Γιατί η ζώνη απαγόρευσης πτήσεων οδηγεί σε πυρηνικό πόλεμο

Ίσως οι ιστορικοί του μέλλοντος (αν βέβαια συνεχίσει να υπάρχει Ιστορία…) χαρακτηρίσουν τις μέρες που ζούμε ως μια από τις πιο επικίνδυνες στιγμές της ανθρωπότητας γενικώς και της Ευρώπης ιδιαίτερα. Και αυτό γιατί, απ’ ότι φαίνεται, τις τελευταίες μέρες όντως συζητήθηκε (και πιθανώς συζητιέται ακόμη) το παρανοϊκό σενάριο για να δημιουργηθεί από το ΝΑΤΟ ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία, κάτι που θα προκαλούσε αναπόφευκτα άμεση πολεμική σύγκρουση με τη Ρωσία.

Η λογική(;) πίσω από αυτό είναι ότι το ΝΑΤΟ διαθέτει ποσοτική και ποιοτική αεροπορική υπεροχή έναντι της Ρωσίας και θα μπορούσε να επιβάλλει δια της ισχύος αυτήν τη ζώνη απαγόρευσης πτήσεων, έστω και με βαριές απώλειες που θα προξενούσε η ρωσική αεροπορία και αεράμυνα. Υποτίθεται, λοιπόν, ότι –σύμφωνα με τους υποστηρικτές αυτής της πρότασης– με αυτόν τον τρόπο θα εξυπηρετούνταν δύο σκοποί:

• Πρώτον, θα προσφερόταν αποφασιστική βοήθεια στην Ουκρανία.
• Δεύτερον και το σημαντικότερο θα σταματούσε εν τη γενέσει της η απειλή της “αναθεωρητικής Ρωσίας” για την υπόλοιπη Ευρώπη, δεν θα πηγαίναμε σε “νέο Μόναχο”, η Ρωσία θα υποχωρούσε ταπεινωμένη, ο Πούτιν θα εκδιωκόταν από την εξουσία, ή από τους ολιγάρχες, ή από τον στρατό, ή από λαϊκή εξέγερση, ή απ’ όλα αυτά μαζί. Έτσι και ο νέος Ψυχρός Πόλεμος θα τελείωνε με ένα μικρό θερμό επεισόδιο, πριν καν αρχίσει και με στρατηγική νίκη της Δύσης.

Στην προφανή αντίρρηση ότι η Ρωσία σε αυτήν την περίπτωση θα κατέφευγε στο πυρηνικό της οπλοστάσιο, οι θιασώτες του “μικρού θερμού Ψυχρού Πολέμου”, αντέτασσαν το επιχείρημα(;) ότι η χρήση των πυρηνικών είναι, έτσι και αλλιώς, αδιανόητη. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο θα απαντούσε και η Δύση με το δικό της πυρηνικό οπλοστάσιο και θα καταστρεφόταν και η Ρωσία. Άρα, αυτή είναι μια επιλογή που η Ρωσία δεν θα μπορούσε να κάνει και απλά θα αποδεχόταν την ήττα της.

Η αλήθεια για την χρήση πυρηνικών

Αυτή  άποψη της “ανέμελης ισορροπίας του τρόμου” είναι τόσο ακραία απλουστευτική που φθάνει τα όρια μίας επικίνδυνης ανοησίας. Αποκαλύπτει αβυσσαλέα άγνοια της πυρηνικής στρατηγικής (και κάθε στρατηγικής εδώ που τα λέμε), καθώς και της ιστορίας του Ψυχρού Πολέμου. Επίσης, υποδηλώνει έλλειψη λογικής στα όρια της παραφροσύνης. Στην πραγματικότητα, ολόκληρη η ψυχροπολεμική σταθερότητα βασίστηκε ακριβώς στο γεγονός ότι η χρησιμοποίηση πυρηνικών όπλων δεν ήταν καθόλου αδιανόητη. Το πυρηνικό δόγμα του ΝΑΤΟ περιλάμβανε χρήση πυρηνικών, ενώ διεξαγόταν πόλεμος με συμβατικά μέσα, έτσι ώστε ακριβώς να αντιμετωπιστεί η ποσοτική υπεροχή των δυνάμεων του Συμφώνου της Βαρσοβίας.

Άρα λοιπόν, θα πρέπει να θεωρούμε όχι απλώς πιθανή, αλλά απολύτως βέβαιη την καταφυγή της Ρωσίας στο πυρηνικό της οπλοστάσιο σε παρόμοια περίπτωση. Θα ήταν αδιανόητο για τη Ρωσία να δεχθεί την ήττα και την ταπείνωσή της, γιατί αυτό θα ήταν το γεωπολιτικό τέλος της. Θα έσβηνε από τον παγκόσμιο χάρτη, όχι απλώς ως μεγάλη ή έστω περιφερειακή δύναμη, αλλά και γενικότερα. Θα μετατρεπόταν σε “αιώνια ηττημένη” και θα οδηγείτο σε ιστορική έκλειψη.

Όμως, η καταφυγή στα πυρηνικά για τη Ρωσία δεν είναι αντίστοιχη της “επιλογής του Σαμψών” για το Ισραήλ. Δηλαδή, δεν είναι μια αναγκαστική πολιτική αμοιβαίας καταστροφής. Στην πραγματικότητα, η άμεση καταφυγή σε μια μαζική ανταλλαγή πυρηνικών πυρών που θα οδηγούσε στην εξάλειψη και των δύο μερών, δεν ήταν το πιο πιθανό σενάριο, ούτε στις πιο ζοφερές μέρες του Ψυχρού Πολέμου. Πολλώ δε μάλλον σήμερα.

Το πυρηνικό κατώφλι

Αντιθέτως, η Ρωσία θα μπορούσε να περάσει το πυρηνικό κατώφλι από πολύ χαμηλά και να προκαλέσει σύγχυση, πανικό και διάλυση της –έτσι και αλλιώς επισφαλούς– συνοχής του ΝΑΤΟ. Το λιγότερο οδυνηρό που μπορούμε να σκεφτούμε θα ήταν μια πυρηνική έκρηξη σε μεγάλο ύψος στην ατμόσφαιρα, έτσι ώστε με την εκπομπή ηλεκτρομαγνητικού παλμού (ΕΜΡ) να καταστραφούν οι επικοινωνίες και τα δίκτυα διοίκησης-ελέγχου του αντιπάλου και να καταρριφθούν όσα αεροσκάφη βρίσκονται εκείνη τη στιγμή στον αέρα. Οι νεκροί, ωστόσο, θα ήταν πολύ λίγοι έως ελάχιστοι.

Σε αυτήν την περίπτωση τι θα έκανε άραγε το ΝΑΤΟ; Θα ανταπέδιδε κι αυτό με πυρηνικό πλήγμα, με κίνδυνο να οδηγηθούμε σε μαζικό ολοκαύτωμα; Κι αυτό τη στιγμή που η Ρωσία θα έχει αποδείξει εν τη πράξει ότι η χρήση πυρηνικών δεν είναι στη σφαίρα του αδιανόητου, αλλά υλοποιείται; Πρέπει να επισημάνουμε ότι η Ρωσία έχει μερικά σοβαρά πλεονεκτήματα έναντι της Δύσης σε αυτό το παιχνίδι της κλιμάκωσης του πυρηνικού τρόμου.

Το πρώτο εξ αυτών είναι ότι η Ρωσία προετοιμάζει μια σύγχρονη πυρηνική στρατηγική εδώ και χρόνια. Αντιθέτως, ή Δύση είχε αρνηθεί την ίδια την ύπαρξη της πυρηνικής ισχύος, θεωρώντας ότι ανήκει στο παρελθόν. Με άλλα λόγια, η Ρωσία είναι πολύ καλύτερα νοητικά και ψυχολογικά προετοιμασμένη από τη Δύση γενικώς και τη Δυτική Ευρώπη ιδιαίτερα, να προχωρήσει σε κλιμάκωση, υπό την σκιά πυρηνικού πολέμου.

Τα πλεονεκτήματα της Ρωσίας

Η Ρωσία απολαμβάνει το προνόμιο της ενότητας, ενώ το σημερινό ΝΑΤΟ είναι μια “πληθωριστική” δομή με πολλά κράτη, με  διαφορετικές ατζέντες και στοχοθετήσεις, τα οποία πολύ δύσκολα θα θέσουν τον εαυτό τους υπό τη δαμόκλεια σπάθη της πυρηνικής καταστροφής, χάρην της ΝΑΤΟϊκής αλληλεγγύης. Αν φθάσουμε δε σε σενάρια μαζικής ανταλλαγής πυρηνικών πληγμάτων, πρέπει να θυμηθούμε ότι οι περισσότερες χώρες του ΝΑΤΟ είναι από μεσαίες έως μικροσκοπικές σε μέγεθος και εξαιρετικά πυκνοκατοικημένες.

Για παράδειγμα, το Βέλγιο έχει έκταση λίγο μεγαλύτερη των 30.000 τετραγωνικών χλμ (δηλαδή κάτι λιγότερο από το ένα τέταρτο της Ελλάδας των 131.957 τετραγωνικών χλμ) και πληθυσμό περίπου 12 εκατομμυρίων κατοίκων. Η δε Ολλανδία, με έκταση 41.865 τετραγωνικών χλμ και πληθυσμό που προσεγγίζει τα 18 εκατομμύρια, είναι σε ακόμη πιο άσχημη θέση. Άρα, ελάχιστες δυνατότητες έχουν να επιβιώσουν οι πληθυσμοί τους, ακόμη και σε περιορισμένης κλίμακας πυρηνικές επιθέσεις.

Αντιθέτως, η αραιοκατοικημένη Ρωσία (με πληθυσμό περίπου 145 εκατομμυρίων κατοίκων) και με μια έκταση που ξεπερνά τα 17 εκατομμύρια τετραγωνικά χλμ, έχει τη δυνατότητα να εκκενώσει τον πληθυσμό των αστικών κέντρων σε σχετικά ασφαλείς περιοχές, ενώ θα έχει και πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες αναδημιουργίας της χώρας μετά από πυρηνικό πόλεμο.

Το ρωσικό πυρηνικό χαρτί

Επισημαίνεται δε ότι εδώ και χρόνια η Ρωσία διεξάγει ασκήσεις πολιτικής άμυνας μεγάλης κλίμακας, που περιλαμβάνουν την εκκένωση πόλεων. Άρα, είναι πάρα πολύ καλύτερα προετοιμασμένη, τόσο πρακτικά όσο και ψυχολογικά, για παρόμοια ακραία σενάρια. Στον αντίποδα, οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες δεν έχουν κάνει καμία προετοιμασία, όχι μόνο για πυρηνικό πόλεμο, αλλά ούτε καν για συμβατικό. Για την ακρίβεια, οι περισσότερες ευρωπαϊκές κοινωνίες θεωρούν την πιθανότητα ακόμη και απλού πολέμου σχεδόν αδιανόητη. Το δε ενδεχόμενο πυρηνικού πολέμου είναι πέραν του αδιανόητου γι’ αυτές.

Εν κατακλείδι, η Ρωσία διαθέτει ένα δόγμα χρήσης πυρηνικών όπλων σε πολλαπλά στάδια κλιμάκωσης, με μεγάλες ικανότητες ενδοσυγκρουσιακής (intrawar) πυρηνικής αποτροπής. Επίσης, έχει κουλτούρα ολοκληρωτικού πολέμου και πολύ καλύτερες δυνατότητες απορρόφησης πυρηνικών πληγμάτων από τις ευρωπαϊκές χώρες, χάρη στις πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις της χώρας, τις δυνατότητες εκκένωσης πληθυσμών από τα αστικά κέντρα κλπ.

Θα πρέπει λοιπόν να κατανοήσουμε και να αποδεχθούμε στη Δύση ότι ο νέος Ψυχρός Πόλεμος, στον οποίο εισήλθαμε πλέον επισήμως, θα είναι (και πρέπει να είναι) μαραθώνιος, αν θέλουμε να τον νικήσουμε. Όχι σπριντ εκατό μέτρων και πολύ περισσότερο όχι αγώνας πυγμαχίας, στον οποίο το καλύτερο που θα έχουμε να περιμένουμε θα είναι ένα αμοιβαίο νοκ άουτ, από το οποίο δεν θα συνέλθουμε ποτέ…