Η γεωπολιτική των εμβολίων – Αντεπίθεση με ήπια ισχύ Ρωσίας και Κίνας

Η διπλωματία του κορονοϊού με τις μάσκες, έχει πλέον αντικατασταθεί από την γεωπολιτική των εμβολίων για τα κράτη που παράγουν εμβόλια κατά του Covid-19 και τα χρησιμοποιούν για να ενισχύσουν υφιστάμενες συμμαχίες τους και να δημιουργήσουν νέες. Ρωσία και Κίνα, που παράγουν εμβόλια έχουν καταφέρει να πουλήσουν δόσεις σε ευρωπαϊκά κράτη, αλλά και σε άλλα, από τη Μέση Ανατολή μέχρι και την Ασία, ασκώντας διπλωματία ηπιας ισχύος.

Ταυτόχρονα, Ρωσία και Κίνα αναπτύσσουν και συνεργασίες για παραγωγή εμβολίων και με άλλα κράτη. Αρχικά, τα κινέζικα και τα ρωσικά εμβόλια αντιμετωπίστηκαν από σκεπτικισμό  ότι δεν ήταν τόσο αποτελεσματικά, όσο εκείνα που παράγουν οι εταιρείες Moderna, Pfizer-BioNtech και AstraZeneca. Ωστόσο, τα δεδομένα άλλαξαν και σημαντικό ρόλο έπαιξαν σε αυτό και οι ελλείψεις των εμβολίων που αντιμετωπίζουν τα ευρωπαϊκά κράτη.

Η ΕΕ αναγκάζεται πλέον να στραφεί και στο ρωσικό εμβόλιο. Ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική Ζοσέπ Μπορέλ έδωσε συγχαρητήρια στο Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ για το εμβόλιο Sputnik V κατά τη συνάντησή τους στη Μόσχα. Το ρωσικό εμβόλιο ενδέχεται να εγκριθεί για χρήση στην ΕΕ στο διάστημα Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου, καθώς η Μόσχα έχει καταθέσει όλα τα απαραίτητα έγγραφα στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Φαρμάκων (ΕΜΑ). To Sputnik V εμφανίζεται να είναι κατά 91,6% ασφαλές στην αποτροπή εμφάνισης συμπτωμάτων κορονοϊού, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό The Lancet.

Οι συμφωνίες για το εμβόλιο αντανακλούν τις προσπάθειες Ρωσίας και Κίνας να ασκήσουν επιρροή, σε ευρωπαϊκά κράτη καθώς και σε περιοχές που υπάρχει ανταγωνισμός με τις ΗΠΑ. Το ρωσικό εμβόλιο Sputnik V έχει λάβει έγκριση, σύμφωνα με την αρμόδια ρωσική αρχή, στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες Λευκορωσίας, Αρμενίας και Τουρκμενιστάν, καθώς και σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, μεταξύ αυτών η Αργεντινή, η Βολιβία και η Βενεζουέλα.

Επίσης, το Sputnik V έχουν εγκρίνει Αλγερία, Σερβία, Ιράν, τα παλαιστινιακά εδάφη και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η Ρωσία έχει συμφωνήσει με την Αλγερία να παράγουν από κοινού το Sputnik V, σύμφωνα με τον επικεφαλής της αλγερινής υπηρεσίας φαρμάκων. Η Αλγερία έχει λάβει και τις πρώτες 50.000 δόσεις του ρωσικού εμβολίου. Επίσης και η Ουγγαρία παρέλαβε και αυτή 40.000 δόσεις εμβολίου του Sputnik V και αναμένεται να προμηθευτεί και άλλες, όσο χρειάζεται για εμβολιάσει 1 εκατομμύριο πολίτες.

Κίνα και γεωπολιτική των εμβολίων 

Η Κίνα ασκεί και αυτή τη δική της γεωπολιτική των εμβολίων, έχοντας υπογράψει συμφωνίες προμήθειας με Φιλιππίνες, Μαρόκο. Επίσης, Ινδονησία, Τουρκία, Βραζιλία, Χιλή, Κολομβία, Ουρουγουάη και Λάος έχουν χορηγήσει έκτακτη άδεια έγκρισης για το κινέζικο εμβόλιο. Επισημαίνεται, ότι και η Ουγγαρία έχει εγκρίνει τη χρήση του εμβολίου, η οποία έχει λάβει και το Sputnik V. Δόσεις του κινέζικου εμβολίου έχουν λάβει και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Πεκίνο και Αμπού Ντάμπι έχουν αρχίσει να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη διπλωματία των εμβολίων στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Το Αμπού Ντάμπι ανακοίνωσε ότι θα καταστεί κόμβος για τη χορήγηση εμβολίων σε όλο τον κόσμο και ότι θα παράγει το εμβόλιο της Sinopharm. Τα πλούσια κράτη έχουν διαθέσιμες επιλογές, σε περίπτωση που υπάρξουν προβλήματα με τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά εμβόλια.

Τα Εμιράτα, αναμένεται να δωρίσουν πλεόνασμα κινέζικων εμβολίων και σε άλλα κράτη της περιοχής. Έχουν δωρίσει 100.000 δόσεις εμβολίου της Sinopharm στην Αίγυπτο, η οποία έχει ήδη λάβει 50.000 δόσεις του ίδιου εμβολίου, στο πλαίσιο της συμφωνίας της με την Κίνα. Επίσης και το Μπαχρέιν έχει χορηγήσει σχεδόν 200.000 δόσεις κινέζικου εμβολίου στους πολίτες του. Τα κράτη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, εκτιμούν ότι η κινέζικη διπλωματία των εμβολίων, δεν θα επιφέρει μακροπρόθεσμες αρνητικές πολιτικές επιπτώσεις στις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ, που θεωρούν την Κίνα απειλή.

Τα αδύνατα σημεία της Δύσης

Η Κίνα επιδιώκει να ενισχύσει την επιρροή και στα Δυτικά Βαλκάνια με τις πωλήσεις  εμβολίων, με “αιχμή του δόρατος” τη Σερβία. Η επιλογή του κατασκευαστή εμβολίων για το Βελιγράδι δεν άπτεται μόνο στην καταπολέμηση της πανδημίας, αλλά αποτελεί και ζήτημα εξωτερικής πολιτικής. Η Σερβία, μαζί με άλλες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, συμμετέχουν στο μηχανισμό COVAX –για ισότιμη πρόσβαση σε οικονομικά προσιτά εμβόλια κατά της COVID-19 παντού στον κόσμο– με τη βοήθεια της ΕΕ. Όμως, ο μαζικός εμβολιασμός στη Σερβία ξεκίνησε πριν το COVAX επιφέρει τα πρώτα του αποτελέσματα. Εμβόλια από τις αμερικανό-γερμανικές εταιρείες έφτασαν στη Σερβία με δικές της πρωτοβουλίες και όχι μέσω του μηχανισμού COVAX.

Η βραδύτητα του COVAX, η έλλειψη εφοδιασμού από τους δυτικούς κατασκευαστές εμβολίων, οι επιλογές της Κομισιόν και το σχετικά υψηλό επίπεδο διαθεσιμότητας του κινέζικου εμβολίου Sinopharm, θεωρούνται οι βασικές αιτίες  που κατέστησαν τα κινεζικά εμβόλια ελκυστικά για τη Σερβία. Επιπλέον, Κόσοβο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βόρεια Μακεδονία και Μαυροβούνιο, δεν έχουν ακόμη λάβει δόσεις εμβολίων από δυτικές φαρμακευτικές εταιρείες. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι των Σκοπίων και της Ποντγκόριτσα δήλωσαν ότι πρόκειται να αγοράσουν εμβόλια από τη Ρωσία και την Κίνα.

Η πανδημία έχει αρχίσει να επηρεάζει και τις γεωπολιτικές ισορροπίες καθώς Ρωσία και Κίνα, χρησιμοποιούν τα εμβόλια ως εργαλείο ήπιας ισχύος για επιτύχουν συμμαχίες και να διεισδύσουν σε συμμαχικές χώρες των ΗΠΑ και ευρωπαϊκών δυνάμεων. Πεκίνο και Μόσχα εκμεταλλεύονται τις καθυστερήσεις των δυτικών φαρμακευτικών εταιρειών στην παραγωγή εμβολίων, το υψηλό κόστος των εμβολίων, τις αντιπαλότητες εντός ΕΕ, καθώς και τη μέχρι στιγμής δυσλειτουργία του μηχανισμού COVAX.