Οι νησίδες που χάνει η Τουρκία με βάση τη Συνθήκη της Λωζάνης
16/12/2022
Πριν από την Συνθήκη της Λωζάνης, είχε προηγηθεί η νίκη των Κεντρικών Δυνάμεων στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που οδήγησε στην κατάρρευση των Αυτοκρατοριών των Κεντρικών Δυνάμεων. Με το τέλος του πολέμου, έλαβε χώρα η συνδιάσκεψη ειρήνης των Παρισίων (1919-1920), προκειμένου να συζητηθούν οι πέντε συνθήκες ειρήνης που ακολούθησαν (Βερσαλλιών, Αγ. Γερμανού, Νεϊγύ, Τριανόν και Σεβρών) και η πρόταση των ΗΠΑ για σύσταση της Κοινωνίας των Εθνών.
Με τις συνθήκες που υπογράφηκαν, οι ηττημένοι πλήρωσαν ακριβά την επιλογή τους. Οι νικητές όπως γίνεται πάντα, απόλαυσαν τα οφέλη και αποζημιώθηκαν για την συμμετοχή τους. Στα παρασκήνια έγινε μια “μυστική” τότε συμφωνία (μετά δημοσιοποιήθηκε) μεταξύ του πρωθυπουργού της Ελλάδος Βενιζέλου και του υπουργού Εξωτερικών της Ιταλίας Τομάζο Τιττόνι.
Η Ιταλία, θα εγκατέλειπε τις επιφυλάξεις που εξέφρασε στις συσκέψεις και θα υποστήριζε τις ελληνικές αξιώσεις για Βόρεια Ήπειρο και Κορυτσά. Επίσης θα παραχωρούσε στην Ελλάδα την κυριαρχία στα Δωδεκάνησα, εκτός της Ρόδου, για την οποία θα γινόταν δημοψήφισμα όταν η Αγγλία θα έδινε την Κύπρο στην Ελλάδα. Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνονται περιληπτικά τα συμφωνηθέντα.
Η Ελλάδα με τη σειρά της θα υποστήριζε τις ιταλικές αξιώσεις για προσάρτηση του Αυλώνα, και την αποκατάσταση του ιταλικού προτεκτοράτου στην Αλβανία, θα παραχωρούσε μια ελεύθερη ζώνη στη Σμύρνη και επίσης θα παραιτείτο υπέρ της Ιταλίας, των διεκδικήσεών της επί περιοχών στη Μικρά Ασία.
Η αντίδραση του Κεμάλ
Από τις 28 Ιουλίου 1920 γινόταν στη Σέβρ της Γαλλίας, συσκέψεις για τη συνθήκη ειρήνης ανάμεσα στους Οθωμανούς και τις συμμαχικές δυνάμεις. Το σχέδιο της συνθήκης που καθόριζε τους όρους των συμμάχων στην ηττημένη Οθωμανική Αυτοκρατορία και με την οποία μοιραζόταν οι κτήσεις της, υπογράφτηκε στις 10 Αυγούστου 1920 και έγινε «η χώρα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο Βενιζέλος.
Σύμφωνα με το “προσύμφωνο” της συνθήκης η Βόρεια Ήπειρος ενσωματώνοταν στην Ελλάδα, η Τουρκία παραιτείτο υπέρ της Ιταλίας κάθε δικαιώματος και τίτλου επί των νήσων του Αιγαίου (Δωδεκάνησα). Με την άλλη “μυστική συνθήκη” Βενιζέλου-Τιτόνι που θα υπογραφόταν την ίδια μέρα, η Ιταλία θα παραιτείτο υπέρ της Ελλάδας όλων των δικαιωμάτων και των τίτλων της επί των κατεχομένων υπ’ αυτής νήσων του Αιγαίου.
Ενώ η συνθήκη έγινε αποδεκτή από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και θα επικυρώνονταν από τον σουλτάνο Μεχμέτ 6ο, απορρίφθηκε από τους Νεότουρκους και έτυχε εκμετάλλευσης από τον Κεμάλ για να ανέβει την εξουσία. Έτσι μετά την επικράτησή των κεμαλικών, συνεκλήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 1922, Εθνική Εθνοσυνέλευση στην Άγκυρα που κήρυξε την κατάργηση του σουλτανικού πολιτεύματος, αντικαθιστώντας το με Χαλιφάτο.
Μικρασιατική Εκστρατεία
Τότε ο Σουλτάνος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη και να αυτοεξοριστεί στη Μάλτα. Η επικύρωση της Συνθήκης αυτής δεν έγινε από κανένα συμμαχικό κοινοβούλιο, ούτε από το ελληνικό, καθώς μετά την επαναφορά του βασιλιά Κωνσταντίνου, που δεν τον αναγνώριζαν για αρχηγό κράτους, οι σχέσεις Ελλάδας με τους συμμάχους διαταράχθηκαν.
Το 1919, ο Βενιζέλος έχοντας την υποστήριξη των Άγγλων και Γάλλων, διέταξε την απόβαση ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία για να αποκατασταθεί η τάξη και ειρήνη και να προστατευτούν οι χριστιανοί. Η κυβέρνηση Βενιζέλου ήθελε έτσι να προστατεύσει τον ελληνικό πληθυσμό από την αυθαιρεσία και τις πιέσεις των Τούρκων, αλλά στο βάθος προσδοκούσε με την επικείμενη συνθήκη ειρήνης, να κέρδιζε επιπλέον εδάφη και να προσαρτούσε περιοχές της Μικράς Ασίας, υλοποιώντας έτσι και τη “Μεγάλη Ιδέα”.
Το καλοκαίρι του 1920 τα ελληνικά στρατεύματα προωθήθηκαν εκτός της ζώνης επιχειρήσεων της Σμύρνης και μέχρι τον Αύγουστο του 1922 είχαν φτάσει 60 χιλ. πριν την Άγκυρα. Τότε όμως εμφανίστηκε κόπωση στο στράτευμα, ενώ οι μισοί στρατιωτικοί ήθελαν να επιστρέψουν και οι άλλοι να συνεχίσουν. Πίσω στην Αθήνα η αλλαγή της κυβέρνησης και η άνοδος των βασιλικών έδωσε το πρόσχημα στους συμμάχους -που προτιμούσαν τον Βενιζέλο, να απαγκιστρωθούν από την Μικρασιατική Εκστρατεία, εγκαταλείποντας τους Έλληνες μόνους έναντι των Τούρκων.
Μικρασιατική καταστροφή
Ο κεμαλικός στρατός ανάγκασε τον ελληνικό, που ήταν ταλαιπωρημένος και πολιτικά φανατισμένος, σε άτακτη υποχώρηση. Μέσα σε 15 μέρες στρατός και Ελληνισμός καταστράφηκαν και ο πόλεμος ουσιαστικά τέλειωσε.
Επειδή η Συνθήκη των Σεβρών δεν έγινε αποδεκτή από την νέα τουρκική κυβέρνηση, ούτε και επικυρώθηκε από τα συμβαλλόμενα κράτη και επειδή έπρεπε να αποκατασταθούν οι σχέσεις φιλίας και εμπορίου με την Τουρκία, εμφανίστηκε η ανάγκη αναπροσαρμογής της.
Την περίοδο λοιπόν που οι Τούρκοι εξόντωναν και εκδίωκαν τα ελληνικά στρατεύματα, ξεκίνησαν οι συνομιλίες για τη νέα αυτή συνθήκη. Οι πρώτες συνομιλίες που άρχισαν 20 Οκτωβρίου 1922, διακόπηκαν βίαια την 4 Φεβρουαρίου 1923 για να συνεχιστούν στις 23 Απριλίου και να υπάρξει ένα τελικό κείμενο που υπογράφτηκε στις 24 Ιουλίου 1923 από την Ελλάδα και την Τουρκία. 
Με τη συνθήκη που περιέχει ευνοϊκότερους όρους για την Τουρκία, καθορίστηκαν τα όρια της νέας “σύγχρονης” Τουρκίας με Ελλάδα, Βουλγαρία, Συρία και Ιράκ. Η Τουρκία συγκριτικά με την προηγούμενη συνθήκη ανέκτησε Ανατολική Θράκη, Ίμβρο, Τένεδο, Λαγούσες, μια λωρίδα γης κατά μήκος των συνόρων με την Συρία, την περιοχή της Σμύρνης και της Διεθνοποιημένης Ζώνης των Στενών, η οποία όμως θα έμενε αποστρατιωτικοποιημένη και θα ήταν αντικείμενο νέας διεθνούς διάσκεψης.
Επίσης, η Τουρκία παραχώρησε τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία όπως προβλέπονταν και από τη Συνθήκη των Σεβρών, αλλά χωρίς την πρόβλεψη για δυνατότητα αυτοδιάθεσης. Τέλος, ανέκτησε πλήρη κυριαρχικά δικαιώματα στην επικράτεια της και απέκτησε δικαιώματα στρατιωτικών εγκαταστάσεων σε όλη την επικράτειά της, εκτός της ζώνης των στενών.
Συνθήκη της Λωζάνης και Τουρκία
Μετά το πέρας του Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι τρεις αυτοκρατορίες των ηττημένων διαλύθηκαν και έπαψαν να υπάρχουν, η δε συνθήκη της Λοζάνης ήταν αυτή που δημιούργησε και σχημάτισε την Τουρκία σαν κράτος. Κάτι που “μόνο” ο πρόεδρος Ερντογάν αρνείται να δεχτεί 99 χρόνια μετά την υπογραφή της.
Οι Τούρκοι, μη τιμώντας την υπογραφή τους, όχι μόνο αρνούνται να πληρώσουν το χρέος που οι επιλογές τους έφεραν, αλλά έχουν αρχίσει να κάνουν όνειρα περί “Γαλάζιας Πατρίδας”, να απειλούν με εισβολή και πυραυλικά πλήγματα τα ελληνικά νησιά, ενώ ξέρουν πως το γαλάζιο ήταν και είναι το χρώμα της Ελλάδας. Η συνθήκη της Λωζάνης (1923) στα άρθρα 6 και 12 αναφέρει πως ότι νησιά είναι κάτω των «τριών μιλίων» ανήκουν στη Τουρκία. Επίσης στο άρθρο 4 αναφέρει πως ότι διαφορά υπάρξει μεταξύ χαρτών και κειμένου, θα υπερισχύσει το κείμενο.
Σε κάθε επίσημο έγγραφο, οι λέξεις, ακόμη και τα σημεία στίξεως, έχουν σημαντικό ρόλο. Ας θυμηθούμε τη πρωθυπουργό της Βρετανίας, όταν τα 48 κράτη της κοινοπολιτείας προσπαθούσαν να συμφωνήσουν στο κείμενο για την “επιβολή” κυρώσεων στη Νότια Αφρική, πόσες φορές αρνήθηκε να υπογράψει γιατί δεν της άρεσε η λέξη “κυρώσεις”, πριν συμφωνήσει. Μια, λοιπόν, λέξη είναι ικανή να ανατρέψει τα πάντα.
Μίλια και Συνθήκη της Λωζάνης
Την εποχή εκείνη που υπογράφτηκε η Συνθήκη της Λωζάνης, στις μονάδες μετρήσεως αποστάσεων υπήρχαν πολλά “μίλια”. Υπήρχε το “mile” που ίσχυε στη Βρετανία από το 1593 μέχρι και το 1959, αντιστοιχούσε σε 1.609 μέτρα. Υπήρχε το “mille passus milliarium” που αντιστοιχούσε σε 1.480 μέτρα, υπήρχε το “London mile” που ίσχυε στην Αγγλία και αντιστοιχούσε σε 1.524 μέτρα, υπήρχε το “statute mile”, που ίσχυε στις ΗΠΑ από το 1893 και ισχύει ακόμη και σήμερα.
Υπήρχε το κινεζικό που ήταν 500 μέτρα, υπήρχε ρωμαϊκό, βελγικό, γερμανικό, το σκανδιναβικό κοκ. Σε ποιο λοιπόν απ’ όλα τα μίλια αναφέρεται η συνθήκη; Αφού το διεθνές μίλι “ιnternational mile” (1609,344 μέτρα) καθιερώθηκε σαν μονάδα μετρήσεως στη ξηρά το 1959 μαζί με το ναυτικό μίλι στη θάλασσα, αφού το “διεθνές ναυτικό μίλι” (1.852 μέτρα) υιοθετήθηκε στο Α’ Διεθνές Έκτακτο Υδρογραφικό Συνέδριο που έγινε στο Μονακό το 1929.
Δηλαδή έξι χρόνια μετά την υπογραφή της συνθήκης και αφού η μονάδα “διεθνές ναυτικό μίλι” καθιερώθηκε πλέον σαν μονάδα μέτρησης αποστάσεων στη θάλασσα το 1954 (31 χρόνια μετά τη συνθήκη) κατά την διάρκεια της παγκόσμιας υδρογραφικής- χαρτογραφικής συνόδου, τότε η συνθήκη προφανώς αναφέρεται στο μίλι που έχει 1609,344 μέτρα!
Η Τουρκία χάνει νησιά
Δεν πρέπει λοιπόν να θεωρούμε πως τουρκικά είναι τα νησιά που είναι κάτω από τρία ναυτικά μίλια (δηλαδή 3 Χ 1.852= 5.556) από τις τουρκικές ακτές, αλλά αυτά που είναι κάτω από τρία μίλια, δηλαδή 3 Χ 1.609,344 = 4.828,032 μέτρα. Έχουμε δηλαδή μια διαφορά 728 μέτρα. Συνεπώς το όριο που προσδιορίζει ποια είναι τα Τουρκικά νησιά πρέπει να πάει 728 μέτρα πίσω προς τις Μικρασιατικές ακτές. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει πως αφενός 11 νησίδες και 14 βράχοι που θεωρούμε τουρκικά δεν είναι και αφετέρου πως η Τουρκία στο Αιγαίο δεν δικαιούται να έχει χωρικά ύδατα έξι ναυτικά μίλια που έχει, αλλά τρία, στα οποία η Συνθήκη της Λωζάνης της επιτρέπει να ασκεί κυριαρχία.
Με λίγα λόγια, οι νησίδες των Μοσχονησίων απέναντι από Λέσβο: Αδιάβατος, Γιαλονήσι, Δασκαλειό, Έλεος ή Λείος, Καλαμάκι ή Καλαμόπουλο, Κάλαμος, Ουλιά, Πύργος και οι νησίδες των Λαγουσών-Μαυρειών: Δρέπανο, Μαύρο, Πράσο και Φειδονήσι δεν πρέπει να είναι τουρικές. Με τον ίδιο συλλογισμό πρέπει να αφαιρεθούν από την κυριαρχία της Τουρκίας και οι νησίδες στη θάλασσα του Μαρμαρά και της Προποντίδας που είναι πάνω από τρία μίλια από τις ακτές.
Τα νησιά αυτά είναι: Προκόνησος, Αφησιά, Καλόλιμνος, Κούταλη, Προβατονήσι και τα Πριγκηπονήσια που δεν αναφέρονται ονομαστικά σε κάποια συνθήκη: Αντιγόνη, Πλάτη, Οξειά και Νέανδρος, όπως σωστά έχει επισημανθεί από τον Άγγελο Συρίγο στο “60 χάρτες που εξηγούν τις διαφορές Ελλάδας-Τουρκίαs” (Ένθετο “Καθημερινής” σελ.38-42). Για να τιμήσει ο Ερντογάν λοιπόν την πρώτη υπογραφή επίσημου εγγράφου από το πρώτο τουρκικό κράτος, πρέπει να ξεχάσει τις “Γαλάζιες Πατρίδες” και περιοριστεί σε ότι έχει χωρίς να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου που δεν συμφέρει κανέναν.
