Το μετέωρο βήμα της Γαλλίας στην Ανατολική Μεσόγειο και η Ελλάδα

Είναι προφανές ότι ο Μακρόν έχει επιδοθεί σε μια προσπάθεια να ανακτήσει τη γαλλική επιρροή στην Μεσόγειο, λόγω του αυξανόμενου ανταγωνισμού. Μετά το κύμα της ισλαμικής τρομοκρατίας που υπέστη η Γαλλία, η Μεσόγειος έχει αποκτήσει πρόσθετη σημασία για την εξουδετέρωση του τζιχαντισμού. Ωστόσο, παρά τα πλεονεκτήματά της στο επίπεδο της σκληρή και ήπιας ισχύος, το Παρίσι δεν έχει καταφέρει να αλλάξει τις ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο, κυρίως λόγω της έλλειψης στρατηγικού σχεδιασμού, της αναποτελεσματικής χρήσης των εργαλείων που διαθέτει και λαθών τακτικής.

Έτσι, η Γαλλία θεωρείται ένας από τους ηττημένους στη Λιβύη. βρίσκεται σε αντιπαράθεση με την Τουρκία, χωρίς να μπορεί να συσπειρώσει την ΕΕ στο πλευρό της. Παρά την πολυπλοκότητα των μεταξύ τους σχέσεων, Ελλάδα, Ισραήλ, Αίγυπτος και Γαλλία έχουν συγκλίνοντα συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο. Ως εκ τούτου, οι όποιες αποτυχίες των Γάλλων αφορούν και τα προαναφερθέντα κράτη.

Η Γαλλία θεωρεί τον εαυτό της πρώτη δύναμη στη Μεσόγειο για τους εξής λόγους: Είναι το μόνο κράτος με μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας και η μόνη πυρηνική δύναμη. Διατηρεί τις ισχυρότερες ένοπλες δυνάμεις. Αν και τα τελευταία χρόνια έχει δώσει προτεραιότητα στη στρατιωτική παρουσία της στην Αφρική, δίνει το παρόν και στην Ανατολική Μεσόγειο. Επιπλέον, ασκεί επιρροή, λόγω των ιστορικών δεσμών με πολλές χώρες της περιοχής, της γαλλικής γλώσσας και του διπλωματικού και εκπαιδευτικού δικτύου.

Η Γαλλία επέδειξε πρόσφατα αυξημένο ενδιαφέρον για την Ανατολική Μεσόγειο, το οποίο αντικατοπτρίζει και την προσωπική επιθυμία του Μακρόν να βάλει τη σφραγίδα του στις νέες ισορροπίες. Ωστόσο, η Γαλλία είναι μέχρι τώρα αναποτελεσματική. Διστάζει να κάνει προβολή στρατιωτικής ισχύος και τα γαλλικά ιδρύματα στην περιοχή υποφέρουν από χαμηλό προϋπολογισμό.

Υπέρ Ελλάδας και Κύπρου

Το Παρίσι δεν βρήκε μία ισορροπία ανάμεσα στη συνεργασία της με άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις και στην άσκηση εθνικής πολιτικής. Κάποιες ενέργειές του, μάλιστα, προκάλεσαν την κριτική εταίρων στην ΕΕ. Η γαλλική επιρροή στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή επηρεάστηκε αρνητικά από την αυξανόμενη ρωσική και κινεζική παρουσία και κυρίως από την προβολή ισχύος εκ μέρους της Τουρκίας. Επίσης, παρά τις επιμέρους επιτυχίες γαλλικών εταιρειών, η Γαλλία υστερεί στο εμπόριο έναντι της Γερμανίας και της Ιταλίας, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να διατηρήσει την οικονομική της θέση, ακόμη και σε χώρες όπου κυριαρχούσε οικονομικά.

Η αστάθεια στην Ανατολική Μεσόγειο, πάντως, συνιστά δυνάμει απειλή για τη Γαλλία. Το κύμα των μεταναστών που φτάνουν στην Ιταλία από τις ακτές της Αφρικής, οι οποίοι στη συνέχεια προχωρούν σε άλλες χώρες της Ευρώπης, ανησυχεί το Παρίσι, το οποίο έχει ματώσει από την ισλαμική τρομοκρατία. Ως εκ τούτου, προσπαθεί και με τη στρατιωτική της δράση στην Αφρική να “σπρώξει” τις τρομοκρατικές ομάδες μακριά από το έδαφός της. Με τον ίδιο στόχο προσπαθεί να ενισχύσει τους δρώντες στη Μέση Ανατολή, τους οποίους θεωρεί αποτελεσματικούς στην καταπολέμηση της ισλαμικής τρομοκρατίας.

Στο ελληνοτουρκικό μέτωπο, το Παρίσι εξέφρασε την υποστήριξή του προς την Ελλάδα και την Κύπρο, θεωρώντας τον εαυτό του θεματοφύλακα των ευρωπαϊκών συμφερόντων στην περιοχή, παρότι η Ιταλία και η Γερμανία μπαίνουν συχνά “σφήνα” στο διπλωματικό επίπεδο. Η Γαλλία παρέχει εξωτερική υποστήριξη στο EastMed Gas Forum και έχει επανειλημμένως καταγγείλει την τουρκική επιθετικότητα, χωρίς, όμως, να πράξει οτιδήποτε για να την εμποδίσει στην πράξη. Έτσι, η στρατιωτική παρουσία της στην Κύπρο και οι συχνές κοινές ασκήσεις με την Ελλάδα δεν παράγουν αποτέλεσμα.

Η ατελέσφορη Γαλλία

Η γαλλική πολιτική στη Λιβύη, πάντως, δεν απέφερε καρπούς. Στήριξε τον Χαφτάρ, αλλά όχι τόσο ώστε να νικήσει. Αντίθετα, όταν παρενέβη δυναμικά η Τουρκία, το Παρίσι επέτρεψε την αντιστροφή της πορείας του πολέμου. Η στάση της Γαλλίας στο λιβυκό μέτωπο την έθεσε απέναντι στην Τουρκία. Η αντιπαράθεση αυτή, που επεκτείνεται και στα ελληνοτουρκικά, έχει ιστορικές ρίζες. Το κλίμα παροξύνθηκε, μάλιστα, όταν εκτός από ανταλλαγή προφορικών επιθέσεων μεταξύ Μακρόν και Ερντογάν, τουρκική φρεγάτα παρενόχλησε γαλλικό πλοίο στις 10 Ιουνίου 2020.

Είναι αξιοσημείωτο ότι το ΝΑΤΟ απέφυγε να υποστηρίξει καθαρά τη Γαλλία, επιλέγοντας χαμηλούς τόνους. Η σχετική έρευνα της Συμμαχίας, μάλιστα, κατέληξε ότι είναι αδύνατον να γνωρίζουμε ποιος ήταν υπεύθυνος για το συμβάν. Στην πραγματικότητα, το Παρίσι σ’ αυτή την υπόθεση σχεδόν απομονώθηκε. Είναι αξιοσημείωτο, μάλιστα, ότι το Βερολίνο παρενέβη στα ελληνοτουρκικά σαν διαμεσολαβητής, αλλά στην πραγματικότητα φρόντισε να ρίξει την Άγκυρα στα μαλακά, εκτοπίζοντας τη γαλλική διπλωματία, η οποία και πάλι βρέθηκε στη μειοψηφία.

Η Γαλλία είναι πιθανώς το μόνο κράτος-μέλος της ΕΕ που θεωρεί επείγουσα ανάγκη την επανεξέταση της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας της ΕΕ (ΚΕΠΠΑ) και της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΕΠΑΑ). Είχε εκφράσει παρόμοια θέση στο παρελθόν, ειδικά τα πρώτα χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά η Ουάσιγκτον είχε εμποδίσει διαρθρωτικές αλλαγές στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας.

Σύμφωνο αμυντικής συνδρομής

Στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει τον τουρκικό επεκτατισμό, η Ελλάδα στράφηκε στη Γαλλία για πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη. Το Παρίσι έχει ανταποκριθεί, επειδή συμμερίζεται τις ελληνικές ανησυχίες και ανησυχεί και η ίδια για την τουρκική επεκτατική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο και γενικότερα στην Αφρική. Έτσι, προωθεί πιο αυστηρή στάση έναντι της Τουρκίας, χωρίς, όμως, να καταφέρει να ρυμουλκήσει την ΕΕ σ’ αυτή τη γραμμή.

Κρίσιμο ερώτημα είναι εάν το Παρίσι είναι υπό όρους αποφασισμένο να αντιπαρατεθεί μέχρι το τέλος στην Τουρκία. Το ερώτημα συνδέεται με τις πληροφορίες ότι ήταν διατεθειμένο να υπογράψει σύμφωνο αμυντικής συνδρομής με την Ελλάδα, εάν αγοράσουμε τις φρεγάτες Belharra. Οι σχετικές διαρροές έχουν γίνει από γαλλικής πλευράς, αλλά η ελληνική κυβέρνηση δεν τις έχει διαψεύσει και ούτε έχει δώσει διευκρινίσεις για το πόσο πραγματικά διατεθειμένοι είναι οι Γάλλοι να εμπλακούν και στρατιωτικά εναντίον της Τουρκίας εάν απαιτηθεί. Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση Μητσοτάκη στο συγκεκριμένο ζήτημα πετάει την μπάλα στην κερκίδα.

Δεν γνωρίζουμε τις λεπτομέρειες και ως εκ τούτου εάν πραγματικά η Γαλλία είναι διατεθειμένη να αναλάβει έμπρακτες δεσμεύσεις στο πλαίσιο μίας στρατιωτικής συμμαχίας με την Ελλάδα, στην οποία θα μπορούσαν να συμμετάσχουν και κράτη όπως η Κυπριακή Δημοκρατία, η Αίγυπτος και τα Εμιράτα. Είναι ολέθριο σφάλμα, όμως, ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν ξεκαθαρίζει με σχετικές διαπραγματεύσεις τις γαλλικές προθέσεις.

Εάν η Γαλλία και για τα δικά της συμφέροντα είναι έτοιμη συνάψει συμμαχία, πρόκειται για ιστορική ευκαιρία για την ελληνική εθνική ασφάλεια. Κι αυτό, επειδή θα στελνόταν το καθαρό επίσημο μήνυμα στην Τουρκία ότι εάν κινηθεί στρατιωτικά εναντίον της Ελλάδας θα βρει απέναντί της και τη Γαλλία με ό,τι αυτό σημαίνει στην πράξη. Με άλλα λόγια, η τουρκική απειλή για χρήση στρατιωτικής βίας θα ξεδοντιαζόταν. Αυτό υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι το σύμφωνο αμυντικής συνδρομής θα είχε δεσμευτικές ρήτρες που δεν άφηναν περιθώρια υπαναχώρησης την κρίσιμη στιγμή.