Το σφάλμα του Ερντογάν που μπορεί να αποδειχθεί μοιραίο

Ο πρόσφατα επανεκλεγείς πρόεδρος-σουλτάνος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στα 17 του χρόνια στην εξουσία διέπραξε ένα μεγάλο σφάλμα. Συνέπεια υπερεκτίμησης δυνάμεων, παρέλειψε την κυρίαρχη πηγή της ισχύος, πολιτικής και στρατιωτικής της Τουρκίας. Τη συμμαχία με τη Δύση, ειδικά τις ΗΠΑ. Παρά τα κατορθώματα του, αυτό του το σφάλμα ίσως και να αποβεί μοιραίο.

Το ζήτημα είναι να κατανοήσει κανείς ότι o αντιαμερικανισμός της Τουρκίας δεν είναι απλά η ρητορική έκφραση του προσωποπαγούς ισλαμισμού του Ερντογάν. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με έρευνες, σε πλειοψηφικό ποσοστό της τάξεως του 70% ο τουρκικός πληθυσμός επίσης εκφράζει αντιαμερικανικά αισθήματα. Ως εκ τούτου, η ρητορική του κυρίου Ερντογάν είναι αντιπροσωπευτική της κοινής γνώμης.

Για τους ισλαμιστές το Ισλάμ δεν είναι απλά μια θρησκεία. Είναι αυτό για το οποίο δημιουργήθηκε εξ’ αρχής. Πολιτικό σύστημα με ρυθμίσεις και προβλέψεις για κάθε πτυχή του δημόσιου και ιδιωτικού βίου. Εκεί έγκειται και η ποιοτική διαφοροποίηση του από τον Χριστιανισμό. Το Ισλάμ δημιουργήθηκε για να διοικηθεί μια επιθετική νομαδική αυτοκρατορία. Ο Προφήτης, ιδρυτής και θεμελιωτής του υπήρξε ταυτόχρονα πολιτικός άρχων, νομοθέτης, αρχιδικαστής και αρχιστράτηγος.

Μελετώντας την περίπτωση της Τουρκίας ξεδιπλώνεται μπροστά μας ένα ιδιαίτερο πολιτιστικό μίγμα. Από τη μία, μια αυτοκρατορική στρατηγική κουλτούρα με στοιχεία περσικής οργάνωσης, αλλά και αλαζονείας, όπως και βυζαντινής διπλωματικής δεινότητας. Από την άλλη, μια πρωτόγονη νομαδική ψυχοσύνθεση, που νομιμοποιούσε κάθε αρπαγή και κατάκτηση, σε συνδυασμό με ένα αίσθημα περικύκλωσης και ανασφάλειας.

Ενδόμυχη μεγαλομανία

Συνεπώς, η στάση του Ερντογάν και των Τούρκων απέναντι στις ΗΠΑ, είναι απότοκος μίας ενδόμυχης και συστημικής μεγαλομανίας. Αυτή από τη μία οφείλεται στην διαστρεβλωμένη ανάγνωση της ιστορίας, συνδυαστικά με την αναβίωση του ισλαμικού εθνικισμού. Από την άλλη πηγάζει από τα προαναφερθέντα πολιτιστικά χαρακτηριστικά, τα οποία αποτελούν κληρονομιά της ιστορικής πορείας και της γέννησης του εν λόγω έθνους. Τέλος οφείλεται στην υπερβολική εθνική αυτοπεποίθηση ελέω της ισχύος και της γεωπολιτικής σημασίας της χώρας. Ένα δημογραφικό μίγμα με τόσο ανομοιογενείς καταβολές χρειάζεται ένα υψηλό όραμα, ένα ανώτερο στόχο, ώστε να εμπνευστεί και να παραμείνει ενωμένο.

Ως εκ τούτου, ο Ερντογάν, συνδυάζοντας την οικονομική ανάπτυξη με τη νεοοθωμανική ρητορική, εμπνέει και αντιπροσωπεύσει μια μεγάλη μερίδα του τουρκικού λαού. Όσον αναφορά τον ατλαντικό παράγοντα, αργά αλλά σταθερά, αρχίζει να εμπεδώνει την ουσία του νεοοθωμανισμού. Ήδη από την εποχή Ομπάμα πληθαίνουν οι επώνυμες φωνές σε, θεσμικά όργανα και think tanks, που αμφισβητούν ότι η Τουρκία μπορεί να θεωρείται πιστή σύμμαχος. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πρόσφατο άρθρο του STRATFOR, αναφορικά με την Βουλγαρία, η τουρκική επιρροή αντιπαραβάλλεται με τη δυτική (ΝΑΤΟ, ΕΕ) και τοποθετείται σε αντίστοιχο πλαίσιο με τη ρωσική και την κινεζική.

Μένει να δούμε πόσο χρόνο θα χρειαστεί το «αεροπλανοφόρο» για να στρίψει και πως θα συνεχίσει να πορεύεται ο σουλτάνος.