Ο Πούτιν, τα Βαλκάνια και ο Ορθόδοξος άξονας

Μια μακραίωνη φιλία, που είχε αντέξει ακόμη και στην περίοδο των ταραγμένων σχέσεων του Τίτο με τους Σοβιετικούς, επιβεβαίωσαν στο Βελιγράδι οι πρόεδροι Πούτιν και Βούτσιτς. Οι συμφωνίες που υπέγραψαν, 21 τον αριθμό, οι πρόεδροι της Ρωσίας και της Σερβίας κάνουν ακόμη πιο έντονη την παρουσία των Ρώσων στα Βαλκάνια, γεγονός που σχολιάστηκε ήδη από ευρωατλαντικά κέντρα.

Σε μια περίοδο που τα Δυτικά Βαλκάνια φαίνονται να προσανατολίζονται προς την ΕΕ, υιοθετώντας μια όλο και πιο ευρωατλαντική πορεία, το Βελιγράδι δείχνει να μην ξεχνά τους παλιούς φίλους και τις σχέσεις του σερβικού λαού με την «μαμά Ρωσία». Σχέσεις δοκιμασμένες που, αν κρίνει κανείς από τις δεκάδες χιλιάδες πολίτες που ταξίδεψαν από όλα τα μέρη της Σερβίας, ακόμη και από το Κόσοβο και την Βοσνία για να καλωσορίσουν τον Πούτιν μπροστά στον ορθόδοξο ναό του Αγίου Σάββα, εξακολουθούν να παραμένουν ισχυρές.

Πέρα από την συναισθηματική διάσταση όμως, η επίσκεψη του Πούτιν στο Βελιγράδι έχει βαρύνουσα πολιτική σημασία για τον Βούτσιτς, για την Σερβία, αλλά και για όλες τις βαλκανικές χώρες. Τα Βαλκάνια υπήρξαν άλλωστε, αιώνες τώρα, εκτός από σταυροδρόμι πολιτισμών και χώρος σύγκλισης γεωπολιτικών συμφερόντων Δύσης και Ανατολής.

Με όχημα την ενέργεια  

Η επίσκεψη του Ρώσου προέδρου εκτιμάται ότι θα λειτουργήσει ως «πολιτικό σωσίβιο» για τον Σέρβο πρόεδρο Αλεξάνταρ Βούτσιτς, εναντίον του οποίου οργανώνονται, ιδιαίτερα συχνά το τελευταίο διάστημα, διαδηλώσεις Σέρβων πολιτών. Δεν είναι καθόλου τυχαίο άλλωστε, που το κυβερνών Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα (SNS) οργάνωσε τις αδιαμφισβήτητα μεγάλες, σε έκταση και συμμετοχή, εκδηλώσεις θερμής υποδοχής στον Ρώσο πρόεδρο.

Βούτσις και Πούτιν υπέγραψαν συμφωνίες που καλύπτουν όλους τους τομείς, αλλά επικεντρώνουν στην ενέργεια και τις μεταφορές. Ειδικότερα στον τομέα της ενέργειας υπεγράφη συμφωνία  για την αύξηση της χωρητικότητας των υπόγειων αποθηκευτικών χώρων φυσικού αερίου “Banatski Dvor” στη Βοϊβοντίνα (από τα 450 στα 750 εκατομμύρια κυβικά μέτρα) και για την δημιουργία υποδομών κοινής  παραγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου που θα προορίζεται για εξαγωγή.

Παραλλήλως η δημόσια επιχείρηση ηλεκτρισμού της Σερβίας (EPS) σε συνεργασία με ρωσική εταιρία θα προχωρήσει στην ανακαίνιση και την επέκταση του υδροηλεκτρικού σταθμού “Djerdap 2” στον Δούναβη, ενώ το υπουργείο Τεχνολογίας της Σερβίας και η ρωσική δημόσια επιχείρηση Rosatom υπέγραψαν συμφωνία με στόχο την συνεργασία τους στην χρήση πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς.

Και Turkish Stream

Το σημαντικότερο όλων βέβαια, σε ότι αφορά την ενεργειακή συνεργασία Μόσχας-Βελιγραδίου, είναι η πρόθεση του Πούτιν να εντάξει και την Σερβία στην διαδρομή του αγωγού φυσικού αερίου Turkish Stream, ο οποίος έχει κατεύθυνση την Αυστρία και την Κεντρική Ευρώπη.

Σύμφωνα με όσα είπε ο Ρώσος πρόεδρος, η Μόσχα είναι διατεθειμένη να επενδύσει περίπου 1,4 δισεκ. δολάρια προκειμένου να φτάσει και στην Σερβία η γραμμή του αγωγού φυσικού αερίου Turkish Stream. Πάντα κατά τον Πούτιν, η ρωσική πετρελαϊκή εταιρεία Gazprom neft, η οποία έχει επενδύσει ήδη στην θυγατρική της στην Σερβία περίπου 3 δισεκ. δολάρια προτίθεται να επενδύσει έως το 2025 άλλα 1,4 δις δολάρια.

Ο Πούτιν είπε βέβαια ότι πολλά πράγματα για τον Turkish Stream εξαρτώνται και από άλλες χώρες. Σε ό,τι αφορά την Τουρκία ανέφερε μάλιστα ότι ο Ερντογάν είναι σύμφωνος και ότι θα συζητήσουν το θέμα στην επικείμενη συνάντησή τους. Αναφέρθηκε όμως και σε χώρες της ΕΕ, για τις οποίες είπε ότι θα πρέπει να αποδείξουν κατά πόσο «θα είναι σε θέση να υπερασπίσουν τα κυρίαρχα εθνικά τους συμφέροντα στον διάλογο που διεξάγουν με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς».

Η Κομισιόν σχολίασε βέβαια σήμερα τις δηλώσεις Πούτιν, με τον εκπρόσωπό της να διαμηνύει ότι η Επιτροπή παρακολουθεί τις εξελίξεις και θα εφαρμόσει «τους αντίστοιχους ενεργειακούς κανόνες της ΕΕ που ισχύουν για όλους του αγωγούς χωρίς καμία διάκριση».

Ο Ορθόδοξος άξονας

Οι δύο πρόεδροι υπέγραψαν επίσης συμφωνίες που αφορούν συνεργασίες στην ψηφιακή τεχνολογία, στην έρευνα και την χρήση του διαστημικού χώρου, την στρατιωτική τεχνολογία  και στις μεταφορές, ενώ ο Πούτιν υποσχέθηκε ότι θα εισηγηθεί στην Ευρασιατική Ένωση (Ρωσία, Λευκορωσία, Καζαχστάν, Αρμενία, Κιργιζία) να υπογραφεί μια  συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Σερβία.

Ειδικά για τις μεταφορές, οι  Σερβικοί Σιδηρόδρομοι (ZS) και η ρωσική εταιρία “RSZ international” υπέγραψαν συμβόλαιο για την ανακατασκευή του δικτύου μέχρι το Νόβισαντ, την κατασκευή ενιαίου κέντρου ελέγχου, αλλά και για την εκπόνηση μελέτης σχετικά με τον εκσυγχρονισμό του δικτύου μέχρι τα σύνορα του Μαυροβουνίου.

Πέραν των σιδηροδρομικών αξόνων όμως, ο Πούτιν επένδυσε κυρίως στην ομοδοξία των Σέρβων και των Ρώσων πολιτών. Οι τρεις λίθοι που έβαλε στο ψηφιδωτό του Παντοκράτορα, το οποίο θα κοσμεί τον τρούλο του ναού του Αγίου Σάββα (την εικονογράφησή του χρηματοδοτεί η Μόσχα), παρουσία του Πατριάρχη των Σέρβων Ειρηναίου, ενισχύουν τα θεμέλια αυτού του ομόδοξου και δείχνουν έναν άλλον άξονα, πολιτισμικό, ο οποίος δεν σταματά στο Βελιγράδι.

Το «αγκάθι» του Κοσόβου

Κατά την παραμονή του στην σερβική πρωτεύουσα, ο Πούτιν αναφέρθηκε στο ζήτημα του Κοσόβου, τονίζοντας μάλιστα ότι «μια σειρά προκλητικών πρωτοβουλιών», που έχει αναλάβει  το τελευταίο διάστημα η Πρίστινα, μπορεί να προκαλέσουν νέα αποσταθεροποίηση στα  Βαλκάνια.

Ο Ρώσος πρόεδρος ανέφερε με έμφαση την ανακοίνωση στην οποία προχώρησε στις 14 Δεκεμβρίου η προσωρινή ηγεσία του Κοσυφοπεδίου  και αφορούσε την πρόθεσή της να δημιουργήσει στρατό. Επανέλαβε μάλιστα ότι μια τέτοια ενέργεια «παραβιάζει ευθέως την απόφαση 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ», σύμφωνα με την οποία δεν επιτρέπεται «η συγκρότηση στην επικράτεια του Κοσσυφοπεδίου οποιωνδήποτε στρατιωτικών σχηματισμών, πλήν της διεθνούς ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ».

Ο Πούτιν δεν απάντησε βέβαια ευθέως, αν η Ρωσία θα αναλάβει μεσολαβητικό ρόλο ανάμεσα στο Βελιγράδι και την Πρίστινα, και παρέπεμψε στην ανάγκη να εφαρμοστούν οι συμφωνίες που έχουν  επιτευχθεί με την διαμεσολάβηση της ΕΕ. Σχολίασε πάντως ότι γίνονται ελάχιστα από όσα προβλέπουν αυτές οι συμφωνίες, σχολιάζοντας ιδιαίτερα ότι δεν έχουν ιδρυθεί ακόμη οι προβλεπόμενοι σερβικοί Δήμοι και ότι δεν έχουν εγκατασταθεί, όπως προβλέπεται, Σέρβοι αστυνομικοί και συνοριακοί φύλακες στην επικράτεια του Κοσσυφοπεδίου.

Το γεωπολιτικό τοπίο

Η επίσκεψη Πούτιν στο Βελιγράδι έγινε την ώρα που είναι σε εξέλιξη προσπάθειες ανάσχεσης της ρωσικής διείσδυσης στα Βαλκάνια. Σε αυτήν την ανάσχεση αποσκοπεί άλλωστε και η επίλυση του ονοματολογικού των Σκοπίων, όπως έχουν πει δημόσια και Έλληνες αξιωματούχοι και πρώην υπουργοί.

Η Μόσχα έχει αντιταχθεί στις εξελίξεις στα Σκόπια και έχει κατηγορηθεί για απόπειρα επηρεασμού της Συμφωνίας των Πρεσπών, γεγονός που οδήγησε το περασμένο καλοκαίρι στην διατάραξη των ελληνορωσικών σχέσεων με αποτέλεσμα τις απελάσεις διπλωματών και από τις δύο χώρες.

Παρότι η επίσκεψη Τσίπρα στην Μόσχα, χωρίς τον Κοτζιά ο οποίος είχε ήδη αποχωρήσει, κρίθηκε επιτυχής, πρόβλημα προέκυψε και πριν λίγες ημέρες με ανταλλαγή ανακοινώσεων των υπουργείων Εξωτερικών των δύο χωρών. Τελικά η Μόσχα, μέσω του Λαβρόφ, έκανε γνωστό ότι δεν είναι αντίθετη με το νέο όνομα της ΠΓΔΜ, επέμεινε ωστόσο ότι «υπάρχει το θέμα νομιμότητας της τρέχουσας διαδικασίας, η οποία μπορεί να οφείλεται στο στόχο να οδηγηθούν όλες οι Βαλκανικές χώρες στο ΝΑΤΟ».

Την ώρα πάντως που ο Πούτιν βρίσκονταν στο Βελιγράδι, ο Ερντογάν έκανε επίθεση φιλίας στα Σκόπια, μέσω του Τσαβούσογλου ο οποίος υποδεχόταν τον Ντιμιτρόφ στην Άγκυρα, ενώ, μία ημέρα νωρίτερα, η βουλγαρική Βουλή ενέκρινε την έναρξη διαπραγματεύσεων για την αγορά αμερικανικών F16, τα οποία θα αντικαταστήσουν τα γερασμένα, σοβιετικής κατασκευής, MiG-29.