Ο Τραμπ ανοίγει τον ασκό του Αιόλου με το Γκολάν

Θέμα χρόνου πλέον θεωρείται η αναγνώριση της ισραηλινής κατοχής στα Υψίπεδα του Γκολάν στην Συρία, από την κυβέρνηση Τραμπ. Ο Αμερικανός πρόεδρος προανήγγειλε την απόφαση του με μήνυμα στο twitter την περασμένη Πέμπτη 21 Μαρτίου. Σύμφωνα με τον μεγιστάνα το Γκολάν “είναι κρίσιμης σημασίας για την ασφάλεια του Ισραήλ και για την περιφερειακή σταθερότητα”. Ουσιαστικά είναι ένα ακόμα “δώρο” του Αμερικανού προέδρου στο Τελ Αβίβ.

Συνειδητή επιλογή του Ντόναλντ Τραμπ είναι να εφαρμόζει την ατζέντα της ισραηλινής δεξιάς στην Μέση Ανατολή. Αυτό αποδεικνύει μία σειρά μονομερών ενεργειών της Ουάσιγκτον, όπως η αποχώρηση της από την συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και η αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του εβραϊκού κράτους. Το Γκολάν είναι το “κεράσακι στην τούρτα” σε μία σειρά αποφάσεων της κυβέρνησης Τραμπ που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τις αποφάσεις του ΟΗΕ.

Ειδικότερα ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου έχει κάθε λόγο να είναι χαρούμενος. Προφανώς είναι το Γκολάν που θα κυριαρχήσει στην προεκλογική εκστρατεία του Ισραήλ, όχι τα δεκάδες σκάνδαλα που εμπλέκεται ο ίδιος και το περιβάλλον του. Σκάνδαλα τα οποία έχουν προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις στην ισραηλινή κοινωνία, ακόμα και στις τάξεις των ενόπλων δυνάμεων. Με την στάση του ο πρόεδρος Τραμπ παρεμβαίνει, ατύπως, στα εσωτερικά του Ισραήλ, όσο και αν το διαψεύδει.

Μπορούσε κάλλιστα να ανακοινώσει την απόφαση του για το Γκολάν, μετά το εκλογικό αποτέλεσμα του επικείμενου Απριλίου. Είναι φανερό πως ο Αμερικανός πρόεδρος επιθυμεί, διακαώς, την νίκη του Μπέντζαμιν Νετανιάχου στις επικείμενες εκλογές. Έχει αναπτύξει μία πολύ καλή χημεία με τον υπερδεξιό Ισραηλινό πρωθυπουργό, τον οποίο η κυβέρνηση Ομπάμα κατηγορούσε ως “εμπόδιο για την ειρήνη στην Μέση Ανατολή”.

Μία “παγωμένη σύγκρουση”

Παγίως, από τον πόλεμο του 1967, η διεθνής κοινότητα χαρακτηρίζει τα Υψίπεδα του Γκολάν “κατεχόμενα” από το Ισραήλ. Πάντως δεν θα ήταν υπερβολικό να ισχυριστούμε πως το καθεστώς Άσαντ είχε σχεδόν “ξεχάσει” την ισραηλινή κατοχή του Γκολάν. Πάγια στρατηγική του μπααθικού καθεστώτος από τον πατέρα Χαφέζ, μέχρι τον υιό Μπασάρ, ήταν να αποφεύγεται η παραμικρή πρόκληση κατά των ισραηλινών δυνάμεων κατοχής.

Η Δαμασκός έδειξε αξιοθαύμαστη αυτοσυγκράτηση στην παράνομη κατοχή του Γκολάν, με δεδομένη την εκρηκτική πραγματικότητα της Μέσης Ανατολής. Η διαφιλονικούμενη περιοχή θύμιζε περισσότερο μία “παγωμένη σύγκρουση”, όπως αυτή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ στον μετασοβιετικό κόσμο. Ο Χαφέζ αλ Άσαντ, ο ιστορικός ηγέτης της Συρίας, γνώριζε πως μία στρατιωτική αντιπαράθεση με το Ισραήλ θα σήμανε το τέλος του καθεστώτος του.

Επομένως προτίμησε να “αγνοήσει” την κατοχή του Γκολάν και να διευρύνει την επιρροή της Δαμάσκου σε άλλα μέτωπα, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Λίβανο. Μπορούμε να ισχυριστούμε πως ο πατέρας Άσαντ “πάτσισε” την κατοχή του Γκολάν, με την εισβολή και κατοχή του συριακού στρατού στον νότιο Λίβανο το 1976. Η κατοχή διήρκησε μέχρι το 2005, όπου ο συριακός στρατός υποχρεώθηκε να αποσυρθεί υπό το βάρος των διεθνών αντιδράσεων.

Όμως η Δαμασκός δεν είχε λόγους να ανησυχεί. Στην αραβική χώρα παρέμενε η πάνοπλη, σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ. Η Χεζμπολάχ είχε μετατρέψει τον Λίβανο σε κόλαση για τις ισραηλινές δυνάμεις κατοχής, όχι όμως και για τις συριακές. Στην συριακή κατοχή του Λιβάνου ήταν που σφυρηλατήθηκε η συμμαχία του καθεστώτος Άσαντ, με το Ιράν και την Χεζμπολάχ. Μπορούμε να ισχυριστούμε πως αυτή η συμμαχία ήταν που “έσωσε” τον Μπασάρ αλ Άσαντ, μαζί με την πολύτιμη ρωσική βοήθεια.

“Μήλον της έριδος” το Γκολάν

Από την έναρξη του συριακού εμφυλίου, το Ιράν υποστήριξε, μέχρι τέλους, το μπααθικό καθεστώς. Δυνάμεις της Χεζμπολάχ συμμετείχαν, από κοινού με τις συριακές ένοπλες δυνάμεις, στα πολεμικά μέτωπα. Ενός εμφυλίου που βρίσκει νικητή τον Άσαντ και την ιρανική επιρροή στην Συρία περισσότερο ενισχυμένη από ποτέ. Κάτι που, ως γνωστόν, δεν αρέσει καθόλου στο Ισραήλ. Έχει “χωνέψει” την ισχυρή παρουσία της Χεζμπολάχ και του Ιράν στον Λίβανο, δεν είναι όμως διατεθειμένο να την ανεχτεί στην Συρία.

Ο Αμερικανός πρόεδρος μπορεί να ισχυριστεί πως στο Γκολάν είχε διαμορφωθεί ένα στρατιωτικό τετελεσμένο υπέρ του Ισραήλ. Πως αφού δεν επιδιώκει πλέον την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, είναι λογικό να δώσει ένα “δώρο” στο Ισραήλ. Ένα “δώρο” που πιστεύει πως λειτουργεί ως “αντίβαρο” στην διευρυμένη επιρροή του Ιράν στην Συρία και στον Λίβανο.

Το Ισραήλ εφησυχάζει, διότι πέτυχε την απομάκρυνση των δυνάμεων του Ιράν και της Χεζμπολάχ από την συριακή πόλη Ντεραά, που συνορεύει με το Γκολάν. Όπως θυμόμαστε ήταν καθοριστική τότε  η μεσολάβηση των Ρώσων, όχι των Αμερικανών. Πάντως η Μόσχα δεν επιδιώκει την απομάκρυνση των Ιρανών από το σύνολο της συριακής επικράτειας, προς μεγάλη απογοήτευση του Ισραήλ.

Η Ρωσία, σε όλους τους τόνους, υπερασπίζεται την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας. Προφανώς αυτή υπονομεύεται με την αναγνώριση της ισραηλινής κατοχής του Γκολάν. Το μεγάλο ερώτημα είναι οι αντιδράσεις της Μόσχας θα περιοριστούν σε ρητορικό επίπεδο ή αν θα ανεχτεί τυχόν επιθέσεις στο κατεχόμενο Γκολάν από δυνάμεις του Ιράν ή της Χεζμπολάχ. Επομένως ο κίνδυνος να μετατραπεί το Γκολάν από “παγωμένη σύγκρουση”, σε ένα θερμό μέτωπο αντιπαράθεσης Τελ Αβίβ-Τεχεράνης είναι κάτι παραπάνω από υπαρκτός.

“Πάτημα” σε αναθεωρητικές δυνάμεις

Ο Τούρκος πρόεδρος καταδίκασε την επικείμενη αναγνώριση της ισραηλινής κατοχής του Γκολάν. Έχουμε προαναφέρει ότι πλέον επιδιώκει διαύλους προσέγγισης με το καθεστώς Άσαντ. Προτεραιότητα της Άγκυρας είναι η αναχαίτιση της κουρδικής “απειλής” στην Συρία, κάτι που μπορεί να γίνει μόνο την συνεργασία της Δαμασκού.

Επομένως μπορεί το ζήτημα του Γκολάν να αποτελέσει την αφορμή για ένα “συνοικέσιο” ανάμεσα στον Ταγίπ Ερντογάν και στον Μπασάρ αλ Άσαντ; Είναι ακόμα νωρίς για μία τέτοια πρόβλεψη. Πάντως δεν πρέπει να παραβλέψουμε τις “πολεμικές” απειλές που εκτόξευσε πρόσφατα το συριακό υπουργείο Άμυνας, εις βάρος των Κούρδων της Συρίας. Όμως η απόφαση Τραμπ δεν είναι επικίνδυνη μόνο γιατί υπονομεύει την ειρήνη στην Συρία και στην Μέση Ανατολή.

Ο κυριότερος λόγος που είναι επικίνδυνη, είναι γιατί παραβιάζει κατάφωρα το διεθνές δίκαιο. Δίνει πάτημα σε αναθεωρητικές δυνάμεις να δημιουργούν τετελεσμένα μέσω της στρατιωτικής επιβολής. Τα παραδείγματα είναι πολλά και δεν χρειάζεται να ψάξουμε μακριά. Αυτό που ισχυρίζεται το Ισραήλ για το Γκολάν, μπορεί να το ισχυριστεί μία μέρα και ο Ταγίπ Ερντογάν για την Βόρεια Κύπρο.

Η Ελλάδα επικαλείται το διεθνές δίκαιο στην περίπτωση της Κύπρου, του Αιγαίου και των ελληνοτουρκικών διαφορών. Ο Τούρκος πρόεδρος πιστεύει στο “πολιτικό δίκαιο”, όπως είχε δηλώσει χαρακτηριστικά κατά την επίσκεψη του στην Αθήνα. Ουσιαστικά ο Ερντογάν αναφέρονταν στο δίκαιο της ισχύος. Η μονομερής απόφαση Τραμπ για το Γκολάν, λειτουργεί υπονομευτικά για τις πάγιες θέσεις της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.

Καταλήγει να δικαιώνει όλες τις μονομερείς διεκδικήσεις της Άγκυρας. Επομένως είναι τουλάχιστον ακατανόητοι οι πανηγυρισμοί που παρατηρήθηκαν στην Ελλάδα για την επικείμενη αναγνώριση της ισραηλινής κατοχής στο Γκολάν.