Αυλαία για τον “αιώνιο” πρόεδρο της Αλγερίας

Πέθανε σε ηλικία 84 ετών ο επί 20 συναπτά έτη πρόεδρος της χώρας Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα, το “πείσμα” του οποίου ξύπνησε τον Απρίλιο του 2019 τις μνήμες της “Αραβικής Άνοιξης”. Η εμμονή του 82χρονου τότε Μπουτεφλίκα να θέσει για πέμπτη φορά υποψήφιος, ήταν που προκάλεσε οργισμένες διαδηλώσεις στην Αλγερία, με τον στρατό να τον υποχρεώνει τελικώς σε μία ταπεινωτική παραίτηση.

Ο Αλγερινός πρόεδρος από το 2013 είχε περιορίσει τις δημόσιες εμφανίσεις του, μετά από ένα σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη. Η πολιτική κατάσταση στην αραβική χώρα είχε φτάσει να θυμίζει τα ντροπιαστικά χρόνια της “γεροντοκρατίας” στην ΕΣΣΔ. Ο Μπουτεφλίκα, έκανε μεγάλο λάθος που δεν θέλησε να αποσυρθεί αξιοπρεπώς, μιμούμενος το παράδειγμα του προέδρου του Καζακστάν Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ.

Ο Ναζαρμπάγεφ, ιστορικό στέλεχος του ΚΚΣΕ, είχε παραιτηθεί έπειτα από 30 έτη συνεχούς θητείας. Το Καζακστάν τίμησε το πολιτικό θάρρος του Ναζαρμπάγεφ, μετονομάζοντας την πρωτεύουσα του σε “Νουρσουλτάν”. Όμως ο Μπουτεφλίκα, πεισματάρης μέχρι τέλους, επέμενε να μην συζητάει το ενδεχόμενο παραίτησης του, παρά την γενίκευση των αντιδράσεων, θυμίζοντας τον πρώην πρόεδρο της Αιγύπτου Χόσνι Μουμπάρακ, που φέρεται να είχε πει πως «ένας πρόεδρος δεν παραιτείται ποτέ».

Είναι αλήθεια πως η τύχη έμοιαζε να ευνοεί τον Αλγερινό πρόεδρο, σε αντίθεση με τον Αιγύπτιο ομόλογο του. Η Αλγερία ήταν μία από τις λίγες αραβικές χώρες, όπου το καθεστώς της δεν γνώρισε κλυδωνισμούς τα χρόνια της “Αραβικής Άνοιξης” (αν και τελικώς αυτή ξέσπασε ετεροχρονισμένα). Επιπλέον, η Δύση είχε επιλέξει να αγνοήσει τις πολυπληθείς διαδηλώσεις διαμαρτυρίας, με την Γαλλία να δείχνει τότε περισσότερο ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στην… Βενεζουέλα!

Οι μνήμες του εμφυλίου

Η “σιωπή” του Εμανουέλ Μακρόν δεν οφείλονταν μόνο στις ενοχές του αποικιοκρατικού παρελθόντος της Γαλλίας. Το Παρίσι, όπως και γενικότερα η Δύση, φοβόταν πως μία αποσταθεροποίηση του αλγερινού καθεστώτος θα γεννήσει μία “Λιβύη του Μαγκρέμπ”. Το τελευταίο που επιθυμούσαν οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ήταν νέα κύματα μεταναστών και μία έξαρση της ισλαμικής τρομοκρατίας.

Η Αλγερία είναι μία χώρα σημαίνουσα για την ιστορία του πολιτικού Ισλάμ. Πολύ πριν την άνοδο των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο, το πολιτικό Ισλάμ έμοιαζε έτοιμο να καταλάβει την εξουσία στην Αλγερία το 1990. Το Μέτωπο Ισλαμικής Σωτηρίας (FIS) είχε πολλούς οπαδούς στην νεολαία και στις λαϊκές μάζες, που είχαν αγανακτήσει από την διαφθορά και την καταπίεση του καθεστώτος του κόμματος FLN.

Το FLN ήταν πολύ δημοφιλές, λόγω του αντιαποικιακού αγώνα των μελών του εναντίον των Γάλλων την δεκαετία του ’50 και του ’60. Όμως η αίγλη της αλγερινής επανάστασης έμοιαζε πλέον να ξεθωριάζει. Τα “παιδιά της αλγερινής επανάστασης” είχαν πλέον εκφυλιστεί σε μία διεφθαρμένη νομεκλατούρα. Είναι χαρακτηριστικό ένα παλιό αραβικό ανέκδοτο που περιγράφει άριστα την αλγερινή πραγματικότητα.

Σε αυτό ο ιστορικός πρόεδρος της Αλγερίας Χουαρί Μπουμεντιέν, ήρωας του αντιαποικιακού αγώνα, τηλεφωνεί σε έναν παλιό συμπολεμιστή του, νυν υφυπουργό του. Ο υφυπουργός είχε χάσει το ένα του χέρι στις μάχες με τους Γάλλους. Ο Μπουμεντιέν λέει θορυβημένος «ακούγεται πως κλέβεις πολύ». Ο υφυπουργός του απαντά «τουλάχιστον εγώ κλέβω μόνο με το ένα χέρι»!

Η προοπτική εκλογικής νίκης των ισλαμιστών είχε θορυβήσει τον στρατό, ο οποίος κήρυξε στρατιωτικό νόμο τον Ιανουάριο του 1992. Ακολούθησε ένας πολυετής αιματηρός εμφύλιος πόλεμος, ανάμεσα στο καθεστώς και τις ένοπλες ισλαμικές ομάδες. Ο πόλεμος, έληξε το 1997 με την επικράτηση των δυνάμεων του καθεστώτος, άφησε ανοιχτές πληγές στον λαό της Αλγερίας. Το 1999 ο στρατός κάλεσε τον Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα, ένα ιστορικό στέλεχος του FLN που είχε πέσει σε δυσμένεια, να αναλάβει την προεδρία της χώρας.

Ο “σωτήρας” που κατέληξε βαρίδι

Ο Μπουτεφλίκα εμφανίστηκε ως ο “από μηχανής θεός” για το καθεστώς. Ως πρόσωπο δεν είχε αμαυρωθεί από τα εγκλήματα του εμφυλίου πολέμου και τα σκάνδαλα των προηγούμενων ετών. Ως πρόεδρος ακολούθησε συμφιλιωτική πολιτική και πέτυχε να σταθεροποιήσει την κατάσταση στην πολύπαθη χώρα. Σε αυτό βοήθησε η άνοδος των τιμών του πετρελαίου που έφερε πολύτιμα έσοδα στα δημόσια ταμεία.

Όμως ο Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα έκανε ένα λάθος. Θεώρησε πως οι μνήμες του εμφυλίου πολέμου ήταν αρκετές για να διαιωνίσουν την εξουσία του. Πως θα θεωρούνταν εσαεί ως παράγοντας σταθερότητας για τους Αλγερινούς και θα εκτιμούσαν για πάντα την σοφία και την εμπειρία του “παλιού πολεμιστή”. Όταν όμως διεκδίκησε για πέμπτη φορά την εξουσία, καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι, οι Αλγερινοί εξαγριώθηκαν με το πείσμα ενός “ξεμωραμένου ηλικιωμένου”.

Όπως το 1990 είχαν “ξεθωριάσει” οι μνήμες του αντιαποικιακού αγώνα, έτσι και το 2019 “ξεθώριασαν” οι μνήμες του εμφυλίου πολέμου. Αυτές τις μνήμες είχε αποπειραθεί να επικαλεστεί ο Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα στις 7 Μαρτίου, σε ένα σπάνιο διάγγελμα του. Είχε υποστηρίξει πως η Αλγερία κινδυνεύει «να βυθιστεί στο χάος» και προειδοποίησε για τον κίνδυνο της επανόδου των ισλαμιστών.

Ο στρατός ρυθμιστής 

Όμως οι ισλαμιστές απουσίαζαν εντελώς από τις διαδηλώσεις στην Αλγερία. Οι διαδηλωτές, στην πλειοψηφία τους νέοι, φώναζαν συνθήματα κατά της διαφθοράς, όχι υπέρ της επιβολής της Σαρία. Στις διαδηλώσεις συμμετείχαν μέχρι και βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος FLΝ. Η προοπτική της επανόδου των ισλαμιστών, έμοιαζε περισσότερο με μία ακατάληπτη προπαγάνδα ενός ετοιμόρροπου καθεστώτος.

Αυτό κατανόησε καλύτερα ο αλγερινός στρατός, ο πραγματικά ισχυρός παράγοντας της χώρας. Στις αρχές Μαρτίου φαίνονταν να στηρίζει τον Μπουτεφλίκα, δηλώνοντας «πως δεν θα επιτρέψει την διασάλευση της τάξης». Στην πορεία όμως επανεξέτασε την στάση του. Ο επικεφαλής του στρατεύματος Γκάιντ Σαλάχ άρχισε να αναφέρεται σε «κοινά οράματα στρατού και διαδηλωτών».

Η προοπτική να συμπαρασύρει η πάνδημη λαϊκή οργή τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας είχε θορυβήσει τον υποστράτηγο Σαλάχ. Αποφάσισε να κινήσει τις διαδικασίες καθαίρεσης του Μπουτεφλίκα, ζητώντας να κηρυχθεί «ανίκανος να ασκεί τα προεδρικά του καθήκοντα». Ο Αλγερινός πρόεδρος κατέλαβε πως ήρθε το τέλος και με μία “συγνώμη” ανακοίνωσε την ταπεινωτική παραίτηση του. Έμελλε τελικώς να γίνει το εξιλαστήριο θύμα ενός καθεστώτος που είχε παλαιότερα διασώσει…