκριθεί με μεγάλη πλειοψηφία τον περασμένο Ιούλιο, έχοντας εξασφαλίσει διακομματική στήριξη. Λίγους μήνες μετά, η ανάλογη διάταξη δεν εντάχθηκε στο αντίστοιχο νομοσχέδιο της Γερουσίας, με την επίκληση διαδικαστικών λόγων.

Δεδομένου ότι αυτή τη στιγμή τα δύο νομοθετικά Σώματα του Κογκρέσου βρίσκονται σε διαπραγμάτευση για την διαμόρφωση της τελικής εκδοχής του νομοσχεδίου, ο βουλευτής Κρις Παππάς –μέλος της κοινοβουλευτικής ομάδας για τα ελληνικά θέματα (Hellenic Caucus)– ηγήθηκε της προσπάθειας για την αποστολή διακομματικής επιστολής προς την ηγεσία της Επιτροπής Αμυντικών Υποθέσεων στην Βουλή και στην Γερουσία. Τη νέα επιστολή υπογράφουν 22 βουλευτές, οι οποίοι προτρέπουν να διατηρηθεί στο NDAA η διακομματική τροπολογία που θέτει περιορισμούς στην δυνατότητα της κυβέρνησης Μπάιντεν να πουλήσει μαχητικά F-16 και κιτ εκσυγχρονισμού στην Τουρκία.

Δεν έλειψε και το κατηγορηματικό μήνυμα του προέδρου της πανίσχυρης Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας Ρόμπερτ Μενέντεζ: «Όσο είμαι πρόεδρος της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας και έχω λόγο στην πώληση στρατιωτικού εξοπλισμού, δεν θα συμφωνήσω να πουληθούν μαχητικά F-16 στην Τουρκία… Δεν πρέπει να ανταμείβουμε μια χώρα που είναι επιθετική προς τους γείτονές της». Ο Μενέντεζ αναφέρθηκε και στον πρόεδρο Ερντογάν, τον οποίο χαρακτήρισε «αυταρχικό ηγέτη».

Σε αντίθεση με τον Μενέντεζ και την ξεκάθαρη στάση του, ο Ερντογάν είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με έναν πιο πράο σε σύγκριση με το παρελθόν Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Ο νέος Ισραηλινός πρωθυπουργός, μετά από χρόνια τεταμένων σχέσεων με την Άγκυρα, φαίνεται διατεθειμένος να διερευνήσει το άνοιγμα μιας νέας εποχής στις σχέσεις με την Τουρκία.

Η συνομιλία Ερντογάν-Νετανιάχου έγινε με αφορμή την τρομοκρατική επίθεση στην Κωνσταντινούπολη και οι δύο ηγέτες συζήτησαν πιθανούς τρόπους που θα μπορούσαν να ενισχύσουν σημαντικά τις οικονομικές και πολιτικές σχέσεις των δύο χωρών. Επιπλέον ο Τούρκος πρόεδρος είχε και ένα τετ α τετ στο Κατάρ, εν όψει της έναρξης του Μουντιάλ, με έναν άλλοτε θανάσιμο εχθρό του: τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, συνάντηση που πραγματοποιήθηκε χάρη στην μεσολάβηση του εμίρη Θάνι.

BREAKING — Erdogan for the first time met Egyptian President Sisi.

Qatari Emir seems to have arranged a brief salutations in Doha pic.twitter.com/OeFdvsjyy9

— Ragıp Soylu (@ragipsoylu) November 20, 2022