Ενοχλητικές αποκαλύψεις – Οι βρετανικές βάσεις
03/04/2023
Περισσότερες από τις μισές των 103 σελίδων της κρατοκτόνου Συνθήκης Εγκαθιδρύσεως η οποία ίδρυσε την Κυπριακή Δημοκρατία το 1960, ήσαν αφιερωμένες στα δικαιώματα των Βρετανών επί των 99 τετραγωνικών μιλίων περιοχής την οποία είχαν προσαρτήσει στις πολυάριθμες διατηρηθείσες εγκαταστάσεις στις βάσεις τους, όπως και σε διάφορα άλλα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων των πτήσεων στρατιωτικών αεροσκαφών πάνω από ολόκληρο το νησί.
Όμως, μετά τις ταραχές και την κρίση του 1963 –αποτέλεσμα των κοινών βρετανικών και κυπριακών προσπαθειών για αναθεώρηση του Συντάγματος- η ελγινιστική συμπεριφορά της Βρετανίας, όπως είδαμε και με τη Συνθήκη Εγγυήσεως, έναντι των κυριάρχων περιοχών της άλλαξε άρδην (και δη εν κρυπτώ).
Από τον Ιούνιο του 1964, ο Βρετανός Ύπατος Αρμοστής στη Λευκωσία έγραφε ότι οι βάσεις και οι εγκαταστάσεις εξηρτώντο σε μεγάλο βαθμό από το πόσο συνεργάσιμοι –ή τουλάχιστον συγκαταβατικοί- ήσαν οι Ελληνοκύπριοι οι οποίοι θα θεωρούσαν ολοένα και ενοχλητικότερα τα βρετανικά δικαιώματα τόσο τα επί των βάσεων όσο και τα απορρέοντα από τις συνθήκες –η δε παγκόσμια κοινή γνώμη θα τα θεωρούσε ολοένα και αναχρονιστικότερα. Το 1971, το υπουργείο Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας (ΥΕΚ) έγραψε πως οτιδήποτε έθετε εν αμφιβόλω τον διακανονισμό του 1960 θα εξέθετε την Βρετανία σε πιέσεις σχετικές με το ηθικό της δικαίωμα να διατηρήσει τις βάσεις της.
Τον Απρίλιο του 1975, ένα απόρρητο έγγραφο του υπουργείου Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας ανέφερε τα εξής: «Έχουμε πάψει να επιδιώκουμε έναν παγκόσμιο ρόλο. Αν και η πρώτη μας επιλογή, σε επίπεδο πολιτικής, θα επέβαλε πλήρη βρετανική αποχώρηση από την Κύπρο, αναγνωρίζουμε ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει επί του παρόντος, δεδομένης της παγκοσμίου σημασίας που έχει η στενή συνεργασία μας με τους Αμερικανούς».
Βρετανική εξάρτηση από ΗΠΑ
Το ίδιο έγγραφο ανέφερε ότι ο Κίσινγκερ, ο οποίος την εποχή εκείνη είχε κάνει την αμερικανική εξωτερική πολιτική τσιφλίκι του, ανησυχούσε μήπως η Βρετανία «εξακολουθούσε να καταλαμβάνει αυτό το τετράγωνο [την Κύπρο!] της παγκόσμιας σκακιέρας». Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι, μόλις δύο εβδομάδες αφότου συνετάχθη το έγγραφο αυτό, ο Αμερικανός πρέσβυς στη Λευκωσία είπε σε έναν υψηλόβαθμο Βρετανό διπλωμάτη ότι εάν ποτέ η Βρετανία επιθυμήσει να αποχωρήσει από την Κύπρο για οικονομικούς λόγους, «δεν θα υπήρχε καμία δυσκολία να βρεθούν τα απαραίτητα χρήματα».
Μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα ότι από της εισβολής στην Κύπρο μέχρι σήμερα, η Βρετανία (όπως είχε πει και ο Ντε Γκωλ κατά την δεκαετία του ’60) δεν έχει δική της εξωτερική πολιτική. Αν μη τι άλλο, φαίνεται ότι προτιμά να ξεπουλήσει την μονάκριβη εθνική κυριαρχία της στις ΗΠΑ αντί να την μοιρασθεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η βρετανική κυβέρνηση σκοπεύει τώρα να πληρώσει στους Αμερικανούς μετόχους δισεκατομμύρια δολάρια προκειμένου να εκσυγχρονίσει τα (αμερικανικής κατασκευής) τύπου Trident πυρηνικά πυραυλικά συστήματά της.
Αντ’ αυτού, τα χρήματα θα μπορούσαν να πάνε στην εκπαίδευση και τις κοινωνικές υπηρεσίες, εάν βεβαίως η Βρετανία ήθελε να στηρίξει τις γαλλογερμανικές προσπάθειες δημιουργίας ανεξαρτήτου ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής. Μήπως η Βρετανία θα μπορούσε απλώς να συνεισφέρει στην (ανεξάρτητη) γαλλική πυρηνική “δύναμη κρούσεως” αντί να ξεπουλιέται επ’ ονόματι της εθνικής υπερηφάνειας; Υπερηφάνεια, υποτέλεια ή ταπεινοφροσύνη;
Στο επόμενο μέρος: “Ψεύδονται οι Πρωθυπουργοί;”
