Γιατί η Αίγυπτος κατασκοπεύει την Τουρκία

Η αιγυπτιακή GIS (Γενική Υπηρεσία Πληροφοριών), που συχνά αναφέρεται ως Mukhabarat, είναι υπεύθυνη για την συλλογή πληροφοριών από το εσωτερικό και εξωτερικό και τελευταία η έμφαση δίνεται στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Οι αιγυπτιακές μυστικές υπηρεσίες δημιουργήθηκαν από τον πρόεδρο Νάσερ το 1954 με πρώτο διοικητή τον Ζακαρίας Μοχεντίν.

Η υπηρεσία αναδιοργανώθηκε κι αναβαθμίστηκε υπό την διοίκηση του Σαλάχ Νασρ το 1957-1967. Υπό την επίβλεψή του η GIS δημιούργησε τμήματα για επιχειρήσεις ραδιοφωνίας, ηλεκτρονικών υπολογιστών, πλαστογραφίας και μαύρων επιχειρήσεων. Για να εξασφαλίσει έσοδα, ο Νασρ δημιούργησε την Al Nasr Company, εταιρεία εισαγωγών-εξαγωγών, ως κάλυψη.

Η GIS βοήθησε σημαντικά πολλά αραβικά και αφρικανικά κράτη να αποκτήσουν ανεξαρτησία. Αν και το αιγυπτιακό υπουργείο Εξωτερικών ήταν επίσημα υπεύθυνο, η GIS ενίσχυε πολλά εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στο πλαίσιο της αντιιμπεριαλιστικής πολιτικής του Νάσερ. Ο Νασρ καθιέρωσε σχέσεις με άλλες υπηρεσίες πληροφοριών, οι οποίες βοήθησαν στην παροχή σιταριού στην Αίγυπτο και στην ίδρυση βιομηχανιών. Μία από τις κατασκευές του είναι ο Πύργος Gezeera στο Κάιρο.

Για αρκετά χρόνια το όνομα του διευθυντή της GIS ήταν μυστικό. Ωστόσο, ο στρατηγός Ομάρ Σουλεϊμάν, επικεφαλής της υπηρεσίας (1993-2011) έσπασε το ταμπού. Το όνομά του δημοσιεύθηκε πριν γίνει ο ίδιος γνωστό πρόσωπο στα ΜΜΕ, αφού ήταν απεσταλμένος του Μουμπάρακ σε Ισραήλ, ΗΠΑ και Γάζα. Όταν ο στρατηγός Σουλεϊμάν διορίστηκε αντιπρόεδρος της Αιγύπτου, τον διαδέχθηκε ο στρατηγός Μουράτ Μουβάφι κι αργότερα ο Μοχάμεντ Ραφάτ Σέχατα. Τον Ιούλιο 2013, ως αποτέλεσμα της εξέγερσης (“Αραβική Άνοιξη”), ο Σέχατα αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό Μοχάμεντ Αχμέτ Φαρέντ, αλλά στο πλαίσιο των ισορροπιών διορίστηκε Σύμβουλος Υποθέσεων Ασφαλείας του προσωρινού προέδρου Αντλί Μανσούρ. Επί προεδρίας Μόρσι (ανήκε στη Μουσουλμανική Αδελφότητα), η GIS υπέστη μαζικές εκκαθαρίσεις.

Οι επιτυχίες της GIS

Παρά τον κανόνα που λέει ότι «η επιτυχία στον κόσμο των μυστικών υπηρεσιών είναι ένα θαμμένο μυστικό, ενώ η αποτυχία είναι ένα παγκόσμιο σκάνδαλο», η GIS είχε επιτυχίες, μερικές από τις οποίες έγιναν έργα από την αιγυπτιακή τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Κατάφερε να “φυτέψει” έναν Αιγύπτιο πράκτορα μεταξύ των Εβραίων μεταναστών που εγκαταστάθηκαν στο Ισραήλ. Ο πράκτορας Ρεφάατ Αλ Γκαμάλ, κατάφερε να ζήσει 18 χρόνια στο Ισραήλ και να δημιουργήσει ένα δίκτυο κατασκόπων, χωρίς να ανακαλυφθεί. Ισραηλινές πηγές, πάντως, ισχυρίζονται ότι ο Ρεφάατ ήταν διπλός πράκτορας και βοήθησε το Ισραήλ να κερδίσει τον “πόλεμο των έξι ημερών”.

Το 1970, η GIS κατόρθωσε να εντοπίσει μια ισραηλινή εξέδρα πετρελαίου, ενώ είχε αποσταλεί από τον Καναδά στο Σινά (κατεχόμενο από το Ισραήλ εκείνη την εποχή). Οι πράκτορες της GIS εντόπισαν την εξέδρα στο Αμπιτζάν (Ακτή του Ελεφαντοστούν) και με εκρηκτικά την κατέστρεψαν σε μεγάλο βαθμό. Αυτό έγινε, ενώ η πόλη ήταν γεμάτη όχι μόνο από πράκτορες της Μοσάντ που προστάτευαν την εξέδρα πετρελαίου, αλλά και από πράκτορες της CIA που φύλαγαν τους αστροναύτες της NASA κατά την επίσκεψή τους στην Ακτή του Ελεφαντοστούν εκείνες τις ημέρες. Αυτή η επιχείρηση, με επικεφαλής τον διευθυντή της GIS Αμίν Χοβέιντι, δημοσιοποιήθηκε το 1985 με την επωνυμία “Επιχείρηση Αλ Χαφάρ”.

Η μεγαλύτερη επιτυχία της GIS ήταν το αιγυπτιακό “Στρατηγικό Σχέδιο Εξαπάτησης”, το οποίο από τον Ιανουάριο 1970 έως τον Οκτώβριο 1973 είχε στόχο την απόκρυψη των αιγυπτιακών σχεδίων για την αιγυπτιακή επίθεση με σκοπό την απελευθέρωση του κατεχόμενου Σινά. Το σχέδιο περιλάμβανε διοχέτευση ψευδών πληροφοριών και υποτίθεται μυστικών δεδομένων. Για παράδειγμα, η GIS μυστικά εκκένωσε τμήματα των νοσοκομείων του Καΐρου για να είναι έτοιμα να δεχθούν τραυματίες. Η εκκένωση λίγες μέρες πριν την έναρξη της επίθεσης, πραγματοποιήθηκε με το πρόσχημα ότι τα νοσοκομεία είχαν μολυνθεί με τέτανο.

Το σχέδιο περιλάμβανε και μια σημαντική επιχείρηση, η οποία δεν έχει ακόμη δημοσιοποιηθεί. Η επιχείρηση αποσκοπούσε στη συγκέντρωση λεπτομερών πληροφοριών για τους αμερικανικούς κατασκοπευτικούς δορυφόρους που κάλυπταν τη Μέση Ανατολή. Γνωρίζοντας τις ακριβείς τροχιές και το χρονοδιάγραμμα των δορυφόρων, η GIS προετοίμασε περίπλοκα προγράμματα υλικοτεχνικής κίνησης για όλες τις αιγυπτιακές στρατιωτικές μονάδες, ώστε να μην εντοπιστούν από τους δορυφόρους.

Ο Γκουμάα Αλ Σαγουάν

Ο γαμβρός του Νάσερ και στενός συνεργάτης του Σαντάτ, Γκουμάα Αλ Σαγουάν, παρείχε στη Μοσάντ ψευδείς πληροφορίες από το 1967 έως το 1973 και εξασφάλισε από την ισραηλινή υπηρεσία προηγμένες συσκευές μετάδοσης πληροφοριών, τις οποίες παρέδωσε στη GIS. Η GIS κατασκόπευε τη Μοσάντ εβδομάδες πριν από την αιφνιδιαστική αιγυπτιακή επίθεση στις 6 Οκτωβρίου 1973. Οι πληροφορίες που συγκέντρωσε επέτρεψαν να εντοπιστούν τα πιο αδύναμα σημεία της ισραηλινής αμυντικής γραμμής. Σχεδιάστηκε, μάλιστα, μια αποστολή αυτοκτονίας για εκτροπή της ισραηλινής αντεπίθεσης πριν φτάσει στην ηπειρωτική Αίγυπτο.

Ο Αιγύπτιος κατάσκοπος Αμίν K., ο οποίος εργάστηκε ως υπάλληλος στην υπηρεσία Τύπου της γερμανικής κυβέρνησης, είχε διαβιβάσει πλήθος πληροφοριών στη GIS μεταξύ 2010 και 2019. Προφανώς υπήρξαν και αποτυχίες, κάποιες μάλιστα θεαματικές, όπως η δολοφονία του Προέδρου Σαντάτ και άλλων αξιωματούχων από αντιφρονούντες στρατιωτικούς τον Οκτώβριο 1981. Η άνοδος των Αδελφών Μουσουλμάνων είναι άλλη μια αποτυχία της αιγυπτιακής υπηρεσίας πληροφοριών, καθώς ο έλεγχος της εν λόγω οργάνωσης, όπως και άλλων ακραίων ισλαμιστικών οργανώσεων, είναι αρμοδιότητα της GIS. Αποτυχία είναι και το γεγονός ότι η υπηρεσία δεν είχε καταφέρει να διεισδύσει στις φυλές στο Σινά και στους τζιχαντιστές αντάρτες που προέρχονται από αυτές. Το αποτέλεσμα είναι οι ένοπλες δυνάμεις να δέχονται επιθέσεις και να έχουν απώλειες.

Το 2018, ο Σίσι απέλυσε τον αρχηγό της υπηρεσίας πληροφοριών Καλίντ Φάουζι μετά από αμφιλεγόμενη διαρροή στους New York Times, η οποία αποκάλυψε μυστική απόπειρα της αιγυπτιακής κυβέρνησης να πείσει την κοινή γνώμη να υποστηρίξει το σχέδιο ειρήνευσης του Τραμπ. Στη θέση ορίστηκε ο διευθυντής του γραφείου του προέδρου Σίσι, Αμπάς Καμέλ. Ο μετέπειτα δολοφονηθείς Σαουδάραβας αναλυτής Τζαμάλ Κασόγκι σχολίασε: «Όταν ο Σίσι δεν μπορεί να βρει κανέναν άλλο εκτός από τον στενό συνεργάτη του για να του αναθέσει την υπηρεσία πληροφοριών, επιβεβαιώνεται ότι υπάρχει πρόβλημα εμπιστοσύνης στους κυβερνώντες κύκλους της Αιγύπτου». Ο νυν διευθυντής της GIS Αμπάς Καμέλ θεωρείται δεξί χέρι του Σίσι και χρησιμοποιείται ως επίσημος απεσταλμένος, υποκαθιστώντας σε μεγάλο βαθμό το υπουργείο Εξωτερικών.

Η Τουρκία στο στόχαστρο

Το τελευταίο διάστημα, η GIS έχει στρέψει την προσοχή της στην αντιμετώπιση της τουρκικής δραστηριότητας όχι μόνο στην Αίγυπτο (υποστήριξη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας), αλλά και στις χώρες της Αφρικής. Για το Κάιρο, η διείσδυση των Τούρκων στη “γειτονιά” της Αιγύπτου συνιστά αποσταθεροποιητική δράση και ως τέτοια αντιμετωπίζεται. Αυτό ισχύει ιδιαιτέρως για τη Λιβύη.

Ο Καμέλ είχε επισκεφθεί μυστικά τη Δαμασκό στις 2 Μαρτίου 2021. Η αραβική εφημερίδα Al-Watan είχε γράψει ότι ο Καμέλ είχε συνομιλίες με τον επικεφαλής του Γραφείου Εθνικής Ασφάλειας στρατηγό Αλί Μαμλούκ, ειδικό σύμβουλο ασφαλείας του Άσαντ. Σύμφωνα με πληροφορίες, το Κάιρο επιχειρεί να δημιουργήσει μία συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών των αραβικών κρατών της Βόρειας Αφρικής με σκοπό τη διαχείριση πληροφοριών ασφάλειας για την αντιμετώπιση της τουρκικής διείσδυσης στο Μαγκρέμπ.

Η τουρκική υποστήριξη προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και η δυναμική τουρκική παρουσία στη Λιβύη, όπως και η κατάληψη περιοχών στη βόρεια Συρία έχουν διευρύνει το χάσμα Άγκυρας-Καΐρου, με ανταλλαγή και δημόσιων ρητορικών επιθέσεων. Αντιμέτωπο με τον κίνδυνο απομόνωσης στην Ανατολική Μεσόγειο, το καθεστώς Ερντογάν πραγματοποίησε ανοίγματα για να κλείσει μέτωπα. Και το έχει σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό με τα Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία και τώρα με το Ισραήλ. Το προηγούμενο διάστημα έχει επανειλημμένως προσπαθήσει να “ρίξει γέφυρες” και προς το Κάιρο, αλλά οι προσπάθειές του πέφτουν προς το παρόν στο κενό. Εξ ου και η σύμπλευση της Αιγύπτου με την Ελλάδα και την Κύπρο παραμένει αρραγής.

Η GIS, πάντως, έχει δημιουργήσει δίκτυο για να παρακολουθεί επισταμένως τις δραστηριότητες των Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Τουρκία, όπου έχει το επιτελείο της. Η συνεχιζόμενη δράση της οργάνωσης, με την υποστήριξη των υπηρεσιών του τουρκικού κράτους καθιστούν αγεφύρωτο το χάσμα Άγκυρας-Καΐρου. Το ίδιο και η τουρκική στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη. Γι’ αυτό και η GIS έχει εστιάσει τις προσπάθειές της να την υπονομεύσει με κάθε τρόπο.

Η αιγυπτιακή υπηρεσία πληροφοριών συνεχίζει να έχει στενούς δεσμούς με τον Εθνικό Στρατό του Χαλίφα Χαφτάρ, παρά την φθίνουσα πορεία του. Παράλληλα, χειρίζεται τις σχέσεις και με άλλους πολιτικούς παίκτες στη Λιβύη. Ένα δεύτερο κρίσιμο μέτωπο για την Αίγυπτο είναι και το γιγαντιαίο φράγμα που κατασκευάζει η Αιθιοπία στο Νείλο. Επί του παρόντος, η GIS προσπαθεί πυρετωδώς να χτίσει συμμαχίες αποτρεπτικού χαρακτήρα με υπηρεσίες γειτονικών χωρών.