Θα γίνει μεσολαβητής η Τουρκία μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς;

Η πρόταση του Ερντογάν να πάρει πρωτοβουλίες και να λειτουργήσει ως διαμεσολαβητής στην παρούσα κρίση, έλαβε την απάντηση του λάθους momentum. Με απλά λόγια, το Ισραήλ επεσήμανε ότι δεν είναι η ώρα για τέτοιες πρωτοβουλίες, αφού αναμένεται κλιμάκωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων του ισραηλινού στρατού στη Γάζα. Η τουρκική πρόταση δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή με όρους ορθολογισμού από πλευράς Ισραήλ, με βάση στρατηγικές επιλογές της Άγκυρας και τις δηλώσεις του συνόλου των πολιτικών ηγετών στην Τουρκία.

Ίσως το πλέον σημαντικό ζήτημα είναι οι πολυεπίπεδες σχέσεις της Τουρκίας με τη Χαμάς, γεγονός που a priori δεν καθιστά μία τέτοια διαμεσολάβηση ορθολογική. Η Τουρκία στηρίζει επί μακρόν το δίκτυο της Χαμάς, ενώ μία σειρά γεγονότων στο παρελθόν την καθιστούν εξ ορισμού χώρα εμπλεκόμενη στο σύνολο των δραστηριοτήτων της ισλαμικής οργάνωσης. Αξίζει να αναφερθούμε σε μία εξ αυτών, που έχει τη δική της σημασία.

Το καλοκαίρι του 2017, το Ισραήλ δημοσιοποίησε την επίσημη αναφορά για την εξάρθρωση ενός δικτύου χρηματοδότησης της τρομοκρατίας που κινείτο στον άξονα Γάζα-Τουρκία- Χεβρώνα. Είχε ενεργοποιηθεί στις αρχές του 2016 και εξαρθρώθηκε το 2017. Κεντρικό ρόλο είχαν στελέχη της Χαμάς, με επικεφαλής τον ακτιβιστή Muhammad Mahed Bader (μέλος του Παλαιστινιακού Νομοθετικού Συμβουλίου) από τη Χεβρώνα, τον οποίο συνέλαβαν οι Ισραηλινοί.

Συνεπικουρούμενος από άλλα δύο μέλη της οργάνωσης, ταξίδευε στην Τουρκία στα πλαίσια φαινομενικά νόμιμων εμπορικών δραστηριοτήτων. Σύνδεσμός τους στην Τουρκία ήταν άλλο στέλεχος της Χαμάς, το οποίο είχε απελευθερωθεί από φυλακές του Ισραήλ, στα πλαίσια της συμφωνίας ανταλλαγής κρατουμένων για την απελευθέρωση του απαχθέντα ισραηλινού στρατιώτη Gilad Schalit. Το δίκτυο αγόραζε προϊόντα στην Τουρκία, τα εισήγαγε στη Χεβρώνα και μετά την πώλησή τους διέθετε τα χρήματα στη Χαμάς, προκειμένου να χρηματοδοτήσει τις δράσεις της.

Το δίκτυο Γάζα-Τουρκία-Χεβρώνα

Σύμφωνα με τους Ισραηλινούς «η Χαμάς συχνά δραστηριοποιεί συγγενείς μελών της οργάνωσης, ή έχει την αρωγή εμπόρων και επιχειρηματιών οι οποίοι προσφέρουν σημαντικά ποσά προκειμένου να στηρίξουν παρόμοιες δραστηριότητες». Μάλιστα οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες εξάρθρωσαν ένα δίκτυο με πυρήνα μια βιομηχανική μονάδα, την οποία υπογείως χρηματοδοτούσε η Χαμάς. Με αυτόν τον τρόπο, η οργάνωση στόχευε να ξεπλύνει χρήματα, προκειμένου να χρηματοδοτήσει τρομοκρατικές δράσεις. Με αυτό το στόχο, χρησιμοποιούσαν οικονομικούς πόρους από εμπορικές δραστηριότητες ή πόρους που ονομαστικά ενίσχυαν ανθρωπιστικές δράσεις στη Γάζα, προκειμένου να χρηματοδοτήσουν την τρομοκρατία.

Η εξάρθρωση του δικτύου δημιούργησε προβλήματα στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ, αφού η Άγκυρα, έστω και παθητικά, επιτρέπει μέχρι σήμερα σε ακραία στοιχεία να δρουν από το έδαφος της. Μάλιστα, η διεθνής συμπεριφορά της έναντι της τρομοκρατίας την έθεσε στο μικροσκόπιο της διεθνούς κοινότητας, με αποτέλεσμα να συμπεριληφθεί στη γκρίζα λίστα του Financial Action Task Force (FATF), καθώς δεν ακολούθησε τις κατευθυντήριες γραμμές του, που αφορούσαν σειρά μέτρων για την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος.

Οι δεσμοί της Άγκυρας με τη Χαμάς έχουν καταγραφεί σε επίπεδο ανοχής της δράσης της, αλλά και μίας “ευέλικτης” πολιτικής που αφήνει παράθυρα χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Κάτι που έχουν επισημάνει στο παρελθόν δυτικοί αξιωματούχοι σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Ήδη από το 2007 είχε επισημανθεί από την FATF στην Τουρκία το σημαντικό νομοθετικό κενό που υπήρχε στο πλαίσιο μιας επαρκούς αντιμετώπισης της τρομοκρατίας.

Στο μεταξύ, η Άγκυρα οικοδομούσε τις σχέσεις της με την Χαμάς και χρηματοδοτούσε έργα και δράσεις στη Γάζα. Από την πλευρά του το Ισραήλ αντιμετώπισε με καχυποψία την τουρκική στάση έναντι της Χαμάς, αφού το Τελ Αβίβ εκτιμά ότι η Τουρκία αποτελεί μία χωροταξία εντός της οποίας το δίκτυο της Χαμάς δρα χωρίς ουσιαστικούς περιορισμούς*.

Οι σχέσεις Τουρκίας-Χαμάς

Επί σειρά ετών οι ισραηλινοί θεωρούν ότι η Τουρκία αποτελεί το πλέον σημαντικό κέντρο της οργάνωσης. Για αυτό και απαίτησαν από την Άγκυρα να απομακρύνει από τη θέση του τον Saleh al-Arouri, επικεφαλής της Χαμάς στην Τουρκία. Για το Τελ Αβίβ αυτό συνιστούσε προαπαιτούμενο, προκειμένου να συνεχιστούν οι συνομιλίες για την τότε αποκατάσταση των τουρκοισραηλινών σχέσεων.

Ωστόσο η αλλαγή προσώπου δεν μετέβαλλε τα δεδομένα, αφού η Τουρκία λειτουργούσε ως πόλος έλξης Παλαιστινίων φοιτητών, τους οποίους η Χαμάς στρατολογούσε και προωθούσε στη Δυτική Όχθη. Οι ισραηλινοί εκτιμούσαν ότι τα μέλη αυτά εκπαιδεύονταν στη Συρία ή στον Λίβανο (Χεζμπολά) και επέστρεφαν για δράση στη Δυτική Όχθη. Επί της ουσίας οι Ισραηλινοί εκτιμούσαν ότι, με την ανοχή Ερντογάν, η χώρα αποτελούσε οργανωτή της δράσης της Χαμάς. Την πεποίθηση αυτή ενίσχυσε και η οικονομική στήριξη που παρείχε επί μακρόν η Άγκυρα στους Άραβες Ισραηλινούς.

Στα τέλη του 2020 απόφαση αμερικανικού δικαστηρίου καταδίκασε την Kuveyt Turk Bank με έδρα την Κωνσταντινούπολη για χρηματοδότηση της Χαμάς, μετά από μηνύσεις του ζεύγους Eitam και Na’ama Henkin που δολοφονήθηκε σε τρομοκρατική ενέργεια στη Δυτική Όχθη το 2015. Οι δολοφονίες τους χαρακτηρίστηκαν από την Χαμάς ως «ηρωικές πράξεις αντίστασης».

Τα παραπάνω είναι ενδεικτικά μόνο των δεσμών Άγκυρας-Χαμάς που δεν επιτρέπουν, με κριτήρια ορθολογισμού, τη διαμεσολάβηση της Τουρκίας. Ίσως, υπό τις παρούσες ευμετάβλητες συνθήκες, η πλέον κατάλληλη πλευρά να λάβει πρωτοβουλία είναι η Αίγυπτος. Αυτό με την προϋπόθεση ότι ο Σίσι δεν θα αντιμετωπίσει εσωτερικά προβλήματα, λόγω της στήριξης που παρέχει η αιγυπτιακή κοινή γνώμη στον παλαιστινιακό λαό.

*”Turkey’s Terror Finance Problem”, weeklystandard.com, 7-2-2013