Η αναδιάταξη ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο και η Ελλάδα

του Αλέξανδρου Τάρκα  – 

Η απόφαση του προέδρου Τραμπ για μετακίνηση της πρεσβείας των ΗΠΑ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ (πιθανόν το 2020, χωρίς αλλαγές σε ταξιδιωτικά έγγραφα και χάρτες ως τότε) μετέβαλε τις ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο, αναγκάζοντας την ΕΕ και την ελληνική κυβέρνηση να αναπροσαρμόσουν τις στρατηγικές τους. Η Αθήνα ακολουθεί τη θέση της ΕΕ υπέρ της λύσης των δύο κρατών με την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα αμφότερων. Στο πλαίσιο αυτό επέλεξε να υπερψηφίσει στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το σχέδιο ψηφίσματος που καταδίκασε την πρωτοβουλία του προέδρου Τραμπ, απορρίπτοντας την επιλογή της αποχής που επέλεξαν άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Ελληνικές και ξένες διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι οι προ καιρού συνομιλίες του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου με τους υπουργούς Εξωτερικών των «28» στις Βρυξέλλες, διεξήχθησαν σε κλίμα καλύτερο από ό,τι παρουσιάστηκε δημοσίως. Σ’ αυτό το πλαίσιο, γίνονται σκέψεις για σύγκληση του Συμβουλίου Σύνδεσης ΕΕ-Ισραήλ το 2018, καθώς διαπιστώνεται ότι, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και την Κίνα, η Ευρώπη χάνει οικονομικές και επενδυτικές ευκαιρίες. Ταυτόχρονα, υπήρξε συμφωνία διεύρυνσης της αντιτρομοκρατικής συνεργασίας και συνέχισης των συζητήσεων για την επόμενη ημέρα στη Συρία και τη διασφάλιση της σταθερότητας στην Αίγυπτο.

Η Αίγυπτος και το Ισραήλ, υλοποιώντας μια άτυπη, αλλά προφανέστατη συμφωνία, συνεργάζονται ενόψει του κινδύνου μετακίνησης του ISIS στη χερσόνησο του Σινά ως αποτέλεσμα της ήττας του στη Συρία. Η δε αστάθεια στο Σινά, μαζί με τον υπερπληθυσμό και τη δράση των Αδελφών Μουσουλμάνων, απειλούν τις δομές της Αιγύπτου.

Το σενάριο αποσταθεροποίησης της Αιγύπτου

Αν κλονιστεί η Αίγυπτος, το μεταναστευτικό κύμα, με πρώτα θύματα την Κρήτη, τη νότια Ελλάδα και τη νότια Ιταλία, θα είναι πολλαπλάσιο συγκριτικά με την κρίση του 2015 από την οδό Συρίας-Τουρκίας προς το Αιγαίο. Πρόκειται για κορυφαίο ζήτημα που πρώτη υπογράμμισε, το καλοκαίρι του 2013, η ελληνική κυβέρνηση. Έτσι είχε επιτύχει την αλλαγή στάσης της ΕΕ που, σαν σε άλλο κόσμο, ήταν έτοιμη να καταδικάσει την πολιτειακή μεταβολή υπό τον στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι.

Ο δε σημερινός υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς έχει τονίσει, από τα τέλη του 2015, το ίδιο θέμα προς τους ομολόγους του και προς τον πρόεδρο της Κομισιόν Γιούνκερ. Οι Ευρωπαίοι δείχνουν να μην συνειδητοποιούν τις ιδιαιτερότητες της Ανατολικής Μεσογείου και τους διαφορετικούς κινδύνους σε σχέση με την κεντρική Ευρώπη.

Τους τελευταίους μήνες, η ελληνική κυβέρνηση, όπως και η κυπριακή, επιταχύνουν τη συνεργασία με την Αίγυπτο. Σε συνέχεια της συνάντησης των υπουργών Εθνικής Άμυνας Πάνου Καμμένου, Χριστόφορου Φωκαϊδη και Σέντκι Σόμπχι την περασμένη Πέμπτη στη Λευκωσία, θα διευρυνθεί η διακλαδική άσκηση “Μέδουσα”. Θα καταρτιστεί τριμερές σχέδιο αμυντικής συνεργασίας και θα μελετηθούν μέθοδοι ενίσχυσης της ενεργειακής ασφάλειας, στις οποίες θα εμπλακεί και το Κάιρο.

Κερδίζει έδαφος ο EastMed

Παράλληλα, οι τρέχουσες συζητήσεις Ελλάδας-Ισραήλ αφορούν, κυρίως, τα θέματα ενέργειας, καθώς η διμερής συνεργασία προχωρά ήδη άριστα στους τομείς της άμυνας και της αντιτρομοκρατικής συνεργασίας. Η ελληνική πλευρά εμφανίζεται ικανοποιημένη από τα μηνύματα που έχει λάβει αφενός από αρμόδιο αξιωματούχο στην Ιερουσαλήμ και αφετέρου από την ισραηλινή πρεσβεία στην Αθήνα.

Η ελληνική κυβέρνηση συμπεραίνει ότι το σχέδιο κατασκευής αγωγού φυσικού αερίου από το μεγάλο κοίτασμα “Λεβιάθαν” προς την Τουρκία, αν και ρεαλιστικό από οικονομικής και τεχνικής σκοπιάς, δεν θα προχωρήσει στο ορατό μέλλον. Αιτίες της αναβολής ή οριστικής ματαίωσης του σχεδίου, που θα μπλόκαρε τον (πανάκριβο) αγωγό EastMed από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ελλάδα και την Ιταλία, είναι δύο:

• Πρώτον, η συνεχής επιδείνωση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας.
• Δεύτερον, η διάψευση των ελπίδων επίλυσης του Κυπριακού μετά τις διασκέψεις στην Ελβετία τον Ιανουάριο και τον Ιούλιο φέτος.

Και οι δύο προϋποθέσεις είχαν συζητηθεί (και μεταφερθεί στον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα) αρκετά νωρίτερα, τον Ιούλιο του 2016, μεταξύ του προέδρου Αναστασιάδη και του Νετανιάχου. Σημειώνεται ότι ο τελευταίος είχε υποσχεθεί προσωπικό και προσεκτικό χειρισμό και τήρησε την υπόσχεσή του. Το νεότερο στοιχείο είναι ότι η ισραηλινή πλευρά έχει εκφράσει ενδιαφέρον ενημέρωσης για τα ποικίλα ενεργειακά προγράμματα στην Ελλάδα (αγωγοί και διαγωνισμοί για την εκμετάλλευση κοιτασμάτων στο Ιόνιο και δυτικά-νοτιοδυτικά της Κρήτης), αφού, στο απώτερο μέλλον, υπάρχουν προοπτικές διασύνδεσης των δικτύων.