Η επίσκεψη Μπορέλ στη Μόσχα και η επίδειξη ισχύος από τον Πούτιν

Επιβεβαιώθηκαν τελικά οι χαμηλές προσδοκίες για ένα ευρύτερο άνοιγμα των σχέσεων ΕΕ-Ρωσίας από την επίσκεψη του Ζοζέπ Μπορέλ στη Μόσχα. Η επίσκεψη έγινε άλλωστε μέσα στο βαρύ κλίμα που έχει προκαλέσει η φυλάκιση του Ναβάλνι, μια υπόθεση για την οποία η ρωσική πλευρά είχε ζητήσει εκ των προτέρων να μην μονοπωλήσει την ατζέντα. Η Μόσχα πάντως απάντησε με την απέλαση τριών Ευρωπαίων διπλωματών, προκαλώντας νέα αντιπαράθεση και νέες συζητήσεις για κυρώσεις.

Οι σχέσεις της Ρωσίας με την ΕΕ είναι ιδιαίτερα τεταμένες και έχουν φτάσει στο χαμηλότερο σημείο εξαιτίας της δηλητηρίασης της σύλληψης και στη συνέχεια της φυλάκισης του Ναβάλνι υπενθύμισε παρουσία του Λαβρόφ, ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας. Παραλλήλως επανέλαβε την έκκληση για την αποφυλάκισή του και την  έναρξη μιας «αμερόληπτης έρευνας για τη δηλητηρίασή του», πρόσθεσε ωστόσο, ότι δεν υπάρχει επίσημη πρόταση για νέες κυρώσεις από την ΕΕ σε βάρος της Ρωσίας.

Από την πλευρά του, ο Λαβρόφ δήλωσε έτοιμος «να συζητήσει οποιοδήποτε θέμα» και, χωρίς να αναφέρει το όνομα του Ναβάλνι, επέρριψε στην ΕΕ την ευθύνη για την ένταση στις σχέσεις Μόσχας-Βρυξελλών. Η Ρωσία δεν παραδέχθηκε ποτέ άλλωστε, ότι έγινε απόπειρα δολοφονίας του επικριτή του Κρεμλίνου, ενώ συνεχίζει να θεωρεί την υπόθεση Ναβάλνι  μια «δυτική συνωμοσία» και τις ευρωπαϊκές επικρίσεις «ανάμιξη» στις εσωτερικές υποθέσεις της.

Η Realpolitik του Μπορέλ προς τη Μόσχα 

Στις δηλώσεις πάντως μετά την συνάντηση ο Ζοζέπ Μπορέλ ανέφερε ότι παρά τις διαφωνίες, η Ρωσία και η ΕΕ θέλουν να βρουν χώρο συνεργασίας με «ένα ρεαλιστικό τρόπο». Διευκρινίζοντας μάλιστα τι σημαίνει αυτή η ρεαλιστική προσέγγιση, σημείωσε ότι υπάρχει η προθυμία για συνεργασία σε τομείς στους οποίους τα δύο μέρη έχουν «κοινό συμφέρον». Δεν παρέβλεψε, ωστόσο, τα ζητήματα του “κράτους δικαίου”, των δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών, για τα οποία είπε, ότι «παραμένουν κεντρικά για το κοινό μέλλον» των δύο μερών.

Ο Λαβρόφ πάντως, σχολιάζοντας το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων, ανέφερε, σύμφωνα με το Reuters, ότι η Ρωσία θεωρεί αναξιόπιστο εταίρο την ΕΕ και κατηγορώρησε τις Βρυξέλλες ότι συμπεριφέρονται όλο και περισσότερο σαν την Ουάσιγκτον, επιβάλλοντας μονομερείς περιορισμούς σε τρίτες χώρες. Φέρεται μάλιστα να προειδοποίησε και για τις απρόβλεπτες συνέπειες που θα μπορούσε να έχει μια περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεων ΕΕ-Ρωσίας. Συμφώνησε βέβαια και ο ίδιος ότι, παρά τις διαφωνίες, τα δύο μέρη ενδιαφέρονται για έναν ευρύτερο διάλογο στα ζητήματα, στα οποία συμφωνούν.

Την ώρα, ωστόσο, που ο Μπορέλ και ο Λαφρόφ έδειχναν να συμφωνούν σε μια νέα Realpolitik για τις σχέσεις της ΕΕ με τη Ρωσία, η Μόσχα επέλεξε να απαντήσει στις ευρωπαϊκές επικρίσεις για την υπόθεση Ναβάλνι με την απέλαση τριών Ευρωπαίων διπλωματών. Η ανακοίνωση της απέλασής τους έγινε μάλιστα την ώρα ήταν σε εξέλιξη οι κοινές δηλώσεις του Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ και του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών.

Η ρωσική απάντηση

Πρόκειται για διπλωμάτες από την Γερμανία, τη Σουηδία και την Πολωνία, οι οποίοι κατά την Μόσχα, συμμετείχαν στις διαδηλώσεις για την απελευθέρωση του Ναβάλνι. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί, ότι στην ανακοίνωση που εξέδωσε το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών αναφέρεται ότι η Μόσχα «αναμένει ότι στο μέλλον οι διπλωματικές αποστολές του βασιλείου της Σουηδίας, της Δημοκρατίας της Πολωνίας και της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και το προσωπικό τους θα τηρούν αυστηρά τους κανόνες του διεθνούς δικαίου».

Στην ρωσική ανακοίνωση αντέδρασαν άμεσα ο Ζοζέπ Μπορέλ, ο οποίος καταδίκασε την απόφαση της Μόσχας, η Σουηδία, που αρνήθηκε την κατηγορία για τον διπλωμάτη της, και η Πολωνία, που ανακοίνωσε ότι θα αναγκασθεί να λάβει αντίστοιχα μέτρα. Άμεσες ήταν οι αντιδράσεις και άλλων Ευρωπαίων ηγετών, ανάμεσά τους ο Μακρόν και η Μέρκελ που το πληροφορήθηκαν, ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η μεταξύ τους συζήτηση, μέρος της οποίας ήταν και οι σχέσεις της ΕΕ με τη Ρωσία.

Ο Γάλλος πρόεδρος και η Γερμανίδα καγκελάριος καταδίκασαν την ρωσική ενέργεια, η Μέρκελ εκτίμησε όμως, προφανώς στο πλαίσιο της Realpolitik που μετέφερε στη Μόσχα ο Μπορέλ, ότι «είναι απαραίτητο να μιλάμε με τη Ρωσία». Αφού είπε ότι το Βερολίνο είναι προετοιμασμένο να συνεχίσει τις κυρώσεις εναντίον της Μόσχας, η Γερμανίδα καγκελάριος μίλησε για το «διπλωματικό καθήκον» της, να διατηρήσει ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας με τον μεγαλύτερο γείτονα της ΕΕ.

Επίδειξη ισχύος

«Διατηρούμε το δικαίωμα να επεκτείνουμε τις κυρώσεις, ιδίως σε βάρος προσώπων», αλλά «η θέση μας για τον Nord Stream 2 δεν επηρεάζεται από αυτό προς το παρόν» είπε χαρακτηριστικά. Σημείωσε βέβαια και πάλι, ότι η απέλαση των τριών διπλωματών είναι «αδικαιολόγητη», ότι αποτελεί «άλλη μια πτυχή του τι συμβαίνει στη Ρωσία» και ότι «δεν έχει καμία σχέση με το κράτος δικαίου».

Η ενέργεια της Μόσχας ήταν, ωστόσο, μια σαφής απάντηση στις ευρωπαϊκές επικρίσεις και μια ένδειξη ότι εξακολουθεί να τις θεωρεί ως παρέμβαση στα εσωτερικά της. Το γεγονός δε, ότι η ανακοίνωση για την απέλαση των τριών διπλωματών έγινε την ώρα των κοινών δηλώσεων Μπορέλ-Λαφρόφ, αυτό ακριβώς ήρθε να επιβεβαιώσει. Η Μόσχα κράτησε την πρόθεση των Βρυξελλών για διεύρυνση των συζητήσεων στους τομείς που τα δύο μέρη συμφωνούν, εκεί δηλαδή όπου, σύμφωνα με τον Μπορέλ υπάρχει «κοινό συμφέρον».

Απάντησε όμως στις επικρίσεις για το “κράτος δικαίου” και ειδικά για την υπόθεση Ναβάλνι με μια ενέργεια που ρίχνει νερό στον μύλο της αντιπαράθεσης, αλλά καθιστά σαφή και την εμμονή της στην θέση ότι πρόκειται για εσωτερικές υποθέσεις της Ρωσίας, στις οποίες η ανάμιξη δεν είναι επιθυμητή. Η Ρωσία είναι άλλωστε, όπως είπε και η Μέρκελ, ο μεγαλύτερος γείτονας της Ευρώπης που, αν μη τι άλλο, γνωρίζει την ενεργειακή πενία της, ειδικά της Γερμανίας.