Οι δύο λόγοι που Ρωσία και Κίνα έχουν ανάγκη η μία την άλλη

Είναι, όμως, έτσι; Η πραγματικότητα είναι πως οι δύο γίγαντες της Ευρασίας έχει η μία ανάγκη την άλλη. Κι αυτός είναι ο λόγος που συμπλέουν. Οι λόγοι που η Ρωσία έχει ανάγκη την Κίνα είναι προφανείς μετά την επιβολή των δυτικών κυρώσεων. Οι Ρώσοι είχαν ζωτική ανάγκη την κινέζικη –όπως και την ινδική– αγορά για να διοχετεύσουν ειδικά το πετρέλαιο και το φυσικό αέριό τους, ώστε να μπορούν να χρηματοδοτήσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Αλλά και η Κίνα έχει πολύ σοβαρούς λόγους να επιδιώκει μία στενή εταιρική σχέση με τη Ρωσία, ακόμα κι αν παραλείπαμε τις ευρύτερες γεωστρατηγικές φιλοδοξίες της. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, οι οποίες προστατεύονται από δύο ωκεανούς και οι οποίες γειτνιάζουν με χώρες που δεν συνιστούν απειλή γι’ αυτές, η Κίνα είναι σχεδόν περικυκλωμένη από θαλάσσης. Η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία, η Ταϊβάν και οι Φιλιππίνες –όλες περισσότερο ή λιγότερο ενταγμένες στο αμερικανικό στρατηγικό πλαίσιο– συγκροτούν έναν κλοιό στο θαλάσσιο μέτωπο.

Πέρα από τους εθνικούς λόγους που οι Κινέζοι διεκδικούν με επιμονή και ένταση την επιστροφή της Ταϊβάν στην επικράτειά τους είναι και το γεγονός ότι εάν την ενσωμάτωναν θα επέκτειναν πολύ την παρουσία τους στον Ειρηνικό, ρηγματώνοντας σε σημαντικά τον σημερινό γεωγραφικό κλοιό που υφίστανται στην παράκτια ζώνη τους. Εάν σ’ αυτό προστεθεί το γεγονός ότι οι ΗΠΑ είναι –και όλα δείχνουν πως θα παραμείνουν– ο κυρίαρχος των ωκεανών, γίνεται κατανοητή η προσπάθεια του Πεκίνου να αποκτήσει κάποιο θαλάσσιο στρατηγικό βάθος στη Νότια Σινική Θάλασσα, επικαλούμενο ερμηνείες που αντιβαίνουν στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.

Η Κίνα είναι συγκριτικά τρωτή

Για τον ίδιο λόγο, οι Κινέζοι ενισχύουν με ταχύ ρυθμό το Πολεμικό Ναυτικό τους και αναπτύσσουν πυραυλικά συστήματα, ικανά να εμποδίσουν το αμερικανικό Ναυτικό από το να προβάλει την ισχύ του πλησίον των κινεζικών ακτών. Παρ’ όλα αυτά, η Κίνα είναι συγκριτικά τρωτή, επειδή δεν διαθέτει δικές της πηγές ενέργειας και δικές της πρώτες ύλες ζωτικές για τη βιομηχανία της. Όλα αυτά εισάγονται μέσω των θαλάσσιων οδών, τις οποίες σε πολύ μεγάλο βαθμό ελέγχει –λόγω και της γεωγραφίας στην περιοχή– ο αμερικανικός στόλος. Είναι προφανές ότι σε περίπτωση σύγκρουσης, ο αναπόφευκτος αποκλεισμός της Κίνας θα είχε τεράστιο κόστος γι’ αυτήν.

Στην πραγματικότητα, αυτό που μένει ως εναλλακτική οδός για την τροφοδοσία της είναι ο ηπειρωτικός δρόμος στην Ευρασία, ο οποίος εξαρτάται από τη Ρωσία. Δεν είναι τυχαίο το κινεζικό σχέδιο BRI ή “Νέος Δρόμος του Μεταξιού”, το οποίο περιλαμβάνει γιγαντιαίες επενδύσεις σε υποδομές, αλλά και παροχή δανείων με σκοπό την ανάπτυξη νέων χερσαίων εμπορικών δρόμων προς τη Δύση μέσω της Κεντρικής Ασίας.

Ένας πρόσθετος λόγος που η Κίνα έχει ανάγκη τη Μόσχα είναι ότι σταδιακά ανοίγει ο “Αρκτικός Δρόμος” από την Κίνα στην Ευρώπη, τον οποίο ελέγχει σε πολύ μεγάλο βαθμό η Ρωσία Δεν είναι μόνο η Κλιματική Αλλαγή που λιώνει σιγά-σιγά τους πάγους, είναι και το γεγονός ότι η Ρωσία κατασκευάζει ήδη έναν στόλο παγοθραυστικών, τα οποία μπορούν να μεταφέρουν σε πολύ συντομότερο χρόνο φορτία στην Κίνα. Ας σημειωθεί ότι ο “Αρκτικός Δρόμος” από Κίνα σε Ευρώπη διαρκεί τον μισό χρόνο σε σύγκριση με τον δρόμο μέσω Σουέζ.

Οι δύο λόγοι που Ρωσία και Κίνα συμμαχούν

Μπορεί, λοιπόν, επισήμως να μην υπάρχει συμμαχία Μόσχας-Πεκίνου, αλλά στην πράξη είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού η σύμπλευση, που σταδιακά προσλαμβάνει διαστάσεις de facto συμμαχίας. Κι αυτό συμβαίνει για δύο λόγους:

• Πρώτον, λόγω της γεωπολιτικής και του κοινού γεωστρατηγικού συμφέροντος. Οι Κινέζοι έχουν συνείδηση ότι εάν γονατίσει η Ρωσία, ο επόμενος στόχος της Δύσης θα είναι οι ίδιοι. Οι Αμερικανοί, άλλωστε, δεν το κρύβουν.
• Δεύτερον, επειδή οι δύο οικονομίες είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό συμπληρωματικές. Η Κίνα έχει ζωτική ανάγκη την ενέργεια, τις πρώτες ύλες και αγροτικά προϊόντα. Και τα τρία τα διαθέτει σε περίσσεια η Ρωσία. Από την άλλη πλευρά, η διαθέτει όλα τα βιομηχανικά προϊόντα που δεν παράγει η Ρωσία.

Στρατηγικό δόγμα των ΗΠΑ είναι η “διπλή ανάσχεση”, δηλαδή σε πρώτο στάδιο η στρατηγική αποδυνάμωση της Ρωσίας, η οποία σε δεύτερο στάδιο θα διευκολύνει τη στρατηγική κάμψη και αποδυνάμωση της Κίνας. Γι’ αυτό και οι Κινέζοι είναι υποχρεωμένοι να στηρίξουν τη Ρωσία όσο χρειάζεται, αφού η έμμεση πλην σκληρή σύγκρουση Δύσης-Ρωσίας στην Ουκρανία αφορά ευθέως και την εθνική ασφάλεια της Κίνας. Κατά μία έννοια, λοιπόν, οι Ρώσοι πολεμούν στην Ουκρανία και για την εθνική ασφάλεια της Κίνας.

Περιττό να υπογραμμίσουμε ότι η άτυπη συμμαχία Ρωσίας-Κίνας θέτει τη βάση για τη συγκρότηση μίας υπέρ-υπερδύναμης στο στρατιωτικό επίπεδο με αντίστοιχο πολιτικό και οικονομικό βάρος, η οποία και αναπόφευκτα θα κυριαρχήσει στην Ευρασία. Και όπως έχουν διδάξει οι κλασικοί της γεωπολιτικής, όποιος κυριαρχεί στην Ευρασία έχει βάση για να κυριαρχήσει στον κόσμο, παρότι οι ΗΠΑ, με τη συνδρομή και των υπόλοιπων Δυτικών, παραμένουν οι αναμφισβήτητοι κυρίαρχοι των ωκεανών. Ας σημειωθεί ότι αν και η Κίνα έχει σημαντικά ενισχυθεί στο στρατιωτικό επίπεδο, παραμένει ποιοτικά κατώτερη ειδικά στο επίπεδο των πυρηνικών όπλων. Εμμέσως, λοιπόν, έχει ανάγκη το ισχυρό ρωσικό πυρηνικό οπλοστάσιο για να εξισορροπήσει δυνάμει το αμερικανικό.

Το δόγμα Τραμπ

Όπως είναι γνωστό, ο πρόεδρος Τραμπ είχε προσπαθήσει να υιοθετήσει ένα διαφορετικό δόγμα από αυτό του Μπάιντεν. Σωστά εκτιμούσε ότι η Ρωσία μπορεί να παραμένει πυρηνική υπερδύναμη, αλλά δεν έχει ούτε τις οικονομικές δυνατότητες ούτε τον δημογραφικό όγκο για να ανταγωνισθεί τις ΗΠΑ. Αυτό που διεκδικούσε και δεν της δόθηκε από τη Δύση ήταν να γίνει σεβαστός ο ρόλος της ως μεγάλη δύναμη και να σταματήσει η αμερικανική στρατηγική γεωπολιτικού στριμώγματός της με την επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς και ειδικότερα με μοχλό την Ουκρανία.

Όταν, μάλιστα, ξέσπασε η ουκρανική κρίση, ο αρχηγός του γερμανικού Πολεμικού Ναυτικού είχε πει αυτά που συζητούσαν κατ’ ιδίαν στο Βερολίνο, ότι δηλαδή η Ρωσία τα δικαιούται και τα δύο. Στο νέο ψυχροπολεμικό κλίμα που όμως είχε ήδη διαμορφωθεί, λόγω της ρωσικής εισβολής, το Βερολίνο τον υποχρέωσε σε παραίτηση, παρότι οι Γερμανοί έβλεπαν εξαρχής με φόβο την κλιμάκωση στο Ουκρανικό. Κι αυτό επειδή είχαν συνείδηση ότι θα είχαν –όπως ήδη έχουν– βαρύτατες επιπτώσεις και στο γεωπολιτικό και στο οικονομικό επίπεδο. Όπως συνηθίζουν, όμως, ακολούθησαν το δυτικό ρεύμα παρ’ ότι αυτό τους κοστίζει πανάκριβα.

Όπως είναι γνωστό, η στρατηγική Τραμπ, την οποία είχαν προτείνει και διαπρεπείς Αμερικανοί διεθνολόγοι, τορπιλίστηκε από το αμερικανικό βαθύ κράτος. Το κατεστημένο που διαμορφώνει την αμερικανική πολιτική εθνικής ασφαλείας (ιδίως οι Δημοκρατικοί) παραμένει εγκλωβισμένο σ’ έναν στείρο αντιρωσισμό, με αποτέλεσμα να φθάσουμε στον πόλεμο στην Ουκρανία. Με αντικειμενικούς όρους, η στρατηγική Τραμπ είχε σοβαρές πιθανότητες να επιτύχει.

Τι λέει η κοινή γνώμη σε Ρωσία και Κίνα

Κι αυτό, επειδή δεν είναι μόνο οι Αμερικανοί που φοβούνται την Κίνα. Είναι και η Ρωσία, η οποία νοιώθει την κινέζικη πίεση στα αραιοκατοικημένα νοτιοανατολικά σύνορά της. Ο φόβος της “Αρκούδας” για τον “Δράκο” δυνητικά θα μπορούσε να την οδηγήσει σε μία συνεργασία με την Δύση για την ανάσχεση της Κίνας. Αυτό, όμως, προϋπέθετε την εγκαθίδρυση σχέσεων μεγάλης εμπιστοσύνης μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Αντ’ αυτού είχαμε παρόξυνση του νεοψυχροπολεμικού κλίματος, γεγονός που εξώθησε τη Μόσχα προς το Πεκίνο.

Ενδιαφέρουσα είναι η έρευνα για τις διαθέσεις των Ρώσων και των Κινέζων για τις σχέσεις των κρατών τους και τις προοπτικές που υπάρχουν για μεγαλύτερο συντονισμό απέναντι στην αμερικανική πίεση (Δημοσκόπηση “Κοινή Γνώμη για Κίνα και Ρωσία – 2021” που πραγματοποιήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2022). Οι θετικές γνώμες είναι σχεδόν καθολικές, ιδιαίτερα δε από την πλευρά των Κινέζων. Έτσι, πάνω από το 91% των ερωτηθέντων από τη Ρωσία και περισσότερο από το 98% των ερωτηθέντων από την Κίνα εξέφρασαν εμπιστοσύνη και προσδοκίες για την περαιτέρω εμβάθυνση των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Κίνας. Την ίδια στιγμή, το 72,6% των ερωτηθέντων Ρώσων και το 87% των Κινέζων συμφώνησαν ότι η Κίνα και η Ρωσική Ομοσπονδία θα πρέπει να ενισχύσουν περαιτέρω τη συνολική στρατηγική τους συνεργασία.

Οι ερωτηθέντες από τις δύο χώρες συμφώνησαν ότι η Ρωσία και η Κίνα είναι σε θέση να προωθήσουν από κοινού την πολυπολικότητα του διεθνούς συστήματος. Έτσι, το 83,3% των Ρώσων και το 95,9 των Κινέζων συμφώνησαν ότι «η συνεργασία Κίνας-Ρωσίας μπορεί από κοινού να προωθήσει την ειρήνη και την ευημερία σε όλο τον κόσμο». Όσον αφορά το γεγονός ότι ορισμένες δυτικές χώρες παρεμβαίνουν στις εσωτερικές υποθέσεις της Κίνας και της Ρωσίας, το 90% των Ρώσων και το 95% των Κινέζων συμφώνησαν ότι οι δύο χώρες πρέπει να ενισχύσουν την συνεργασία τους για να προστατεύσουν σθεναρά τα συμφέροντά τους. Με άλλα λόγια, εκτός από το θετικόκλίμα σε κυβερνητικό επίπεδο, υπάρχει πολύ θετικό κλίμα και στο επίπεδο των δύο κοινωνιών.