Οι πολιτικές ομοιότητες Μακρόν και Τραμπ

του Thomas Piketty –

Είναι πλέον συνηθισμένο να αντιπαραβάλλουμε τον Τραμπ και τον Μακρόν: από τη μία πλευρά είναι ο χυδαίος Αμερικανός επιχειρηματίας με τα ξενοφοβικά του tweets και τον σκεπτικισμό του για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Από την άλλη έχουμε τον μορφωμένο “ανοιχτόμυαλο” Ευρωπαίο που ενδιαφέρεται για τον διάλογο μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών και για την αειφόρο ανάπτυξη. Όλα αυτά δεν είναι εντελώς αναληθή και ακούγονται μάλλον ευχάριστα στα γαλλικά αυτιά.

Αλλά αν εξετάσουμε προσεκτικά τις εφαρμοζόμενες πολιτικές, θα εντυπωσιαστούμε από τις ομοιότητες. Συγκεκριμένα, ο Τραμπ, πρόσφατα υιοθέτησε φορολογικές μεταρρυθμίσεις που έχουν κοινά σημεία με αυτές του Μακρόν. Και οι δύο περιπτώσεις αποτελούν μια απίστευτη πορεία προς την κατεύθυνση του δημοσιονομικού ντάμπινγκ υπέρ των πλουσιότερων και πιο ευέλικτων ομάδων.

Επιτρέψτε μου να επανεξετάσω τα πρόσφατα γεγονότα. Στις ΗΠΑ, η Γερουσία ενέκρινε τους κεντρικούς άξονες του σχεδίου Τραμπ. Ο φορολογικός συντελεστής επί των κερδών των εταιρικών θα μειωθεί από 35% σε 20% (με σχεδόν πλήρη απαλλαγή για τα κέρδη που επαναπατρίστηκαν από πολυεθνικές). Θα επιβληθεί μειωμένος φόρος της τάξεως περίπου του 25% στους ιδιοκτήτες pass-through εταιρειών, (δεν φορολογούνται σαν εταιρείες, παρά μόνο σαν εισόδημα φυσικού προσώπου). Πρόκειται για εναλλακτική λύση στον υψηλότερο συντελεστή φόρου εισοδήματος 40% που ισχύει για τους υψηλόμισθους. Ο φόρος κληρονομιάς θα μειωθεί σημαντικά για τους πλουσιότερους και μάλιστα θα εξαλειφθεί τελείως σύμφωνα με την έκδοση που ενέκρινε η Βουλή των Αντιπροσώπων.

Προτάσεις Μακρόν

Δείτε τώρα τι πρότεινε ο Μακρόν στη Γαλλία. Ο συντελεστής του φόρου εταιρειών θα μειωθεί σταδιακά από 33% σε 25%. Θα εισαχθεί χαμηλότερο ποσοστό 30% για τα μερίσματα και τους τόκους ως εναλλακτική του συντελεστή φόρου εισοδήματος 55% που ισχύει για τους υψηλότερους μισθούς. Ο φόρος περιουσίας θα καταργηθεί για τους οικονομικά ισχυρούς επιχειρηματίες και αυτούς που συγκεντρώνουν τον πλούτο, ενώ ο φόρος ακίνητης περιουσίας δεν ήταν ποτέ τόσο υψηλός για τους λιγότερο πλούσιους.

Για πρώτη φορά μετά το Παλαιό Καθεστώς (Ancien Régime) (το μοναρχικό πολιτικό σύστημα στο Βασίλειο της Γαλλίας τον 15ο-18ο αιώνα) αποφασίστηκε σε Γαλλία και ΗΠΑ να θεσπιστεί ένα σύστημα φορολόγησης προς όφελος των πιο μεγάλων εισοδημάτων. Σε κάθε περίπτωση το επιχείρημα που προβάλλεται είναι ξεκάθαρο: Το μεγαλύτερο μέρος των φορολογουμένων είναι “εγκλωβισμένο” (κοινωνικά στρώματα με χαμηλές δυνατότητες κινητικότητας) στη χώρα και δεν έχει άλλη επιλογή από το να αντιμετωπίσει με σεβασμό τους ελέγχοντες τον πλούτο. Στην αντίθετη, αν κάτι τέτοιο δεν συμβεί, οι πλούσιοι θα εγκαταλείψουν τη χώρα και δεν θα μοιράζονται πλέον τα οφέλη τους (θέσεις εργασίας, επενδύσεις και άλλες “υπέροχες” ιδέες που οι απλοί άνθρωποι δεν μπορούν εύκολα να έχουν πρόσβαση).

Ο Τραμπ αναφέρεται σε αυτούς ως «δημιουργούς εργασίας», ενώ ο Μακρόν κάνει λόγο για «επικεφαλής ορειβατικής ομάδας». Οι όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν αυτούς τους νέους “ευεργέτες”, που οι μάζες πρέπει να αγαπούν, φαινομενικά διαφέρουν αλλά στην ουσία είναι όμοιοι.

Είναι πιθανόν τόσο ο Τραμπ όσο και ο Μακρόν να είναι ειλικρινείς αλλά παραμένει το γεγονός ότι και οι δύο επιδεικνύουν μια βαθιά έλλειψη κατανόησης των προκλήσεων ανισότητας που θέτει η παγκοσμιοποίηση. Αρνούνται να λάβουν υπόψη γεγονότα που είναι πλέον καλά εδραιωμένα. Δηλαδή ότι οι κοινωνικές/οικονομικές ομάδες στις οποίες δείχνουν προτίμηση, είναι εκείνες που έχουν ήδη απολαμβάνουν ένα δυσανάλογο μερίδιο από τα κέρδη της οικονομικής ανάπτυξης τις τελευταίες δεκαετίες.

Οι τρεις θανάσιμοι κίνδυνοι

Αρνούμενοι αυτή την πραγματικότητα, μας εκθέτουν σε τρεις μεγάλους κινδύνους. Στις πλουσιότερες χώρες, οι εργατικές τάξεις διακατέχονται από ένα αίσθημα εγκατάλειψης που συντηρεί μια στάση απόρριψης στην παγκοσμιοποίηση και ιδιαίτερα στη μετανάστευση. Ο τρόπος που το διαχειρίζεται αυτό ο Τραμπ είναι να κολακεύει την ξενοφοβία των εκλογέων του.

Ο δε Μακρόν ελπίζει να παραμείνει στην εξουσία, υπολογίζοντας στην προσκόλληση της πλειοψηφίας της γαλλικής κοινής γνώμης στην ανοχή και στο ανοιχτό πνεύμα. Παράλληλα, απορρίπτει τις επικρίσεις στο πρόσωπό του ως θέσεις ενάντια στην παγκοσμιοποίηση. Αλλά στην πραγματικότητα αυτή η εξέλιξη αποτελεί απειλή για το μέλλον, τόσο για το Οχάιο και τη Λουιζιάνα όσο και για τη Γαλλία και τη Σουηδία.

Δεύτερον, η άρνηση αντιμετώπισης των ανισοτήτων περιπλέκει σημαντικά την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Όπως έχει αποδείξει με σαφήνεια ο Lucas Chancel (Les petits matins, Paris, 2017), οι σημαντικές διαφοροποιήσεις στον τρόπο ζωής που είναι απαιτητές για την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, ,μπορούν να γίνουν αποδεκτές μόνο αν εξασφαλιστεί δίκαιη κατανομή της προσπάθειας.

Η αισιόδοξη νότα

Εάν οι πλουσιότεροι εξακολουθούν να μολύνουν τον πλανήτη με τα οχήματα SUV και τα γιοτ που φέρουν σημαία Μάλτας (χωρίς φόρο, χωρίς ΦΠΑ, όπως μόλις αποκάλυψαν τα Paradise Papers), τότε γιατί οι φτωχοί πρέπει να αποδεχθούν την αύξηση του φόρου άνθρακα, που πιθανόν να είναι αναπόφευκτη; Τέλος, η άρνηση να εξαλειφθούν οι τάσεις ανισότητας που έχουν προκύψει εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης έχει ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες στην ικανότητά μας να μειώσουμε την παγκόσμια φτώχεια.

Οι νέες προοπτικές, όπως αυτές δημοσιεύτηκαν στις 14 Δεκεμβρίου στην Παγκόσμια Έκθεση για την Ανισότητα, είναι σαφείς: η επιμονή σε πολιτικές ανισότητας θα έχει ως αποτέλεσμα το βιοτικό επίπεδο των πλέον φτωχών περιοχών του πλανήτη να εξελίσσεται εντελώς διαφορετικά σε σχέση με τις ανεπτυγμένες χώρες μέχρι το 2050.

Ας κλείσουμε με μια πιο αισιόδοξη νότα: στα χαρτιά, ο Μακρόν υπερασπίζεται μια προσέγγιση της διεθνούς και ευρωπαϊκής συνεργασίας, η οποία είναι προφανώς πιο ελπιδοφόρα από τη μονομερή προσέγγιση του Τραμπ. Το ερώτημα είναι να μάθουμε πότε θα αφήσουμε πίσω τη θεωρία και την υποκρισία. Για παράδειγμα, η CETA (Συνολική Οικονομική και Εμπορική Συμφωνία) μεταξύ ΕΕ και Καναδά, λίγους μήνες μετά τη διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, δεν έχει νομικά δεσμευτικά μέτρα για το κλίμα και τη δίκαιη φορολογία.

Όσον αφορά τις γαλλικές προτάσεις που αποσκοπούν στη μεταρρύθμιση της Ευρώπης, οι οποίες ακούγονται σαν μουσική στα περήφανα γαλλικά αυτιά μας, η αλήθεια είναι ότι εμφανίζονται εξαιρετικά αόριστες. Εξακολουθούμε να μην γνωρίζουμε πώς θα σχηματισθεί το Κοινοβούλιο της Ευρωζώνης και ποιες θα είναι οι αρμοδιότητές του (αναμφίβολα αυτές θεωρούνται απλές λεπτομέρειες). Υπάρχει πραγματικός κίνδυνος όλα αυτά να οδηγούν στο μηδέν. Εάν το όνειρο του Μακρόν δεν είναι να οδηγήσει στον εφιάλτη του Τραμπ, ήρθε η ώρα να εγκαταλείψουμε μικρές εθνικιστικές ικανοποιήσεις και να αντιμετωπίσουμε τα γεγονότα.

Πηγή: Le Monde