Ποια τηλέφωνα χτύπησαν τη νύκτα της 24ης Φεβρουαρίου 2022

Ένας χρόνος συμπληρώθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τη νύκτα της 24ης Φεβρουαρίου. Σύμφωνα με το σχέδιο εισβολής του Πούτιν, τα ρωσικά στρατεύματα επρόκειτο να καταλάβουν την ουκρανική πρωτεύουσα Κίεβο μέσα σε λίγες ημέρες με έναν εντυπωσιακό και σχετικά αναίμακτο πόλεμο-αστραπή.

Η πρώτη μεγάλη χερσαία στρατιωτική σύγκρουση στην ευρωπαϊκή ήπειρο μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ξεκίνησε, με τις δύο πλευρές να μετρούν τεράστιες απώλειες, με τον πλανήτη να είναι αντιμέτωπος με προκλήσεις και κρίσεις (πυρηνικός κίνδυνος, διατροφική κρίση, ενεργειακή κρίση, πληθωριστική κρίση, κοκ). Το βασικό ερώτημα να είναι αδύνατο να απαντηθεί: Πώς, πότε και με ποιο τρόπο θα τελειώσει αυτή η σύγκρουση;

Παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον το τι συνέβη τις πρώτες ώρες της ρωσικής εισβολής, ποιοι και πότε ενημερώθηκαν, ποιες ήταν οι αντιδράσεις και οι κινήσεις τους. Αναφέρει χαρακτηριστικά η Κάγια Κάλας, η πρωθυπουργός της Εσθονίας: «Ήταν 24 Φεβρουαρίου του 2022. Ξύπνησα στις 05:00 το πρωί. Χτύπησε το τηλέφωνο. Ήταν ο πρωθυπουργός της Λιθουανίας. Αναφώνησα, Θεέ μου, συμβαίνει πραγματικά!», Λίγα λεπτά αργότερα δέχθηκε τηλεφώνημα και από το Λετονό ομόλογό της.

Φόβος στην Βαλτική

Ο πόλεμος στην ευρωπαϊκή ήπειρο είχε αρχίσει. Εκείνο το ξημέρωμα ξύπνησαν και οι εφιάλτες των κρατών της Βαλτικής, με τις μνήμες από την περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης. Με τη ρωσική εισβολή, η “φωτιά” των τηλεφωνημάτων άναψε σε όλη την Ευρώπη. «Με ξύπνησε ο Ζελένσκι. Ήταν περίπου 03:00 τα ξημερώματα. Μου είπε ότι η επίθεση άρχισε και ότι ήταν πλήρους κλίμακας» αναφέρει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, ο οποίος από εκείνη τη στιγμή άρχισε να ενημερώνει τους Ευρωπαίους πρωθυπουργούς.

Την ίδια στιγμή, στις Βρυξέλλες βρισκόταν και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος αφού συνομίλησε με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν και τον Αμερικάνο υπουργό Άμυνας Λόιντ Όστιν, μετέβη στην έδρα του ΝΑΤΟ για μια έκτακτη σύσκεψη. «Η διάθεση εκείνο το πρωί ήταν σοβαρή, αλλά μετρημένη και καλά οργανωμένη» λέει ο Στόλτενμπεργκ, τη στιγμή που οι πρώτοι ρωσικοί πύραυλοι έπεφταν ήδη σε Κίεβο, Μαριούπολη και Οδησσό.

Μετά το πρώτο σοκ, οι Ευρωπαίοι συγκάλεσαν έκτακτη Σύνοδο Κορυφής για να αποφασίσουν πώς θα αντιμετωπίσουν την κρίση και τι κυρώσεις θα επιβάλλουν στη Ρωσία. Ήταν μια σύνοδος μεγάλης σημασίας, καθώς με τον πόλεμο σε πλήρη εξέλιξη, όλος ο κόσμος περίμενε από την ΕΕ να απαντήσει και να ηγηθεί, την ώρα που χιλιάδες Ουκρανοί έφευγαν από την χώρα.

Η βιντεοκλήση του Ζελένσκι

Πριν μεταβεί στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο ο πρόεδρος Μακρόν, τηλεφώνησε στο Ρώσο ομόλογό του για να του ζητήσει να τερματίσει τον πόλεμο, κατόπιν αιτήματος του Ζελένσκι. «Δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα το τηλεφώνημα. Ο Πούτιν είχε επιλέξει τον πόλεμο» ανέφερε ο Μακρόν, με τους Ευρωπαίους ηγέτες να απαιτούν μια συντονισμένη, κοινή απάντηση στη Σύνοδο, όπου όμως υπήρχαν πολλές ενστάσεις για το πόσο μακριά η Ευρώπη θα μπορούσε να πάει απέναντι στη Ρωσία.

Ο Ζελένσκι απευθύνθηκε στους Ευρωπαίους ηγέτες μέσω βιντεοκλήσης από ένα άγνωστο χώρο, κάπου στο Κίεβο. «Όλοι ήταν σιωπηλοί, η ατμόσφαιρα ήταν απολύτως τεταμένη» αναφέρει Ευρωπαίος αξιωματούχος. Ο Ζελένσκι τους είπε πως ενδεχομένως αυτή ήταν η τελευταία φορά που θα τον έβλεπαν ζωντανό, καθώς το Κρεμλίνο τον ήθελε νεκρό. «Αν εσείς, οι ηγέτες της ΕΕ και οι ηγέτες του ελεύθερου κόσμου, δεν βοηθήσετε πραγματικά την Ουκρανία σήμερα, αύριο ο πόλεμος θα χτυπήσει τη δική σας πόρτα» τους είπε ο Ζελένσκι.

Μέσα σε λίγες ώρες οι Ευρωπαίοι υπέγραψαν το δεύτερο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Αλλά ήδη οι διχογνωμίες είχαν αρχίσει. Πολωνία και κράτη Βαλτικής ήθελαν περισσότερα και πιο αυστηρά μέτρα, με τη Γερμανία και την Ιταλία να εμφανίζονται απρόθυμες για πιο σκληρή στάση. Πέρα όμως από τις κυρώσεις, άρχισε και ένας αγώνας δρόμου για τη διαχείριση της ανθρωπιστικής κρίσης που επρόκειτο να ακολουθήσει και να εξελιχθεί στη μεγαλύτερη και πιο περίπλοκη πρόκληση υποδοχής προσφύγων για την Ευρώπη. Αποφάσεις που χρειάζονταν μήνες, τώρα λαμβάνονταν σε ώρες, π.χ. για το διαμοιρασμό των Ουκρανών προσφύγων, για την παραχώρηση του δικαιώματος να ζουν και να εργάζονται στην ΕΕ κ.λπ.

Επιφυλάξεις υπήρξαν τις πρώτες ημέρες και για το εάν η ΕΕ και η Δύση θα έπρεπε να δώσουν όπλα στο Κίεβο. Κανείς δεν ήξερε αν η ουκρανική αντίσταση θα άντεχε, ή εάν θα άντεχε η κυβέρνηση Ζελένσκι. Ωστόσο, μέσα σε λίγες ημέρες η ΕΕ αποφάσισε να αποζημιώσει τα κράτη εκείνα που θα ενίσχυαν στρατιωτικά την Ουκρανία, ενώ το ΝΑΤΟ ενεργοποίησε τα αμυντικά του σχέδια και έστειλε επιπλέον δυνάμεις στην ανατολική πλευρά της Συμμαχίας, με στόχο να προστατεύσει την Ουκρανία και να αποτρέψει κλιμάκωση της σύγκρουσης πέρα από την Ουκρανία.

Πότε το έμαθε ο Λαβρόφ

Σύμφωνα με δημοσίευμα των Financial Times, ο Σεργκέι Λαβρόφ δέχθηκε στη 01:00 τα ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου ένα τηλεφώνημα, στο οποίο ενημερωνόταν ότι ο πρόεδρος Πούτιν είχε αποφασίσει να εισβάλλει στη Ρωσία. Το δημοσίευμα αναφέρει πως το τηλεφώνημα αιφνιδίασε τον Λαβρόφ, καθώς δεν ήξερε τίποτα μέχρι εκείνη τη στιγμή. Όπως επισημαίνεται, η ανώτερη ηγεσία του Κρεμλίνου έμαθε για την εισβολή μόνο όταν είδε στην τηλεόραση εκείνο το πρωί τον Πούτιν να κηρύσσει την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση”.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Πούτιν απέκρυψε σχέδια εισβολής από στενούς συμβούλους του. Όταν η Ρωσία κατέλαβε την Κριμαία από την Ουκρανία το 2014, δεν ενημέρωσε ούτε το ίδιο το Συμβούλιο Ασφαλείας του, αντίθετα, επεξεργαζόταν την προσάρτηση της χερσονήσου με τον υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού και τρεις κορυφαίους αξιωματούχους ασφαλείας όλη νύχτα, μέχρι τις 7:00′ το πρωί.

Σύμφωνα με τους Financial Times, την ημέρα της εισβολής πολλοί Ρώσοι ολιγάρχες συγκεντρώθηκαν στο Κρεμλίνο για μια συνάντηση, γνωρίζοντας πως η εισβολή θα πυροδοτούσε δυτικές κυρώσεις που θα μπορούσαν να καταστρέψουν τις αυτοκρατορίες τους. «Όλοι τα είχαν χαμένα», λέει ένα άτομο που παρευρέθηκε στη συνάντηση. Ενώ βρίσκονταν σε αναμονή, ένας από τους ολιγάρχες εντόπισε τον Λαβρόφ και τον ρώτησε πώς είναι δυνατόν ο Πούτιν να είχε σχεδιάσει μια τόσο εκτεταμένη εισβολή σε τόσο μικρό κύκλο. «Έχει τρεις συμβούλους. Τον Ιβάν τον Τρομερό, τον Μεγάλο Πέτρο και τη Μεγάλη Αικατερίνη» φέρεται να του είπε ο Λαβρόφ.

Ένας ακόμη παντελώς αχρείαστος πόλεμος ξεκίνησε εκείνη την ημέρα και όπως είπε ο Γερμανός φιλόσοφος Γκέοργκ Χέγκελ, «αυτό που μαθαίνουμε από την ιστορία είναι ότι κανείς δεν μαθαίνει από την ιστορία, είμαστε καταδικασμένοι»…