Ιστορικά φαντάσματα στις κροατικές εξέδρες

Ο διαπρεπής φασίστας συγγραφέας, Κούρτσιο Μαλαπάρτε, στο κλασικό βιβλίο του “Καπούτ”, περιγράφει μία φρικτή ιστορία όταν είχε συναντήσει στην Κροατία τον Άντε Πάβελιτς, τον επικεφαλής του κράτους των Ουστάσι, που είχαν συγκροτήσει οι Ναζί μετά την κατάληψη της Γιουγκοσλαβίας. Παρατηρώντας ένα γλιτσερό καλάθι, είχε αναρωτηθεί αν περιέχει στρείδια από την Αδριατική, για να λάβει την απάντηση του Πάβελιτς πως ήταν μάτια Σέρβων αιχμαλώτων, που μαρτύρησαν στα χέρια των Κροατών φασιστών! Οι Ουσάστι, είναι οι σημερινοί “ήρωες” στις κροατικές εξέδρες, ειδικά των φανατικών της Ντιναμό Ζάγκρεμπ. 

Όμως, την μνήμη των Ουστάσι δεν τιμούν μόνο οι χούλιγκαν της, οι οποίοι συνηθίζουν να χαιρετούν ναζιστικά και να κοσμούν με πορτραίτα του Πάβελιτς και του Χίτλερ τα γραφεία των συνδέσμων τους, ούτε μόνο ένα υπολογίσιμο μέρος της κροατικής κοινωνίας. Το 2020 η επίσημη κροατική κυβέρνηση, προεδρεύουσα τότε της ΕΕ, είχε πραγματοποιήσει εκδήλωση υπέρ της μνήμης των Ουστάσι, με την στήριξη πολιτικών κομμάτων και χοροστατούντος του καθολικού Αρχιεπισκόπου του Σεράγεβο. Να σημειωθεί πως ο Κροάτης αρχιεπίσκοπος Στέπινατς, που ευλογούσε τα εγκλήματα των Ουστάσι, έχει αγιοποιηθεί από το Βατικανό, στην πιο αμφιλεγόμενη απόφαση στην ιστορία της Αγίας Έδρας.

Οι Ουστάσι, βαρύνονται με φρικιαστικά εγκλήματα εις βάρος Σέρβων, Εβραίων, Ρομά και αντιφρονούντων (τους οποίους σφάγιαζαν επί το πλείστον με τσεκούρια και τα αγαπημένα τους μαχαιριά “Srbosjek”, με τα οποία τους έβγαζαν τα μάτια). Σε άρθρο του το 1932, ο Πάβελιτς έγραφε πως «Το μαχαίρι, το περίστροφο, το πολυβόλο και η ωρολογιακή βόμβα, είναι οι καμπάνες που θα αναγγείλουν την αυγή του ανεξάρτητου κράτους της Κροατίας».

Ομνύοντας στην “καθαρότητα” του κροατικού έθνους, οι Ουστάσι συνήθιζαν να φωτογραφίζονται βασανίζοντας τα θύματα τους, με μία δολοφονική μανία που δεκαετίες μετά έμελλαν να ξεπεράσουν οι τζιχαντιστές. Το δε κροατικό κράτος που προέκυψε από την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, ουδέποτε έχει απολογηθεί ειλικρινά για τις γενοκτονίες των Ουστάσι (χωρίς να πιεστεί ιδιαίτερα από την Δύση είναι αλήθεια, που απεικόνιζε αποκλειστικά τους Σέρβους ως τα “τέρατα” του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου).

Εξ’ ου και δεν πρέπει να προκαλεί εντύπωση η άνεση με την οποία ο δικηγόρος των οργανωμένων της Ντιναμό Ζάγκρεμπ και ο πρώην επικεφαλής του συνδέσμου τoυς εκτοξεύουν δημοσίως αποκρουστικές ύβρεις και απειλές μετά το φρικτό έγκλημα στην Νέα Φιλαδέλφεια, αποκαλώντας τους οπαδούς της ΑΕΚ «αποβράσματα» και «παράσιτα».

Ούτε και η ανακοίνωση της ίδιας της Ντιναμό που μιλάει γενικώς και αορίστως για “άνθρωπο που έχασε την ζωή του” (χωρίς να αναφέρει την λέξη “δολοφονία”) ενώ ακολουθεί μία ύπουλη ρητορική συμψηφισμού, ισχυριζόμενη “δεν έχει αποδειχτεί ότι ο οπαδός της ΑΕΚ μαχαιρώθηκε από Κροάτη”. Λες και η πλειονότητα των αφιονισμένων και οπλισμένων με μαχαίρια και λοστούς χούλιγκαν δεν ήταν οπαδοί της ομάδας τους, παραβλέποντας πως από την μανία τους τραυματίστηκαν αρκετοί πολίτες, ανάμεσα τους ένα 12χρονο κορίτσι που νοσηλεύεται σε σοβαρή κατάσταση.

Τα “φαντάσματα” των Ουστάσι

Σαν ειρωνεία της ιστορίας, ο πολιτικός που επανάφερε στο προσκήνιο τα “φαντάσματα” των Ουστάσι, ήταν ο Φράνιο Τούτζμαν, ένας παλιός σύντροφος του Τίτο, παρτιζάνος στρατηγός και ιστορικό μέλος του γιουγκοσλαβικού κομμουνιστικού κόμματος, που εξελίχθηκε σε φανατικό εθνικιστή και αρνητή του Ολοκαυτώματος.

Ως υπέρμαχος της κροατικής ανεξαρτησίας και υμνητής των Ουστάσι κέρδισε τις πρώτες πρώτες πολυκομματικές εκλογές της Κροατίας, το 1990, καταποντίζοντας τους Κροάτες σοσιαλδημοκράτες (πρώην κομμουνιστές). Ήταν τότε που οι διαπρεπείς Κροάτες διανοούμενοι είχαν ηττηθεί κατά κράτος από περιθωριακούς και άγνωστους εθνικιστές του κόμματος του Τούτζμαν. Λίγο μετά τον εκλογικό του θρίαμβο, έγινε το ιστορικό ντέρμπι μεταξύ Ντιναμό Ζάγκρεμπ και Ερυθρού Αστέρα, που σημαδεύτηκε από τα πρωτοφανή επεισόδια μεταξύ χούλιγκαν της Ντιναμό και του Ερυθρού Αστέρα και αστυνομικών.

Τα αίματα είχαν προηγουμένως ανάψει από τα εθνικιστικά συνθήματα που εκτόξευαν οι οπαδοί των δύο ομάδων, σε ένα ντέρμπι που κατά πολλούς ιστορικούς αποτέλεσε το έναυσμα του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου. Οι χούλιγκαν της Ντιναμό ήταν τα “αγαπημένα παιδιά” του Κροάτη προέδρου Τούτζμαν, ο οποίος συχνά παρακολουθούσε τους αγώνες της Ντιναμό Ζάγκρεμπ από το “πέταλο”, όπου συγκεντρώνονται οι πιο φανατικοί και επικίνδυνοι οπαδοί της.

Εθνικισμός και εξέδρες

Ο Τίτο είχε θέσει τον εθνικισμό στο περιθώριο για να διαφυλάξει την ενότητα του κράτους του. Όμως, μετά τον θάνατο του, “πήρε σάρκα και οστά”, αρχικά στις κερκίδες των γηπέδων. Όταν ξέσπασε ο γιουγκοσλαβικός εμφύλιος, χούλιγκαν και άνθρωποι του υποκόσμου αναδείχθηκαν σε λαϊκούς ήρωες. Ειδικά στην περίπτωση των Κροατών, ο στρατός τους συγκροτούνταν από λιποτάκτες του γιουγκοσλαβικού στρατού, την τοπική τους αστυνομία και παραστρατιωτικές οργανώσεις που συγκρότησαν οι οπαδικοί σύνδεσμοι, μεταξύ άλλων και της Ντιναμό Ζάγκρεμπ.

Μάλιστα, αντίστοιχη ήταν η εικόνα και στην Σερβία, όπου ήρωας πολέμου είχε αναδειχθεί ο διαβόητος πολέμαρχος Αρκάν, ο αρχηγός των οργανωμένων χούλιγκαν του Ερυθρού Αστέρα. Για πρώτη φορά στην ιστορία, χούλιγκαν των γηπέδων λατρεύτηκαν ως εθνικοί ήρωες από ολόκληρους λαούς και όχι μόνο από τους ανεγκέφαλους συμμορίτες τους, γεγονός που κάνει τον χουλιγκανισμό της πρώην Γιουγκοσλαβίας μοναδικό φαινόμενο.

Μάλιστα το εθνικιστικό “χαρτί”, πολύ πριν τον Τούτζμαν, είχε ξεκινήσει να παίζει από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, ο ηγέτης των Σέρβων κομμουνιστών, ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς. Αν και αναδείχθηκε ήρωας για τους Σέρβους όταν κατήργησε την αυτονομία της Βοϊδοντίνας και του Κοσόβου το 1989 (που είχε θεσπίσει ο Τίτο) ξύπνησε τελικώς τα εθνικιστικά αντανακλαστικά των άλλων Δημοκρατιών, αρχικά της Σλοβενίας (ο εθνικισμός της οποίας ήταν μετριοπαθής) και μετέπειτα της Κροατίας, με το εκλογικό σοκ του θριάμβου του Τούτζμαν. Είναι χαρακτηριστικό πως οι γνώστες της Γιουγκοσλαβίας, προηγουμένως μιλούσαν για την «κροατική σιωπή», αναφερόμενη στις (φαινομενικά) υποτονικές αντιδράσεις του κροατικού πληθυσμού στον σερβικό εθνικισμό που είχε βγει από τα ιστορικά “σεντούκια”. Μέχρι που βγήκε από τα “σεντούκια” και ο κροατικός…

Ο Μιλόσεβιτς μπορεί να όμνυε στους αγώνες των Σέρβων εναντίον των Ναζί, σεβόμενος κάποια στοιχεία της τιτοϊκής κληρονομιάς, όμως προχώρησε σε μία ιστορική “ασέβεια”, την “συμφιλίωση” των παρτιζάνων και των Τσέτνικ. Οι δεύτεροι ήταν οι Σέρβοι μοναρχικοί αντάρτες ου είχε πολεμήσει ο Τίτο και εκτέλεσε τον αρχηγό τους μετά τον πόλεμο, τον στρατηγό Ντράζα Μιχαήλοβιτς. Ο Μιχαήλοβιτς, αν και πολέμησε τους Γερμανούς, βαρύνεται με πολλά εγκλήματα κατά των μουσουλμάνων της Βοσνίας.

Όπως και ο ουκρανικός πόλεμος μετέπειτα, έτσι και γιουγκοσλαβικός πόλεμος ήταν και ένας πόλεμος συμβόλων, λαβάρων και ιστορικών “φαντασμάτων”, με μία ολόκληρη “βιομηχανία” μετονομασιών οδών και αποκαθηλώσεων μνημείων. Με έναν εθνικισμό που αρχικά κυριολεκτικά είχε “ποδοσφαιροποιηθεί” στις εξέδρες των γηπέδων, πότε με τους Κροάτες να ανεμίζουν τα λάβαρα των Ουστάσι και να βρίζουν τον Μιλόσεβιτς, πότε με τους Σέρβους να ανεμίζουν τις σημαίες των Τσέτνικ και πανό με τον Μιχαήλοβιτς, βρίζοντας των Τούτζμαν! Στην περίπτωση των Κροατών, τα αγαπημένα “εγγονάκια” του αιμοσταγούς εθνικισμούς τους είναι οι μαχαιροβγάλτες που αιματοκύλισαν την Νέα Φιλαδέλφεια.