Τα μυστικά πολιτικά-στρατιωτικά πλοία – ΗΠΑ, Ιράν και Κίνα

Ολοένα και περισσότερες δυνάμεις χρησιμοποιούν μυστικά πολιτικά-στρατιωτικά πλοία, για την ακρίβεια  διάφορες μορφές μη παραδοσιακών σκαφών για τη διεξαγωγή υβριδικού πολέμου. Παραδοσιακά, το ναυτικό ήταν το βασικό εργαλείο για την προβολή ισχύος και τη διακρατική στρατιωτική κυριαρχία. Η ναυτική δύναμη μετριόταν από τον αριθμό αφενός των κύριων μονάδων επιφάνειας, αφετέρου των υποβρυχίων. Η φύση του ολοένα και περισσότερο επιτηρούμενου θαλασσίου περιβάλλοντος έχει δημιουργήσει ευκαιρίες για καινοτόμες δραστηριότητες.

Μια ιδιαίτερη περιοχή ενδιαφέροντος, ιδίως για χώρες με εκτεταμένη ακτογραμμή και κλειστές θάλασσες είναι η παράκτια περιοχή, το littiral environment. Το βρετανικό Υπουργείο Άμυνας ορίζει την παράκτια ζώνη ως «εκείνες τις χερσαίες περιοχές (και τις παρακείμενες περιοχές τους και τον σχετικό εναέριο χώρο) που είναι επιρρεπείς σε εμπλοκή και επιρροή από τη θάλασσα».

Η σημασία της παράκτιας περιοχής οφείλεται στην ύπαρξη εκεί σημαντικών πληθυσμιακών κέντρων, κόμβων εμπορίου και επικοινωνίας, θαλάσσιας κυκλοφορίας και θαλάσσιων υποδομών. Στην παράκτια περιοχή, λοιπόν, χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο σκάφη και μέθοδοι για τη διεξαγωγή υβριδικής επιχειρήσεων. Το ερώτημα που έχει εγερθεί τί σημαίνει αυτό για τον πόλεμο στον 21ο αιώνα. Ας δούμε μυστικά πολιτικά-στρατιωτικά πλοία από το Ναυτικό των ΗΠΑ, Ιράν και Κίνας.

ΗΠΑ: Σκάφη Ειδικών Επιχειρήσεων

Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν πλοία χαμηλού προφίλ πολιτικής διαμόρφωσης (εξωτερικά) για δραστηριότητες ειδικών επιχειρήσεων. Ενώ οι ΗΠΑ δεν αρνήθηκαν ποτέ τη χρήση τους σε στρατιωτικό ρόλο, δεν εμφανίζονται στη λίστα των πλοίων του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού και έχουν σχεδιαστεί να διατηρούν μια μη στρατιωτική εμφάνιση για να αποφεύγουν την προσοχή. Τα πλοία MV Ocean Trader και MV Carolyn Chouest έχουν μετατραπεί σε μυστικά πολιτικά-στρατιωτικά πλοία που πλέουν χωρίς ενεργοποιημένο AIS (σύστημα αυτόματης αναγνώρισης, το οποίο είναι δημόσια προσβάσιμο).

Αυτά τα μυστικά πολιτικά-στρατιωτικά πλοία έχουν μετασκευαστεί για να διεξάγουν δραστηριότητες ειδικών δυνάμεων. Διαθέτουν θάλαμο πτήσης και υπόστεγο για ελικόπτερα, θέσεις για μικρά στρατιωτικά σκάφη επανδρωμένα ή μη, για πληροφοριών σημάτων (SIGINT), εξοπλισμό επικοινωνίας και χώρο ενδιαίτησης για προσωπικό των ειδικών δυνάμεων. Οι διαθέσιμες πληροφορίες για αυτά τα πλοία είναι ελάχιστες. Το ίδιο και φωτογραφίες τους. Το MV Ocean Trader φωτογραφήθηκε για τελευταία φορά στο Ομάν το 2018 και το MV Carolyn Chouest για τελευταία φορά στις Φιλιππίνες το 2022. Η έλλειψη φωτογραφιών και η απουσία ιχνών AIS εμποδίζει την προσπάθεια εντοπισμού τους μέσω δορυφορικών εικόνων.

Το MV Ocean Trader (μετατροπή του πρώην MV Cragside) αγοράστηκε από την Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων των ΗΠΑ για να εκπληρώσει το ρόλο μιας αναπτυσσόμενης βάσης από την οποία θα μπορούσαν να διεξάγονται δραστηριότητες ειδικών δυνάμεων σε Αφρική και Μέση Ανατολή. Αυτό αποδεικνύεται από την προσωρινή μίσθωση ενός πολιτικού πλοίου από το Edison Chouest Offshore για στατική βάση στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας έως ότου μπορέσει να αποκτηθεί ένα μετασκευασμένο πλοίο με σκοπό την υποστήριξη αποστολών ειδικών επιχειρήσεων και τη διεξαγωγή πληροφοριών σημάτων.

Αυτές οι επιχειρήσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν, επιδρομές εναντίον στόχων υψηλής αξίας, επιχειρήσεις υποβρυχίων καταστροφών, καταπολέμηση πειρατείας ή επιχειρήσεις επιβίβασης. Το σκάφος έχει εντοπιστεί σε Μεσόγειο και Βαλτική, γεγονός που υποδηλώνει ότι έχει παίξει ειδικό ρόλο στις επιχειρήσεις σε αυτά τα θέατρα. Το πλεονέκτημα της πολιτικής εμφάνισης είναι διπλό.

Τα μυστικά πολιτικά-στρατιωτικά πλοία μπορούν να κινηθούν χωρίς να τραβήξουν την προσοχή και χωρίς η δράση τους να έχει πολιτικές επιπτώσεις. Το MV Carolyn Chouest ήταν ναυλωμένο σκάφος που αρχικά υποστήριζε το πειραματικό ερευνητικό υποβρύχιο NR-1, αλλά μετατράπηκε σε σκάφος υποστήριξης ειδικών επιχειρήσεων χαμηλού προφίλ. Φαίνεται να δρα κυρίως στον Ειρηνικό, όπου συμμετείχε σε ασκήσεις επιδρομών μαζί με χώρες εταίρους στο πλαίσιο της άσκησης Balikatan 22 στις Φιλιππίνες.

Ιράν: Κρυφά μητρικά σκάφη

Το Ιράν έχει αποκτήσει εξειδίκευση στη χρήση στρατιωτικών πλοίων μεταμφιεσμένων σε πολιτικά. Χρησιμοποιεί και πολιτικά σκάφη που έχουν μετατραπεί φανερά σε πλωτά “μητρικά πλοία” για τις ιρανικές ναυτικές δραστηριότητες σε Ερυθρά και Περσικό. Υπάρχουν δύο οντότητες που διεξάγουν ναυτικές επιχειρήσεις. Το Ναυτικό της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν που διεξάγει συμβατική ναυτική δραστηριότητα και το Ναυτικό των Φρουρών της Επανάστασης, το οποίο εστιάζει σε μυστικές, ασύμμετρες και υβριδικές ναυτικές επιχειρήσεις.

Το ναυτικό των Φρουρών της Επανάστασης βρίσκεται στο κέντρο των περιφερειακών ασύμμετρων και αντισυμβατικών επιχειρήσεων. Έχει συνδεθεί παραδοσιακά με επιθέσεις με σμήνη λέμβων και ακάτων, παρενόχληση πολιτικών και ξένων στρατιωτικών σκαφών, συλλήψεις πλοίων, λαθρεμπόριο όπλων στην Υεμένη και επιχειρήσεις ειδικών δυνάμεων. Ενώ διαχειρίζεται έναν στόλο οπλισμένων σκαφών γρήγορης επίθεσης, τα πιο σημαντικά σκάφη είναι τα δύο πολιτικά φορτηγά πλοία τα MV Saviz και Behshad.

Αυτά τα σκάφη φαίνεται να παίζουν ρόλο πλοίων πληροφοριών και παρατήρησης. Κάθονται σε στρατηγικά σημαντικές περιοχές, όπως το στενό Bab Al-Mandab στην Ερυθρά Θάλασσα, και παρατηρούν, τεκμηριώνουν και ενδεχομένως εμποδίζουν σκάφη που ταξιδεύουν μέσω της στενής θαλάσσιας λωρίδας. Το βράδυ της 6ης Απριλίου 2021 ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων ανέφερε ότι το Saviz είχε πέσει σε νάρκη στην Ερυθρά Θάλασσα, ενώ συνόδευε ιρανικά εμπορικά πλοία κοντά στην ακτή του Τζιμπουτί, και υπέστη ζημιές από την έκρηξη αν και δεν αναφέρθηκαν θύματα. Η Τεχεράνη υποψιάζεται ότι η επίθεση έγινε από το Ισραήλ, αλλά απέφυγε να το κατηγορήσει.

Τα πλεονεκτήματα που δίνουν αυτά τα πλοία στο Ιράν είναι τεράστια, επειδή ο πολιτικός χαρακτήρας του πλοίου του επιτρέπει να παραμένει στο στενό επ’ αόριστον, λειτουργώντας ως πλωτός σταθμός παρατήρησης για ναυτικές κινήσεις της Σαουδικής Αραβίας, των Εμιράτων και δυτικών χωρών. Το ραντάρ του πλοίου και ο εξοπλισμός συλλογής πληροφοριών πιθανών σημάτων (SIGINT) το καθιστούν αποτελεσματικό σε αυτό το έργο, μπορεί να ερευνήσει ολόκληρο το στενό. Αυτό επιτρέπει στο ιρανικό σκάφος να εντοπίζει πιθανούς στόχους. Η παρουσία ταχέων επιθετικών σκαφών που υπάρχουν στο κατάστρωμα του MV Saviz υποδηλώνει ότι είναι σε θέση να διεξάγει μία τέτοια επιχείρηση.

Η δολιοφθορά εναντίον του MV Saviz υποδηλώνει ότι θεωρείται απειλή. Το γεγονός ότι το Ιράν αντικατέστησε το τραυματισμένο MV Saviz με το Beshad μέσα σε εννέα ημέρες δείχνει ότι η Τεχεράνη θεωρεί αυτά τα πλοία κρίσιμα για τις δραστηριότητές της στην περιοχή. Ένα φανερό πολεμικό πλοίο θα μπορούσε επίσης να διεξάγει τέτοιες επιχειρήσεις, αλλά η δύναμη των φαινομενικά πολιτικών και άοπλων πλοίων έγκειται στο ότι δεν είναι εύκολο να δεχθούν ανοικτή επίθεση. Επίσης, προσφέρουν στο Ιράν τη δυνατότητα να αρνηθεί την εμπλοκή του.

Κίνα: Ναυτική πολιτοφυλακή

Ένα άλλο παράδειγμα χρήσης τέτοιων πλοίων είναι η Ναυτική Πολιτοφυλακή της Κίνας (PAFMM). Πρόκειται για παραστρατιωτική οργάνωση που διαθέτει πλοία ακτοφυλακής και τροποποιημένες μηχανότρατες που έχουν σχεδιαστεί για να ενισχύουν το κινέζικο Ναυτικό ειδικά στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Ο στόλος πιθανότατα αποτελείται από χιλιάδες άοπλα πλοιάρια. Ο ρόλος τους είναι να παρενοχλούν, αλλά και να εκφοβίζουν ξένα πολεμικά πλοία, χωρίς να εμπλέκεται ευθέως το κινέζικό πολεμικό Ναυτικό.

Αυτό το πετυχαίνουν μέσω του πλήθους, δεδομένου ότι λειτουργούν ως σμήνος. Όπως και στα προηγούμενα παραδείγματα, αυτά τα σκάφη επιτρέπουν στο Πεκίνο να διεξάγει πόλεμο στην γκρίζα ζώνη με ναυτικά μέσα που πιθανώς δεν βρίσκονται υπό άμεσο κυβερνητικό έλεγχο και επομένως δεν απαιτούν την απάντηση από ξένο πολεμικό σκάφος. Με την χρήση αυτών των σκαφών, οι Κινέζοι έχoυν εκτοπίσει τις Φιλιππίνες από την περιοχή της ατόλης Scarborough Shoal.

Το 2012, οι Φιλιππίνες έκριναν ότι κινέζικες “μηχανότρατες” αλιεύουν παράνομα. Όταν έστειλαν πολεμικό πλοίο να συλλάβει κινεζικό αλιευτικό, οι κινέζικες “μηχανότρατες” χρησιμοποίησαν κανόνια νερού για να αναγκάσουν το πλοίο των Φιλιππίνων να απομακρυνθεί. Με αυτή την πρακτική, η ατόλη ετέθη υπό τον de facto έλεγχο της Κίνας.Ο στόλος των 287 κινεζικών “αλιευτικών” σκαφών έχει εκτοπίσει τα φιλιππινέζικα αλιευτικά. Η κινέζικη στρατηγική των τακτικών παρενοχλήσεων και όχι της άμεσης στρατιωτικής αντιπαράθεσης προκαλεί μικρότερη διεθνή αντίδραση.

Μυστικά πολιτικά-στρατιωτικά πλοία και A2AD

Για να κατανοηθεί η αποτελεσματικότητα τέτοιων πλοίων, είναι απαραίτητο να αναφερθούμε στην έννοια “απαγόρευση πρόσβασης – άρνηση περιοχής” (A2AD). Το A2AD είναι, στην απλούστερη μορφή του, ο έλεγχος της πρόσβασης μίας άλλης ναυτικής δύναμης σε μια περιοχή. Ένα παράδειγμα είναι η χρήση αντιπλοϊκών πυραύλων που εκτοξεύονται από ξηρά και μπορούν να απειλήσουν μια ναυτική δύναμη εάν επιχειρήσει εντός της εμβέλειας των πυραύλων.

Στην Ουκρανία, η βύθιση του ρωσικού Moskva από ουκρανικούς αντιπλοϊκούς πυραύλους περιόρισε τις πολύ ισχυρότερες ρωσικές ναυτικές δυνάμεις στην πραγματοποίηση επιδρομών μεγάλης εμβέλειας και τη διεξαγωγή αμφίβιων επιχειρήσεων στα ουκρανικά παράλια. Το Κίεβο, λοιπόν, αντί να εμπλέκεται από μειονεκτική θέση σε παράκτιες επιχειρήσεις, αξιοποίησε επιτυχώς τη στρατηγική “απαγόρευση πρόσβασης – άρνηση περιοχής” για να εξουδετερώσει τη ρωσική πλήρη ναυτική υπεροχή.

Τα “πολιτικά” σκάφη μπορούν να πλεύσουν εντός της περιοχής και να απειλήσουν έναν αντίπαλο “θόλο” A2AD (“απαγόρευση πρόσβασης – άρνηση περιοχής”). Σε δημοσίευση του Royal United Services Institute (RUSI) αναφέρεται ότι ένα χαμηλού προφίλ, ελαφρά οπλισμένου, “κρυφού” σκάφους μπορεί να εισέλθει σε αμφισβητούμενη περιοχή, χωρίς να προκαλέσει σημαντική στρατιωτική απάντηση από τον αντίπαλο, για να διεξάγει επιχειρήσεις χαμηλής έντασης, οι οποίες είναι αναγκαίες για μελλοντική μεγάλης κλίμακας ναυτική επιχείρηση.

Η αύξηση του πολυπολικού, χαμηλής έντασης, ανταγωνισμού σε όλη την υδρόγειο, λόγω και της παρακμής των ΗΠΑ ως ισχυρότερης ναυτικής δύναμης, η σημασία τέτοιων μυστικών πολιτικών-στρατιωτικών πλοίων, όπως και άλλων καινοτομιών, για την επίτευξη έμμεσων ή και άμεσων στρατιωτικών σκοπών, χωρίς να πυροδοτήσουν συγκρούσεις στην παράκτια ζώνη, θα συνεχίσει να αυξάνεται.