Γιατί η επίσκεψη Τσίπρα στην Τουρκία έχει ρίσκο

Παρότι η ελληνική κυβέρνηση δεν το έχει ακόμα επιβεβαιώσει, οι πληροφορίες λένε ότι το ταξίδι του Αλέξη Τσίπρα στην Τουρκία έχει ήδη κλειδώσει. Σύμφωνα, μάλιστα, με διπλωματική πηγή, η επίσκεψη θα πραγματοποιηθεί εκτός απροόπτου μέσα στον Ιανουάριο. Και λέμε εκτός απροόπτου, επειδή το καθεστώς Ερντογάν ετοιμάζεται να υποδεχθεί τη χρονιά με επισκέψεις στα Κατεχόµενα και νέες γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως προανήγγειλε ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου.

Η ακριβής ημερομηνία της επίσκεψης Τσίπρα δεν έχει ακόμα οριστεί, αν και πιθανότερες είναι δύο. Η πραγματικότητα είναι ότι η επίσκεψη αυτή έχει ήδη περάσει τα πάνδεινα: από τη “ζέστη” στο “κρύο”, όπως ακριβώς και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό, το ταξίδι του πρωθυπουργού ήταν να πραγματοποιηθεί μέσα στον Δεκέμβριο. Δεν πραγματοποιήθηκε λόγω των γεγονότων που μεσολάβησαν. Είχαμε, λοιπόν, δύο αναβολές, οι οποίες εκ των πραγμάτων επιβαρύνουν το ήδη βαρύ κλίμα.

Μετά την κλιμάκωση της προκλητικότητας από την πλευρά της Άγκυρας, ο Αλέξης Τσίπρας δέχτηκε εισηγήσεις να παγώσει την επίσκεψή του. Ο Ταγίπ Ερντογάν, άλλωστε, αναμένεται να θέσει στο τραπέζι τις πάγιες τουρκικές απαιτήσεις σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες και όχι μόνο, με σκοπό να αναγκάσει την Ελλάδα να καθίσει στο τραπέζι και να διαπραγματευτεί κυριαρχικά και διοικητικά δικαιώματα, τα οποία της παρέχει το Διεθνές Δίκαιο. Οι αλλεπάλληλες προκλητικές δηλώσεις περί “Γαλάζιας Πατρίδας”, με πιο πρόσφατη αυτή του πρώην αρχηγού ΓΕΕΘΑ και σήμερα υπουργού Άμυνας Χουλουσί Ακάρ.

Αρχικά, ο Αλέξης Τσίπρας δεν ήταν βέβαιος αν ο χρόνος είναι κατάλληλος για την επίσκεψή του στην Τουρκία. Τον δισταγμό του αυτόν φρόντιζε να τον εκφράσει μέσω τρίτων. Ο αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Άμυνας, Πάνος Ρήγας, μετά από εντολές του ίδιου του Τσίπρα, είχε περιγράψει το δύσκολο κλίμα το οποίο επικρατεί μεταξύ των δύο χωρών, εξαιτίας της τουρκικής στάσης.

Αναφερόμενος στο επικείμενο τετ-α-τετ Τσίπρα-Ερντογάν είχε δηλώσει: «Η επίσκεψη του πρωθυπουργού στην Τουρκία θα γίνει όταν υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες». Στο ίδιο κλίμα κινήθηκε και ο Γιώργος Κατρούγκαλος: «Η επίσκεψη του πρωθυπουργού θα πραγματοποιηθεί εφόσον υπάρχουν οι όροι να αποδώσει, εφόσον δηλαδή, υπάρχουν οι όροι να προωθήσει περαιτέρω τις ελληνοτουρκικές σχέσεις».

Αυτές οι δηλώσεις είχαν στόχο να σταλεί το μήνυμα στην Άγκυρα, ότι πρέπει κατεβάσει τους τόνους, ώστε να καταστήσει δυνατή την επίσκεψη. Τίποτα, όμως, τέτοιο δεν συνέβη. Για την ακρίβεια οι Τούρκοι κλιμάκωσαν τις προκλήσεις τους. Η Αθήνα απέτυχε να θέσει τους όρους της για την επίσκεψη. Τούρκοι αξιωματούχοι, ακόμα και σήμερα, εκτοξεύουν σχεδόν καθημερινά ευθείες απειλές εναντίον της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας για το Αιγαίο και τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ.

Με παρότρυνση Αμερικανών

Με τη στάση της, η Άγκυρα δείχνει πως δεν θέλει να εκτονώσει την ένταση. Παρά την αδιαλλαξία της και τις επιφυλάξεις που εξαρχής υπήρχαν στην Αθήνα, ο πρωθυπουργός τελικώς θα επισκεφτεί την Τουρκία. Προς αυτή την κατεύθυνση τον προέτρεψε και η Ουάσινγκτον. Οι Αμερικάνοι ήταν που επέμειναν να αποκατασταθεί ένας απευθείας δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των δύο ηγετών, χωρίς μεσολαβητές τον Τσαβούσογλου ή τον Ακάρ.
Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες, κυβερνητικές πηγές εξέφραζαν την ανησυχία τους, ότι σε περίπτωση που γίνει ένα επεισόδιο τύπου Ιμια, οι ΗΠΑ δεν θα μπορούν να επέμβουν αποτελεσματικά.

Η Ελλάδα θα είναι μόνη, εξ ου και θα πρέπει να υπάρχουν ανοιχτά κανάλια επικοινωνίας. Σχετική αναφορά έκανε προ ημερών και ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ. Σε αυτό το πλαίσιο, γίνεται προσπάθεια να οργανωθεί το ταξίδι του Αλέξη Τσίπρα στην Τουρκία μέσα στον Ιανουάριο. Την ίδια ώρα, στο υπουργείο Εξωτερικών δεν αποκλείουν να έχει βάλει το χέρι της η Άγκυρα, για να παγώσουν οι διαπραγματεύσεις με τα Τίρανα για τη διευθέτηση διμερών ζητημάτων. Όσον αφορά δε το Κυπριακό δεν αποκλείουν επανεκκίνηση των συνομιλιών με άμεση εμπλοκή του ευρωατλαντικού παράγοντα, προκειμένου να επιλυθεί το πρόβλημα των εγγυήσεων και του τουρκικού στρατού.

Παρά τις επιφυλάξεις του, ο Αλέξης Τσίπρας επιθυμεί να πάει στην Τουρκία πριν την άνοιξη, ώστε να δώσει την εικόνα πως έχει πάρει όλες τις αναγκαίες πρωτοβουλίες και στο επίπεδο των εθνικών θεμάτων. Συνεχίζει, δηλαδή, και μετά την απομάκρυνση του Νίκου Κοτζιά, να κινείται στη γραμμή που είχαν χαράξει. Πιστεύει ότι με τη λεγόμενη ενεργητική διπλωματία χτίζει την εικόνα ενός ηγέτη που έχει κύρος στον διεθνή χώρο και μπορεί να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της χώρας του.

Χωρίς στρατηγική

Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι ο πρωθυπουργός ετοιμάζεται να πάει στην Τουρκία, χωρίς σαφή κατεύθυνση για το πώς θα αντιμετωπίσει τα ανοιχτά μέτωπα. Δεν πρέπει να ξεχνάει, μάλιστα, κανείς και το αρνητικό προηγούμενο της επίσκεψης Ερντογάν στην Αθήνα, η οποία, παρά τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης για το αντίθετο, εξελίχτηκε σε ένα ιδιότυπο διπλωματικό φιάσκο.

Εκείνη η επίσκεψη έδειξε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι δεν χωράνε τσαπατσουλιές σε τέτοιου είδους επαφές. Σε κάθε περίπτωση η συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Τούρκο πρόεδρο απαιτεί εξαιρετικά λεπτομερή σχεδιασμό και δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί εν μέσω εμπρηστικών δηλώσεων. Με δεδομένο το κλίμα έντασης που καλλιεργείται από την τουρκική πλευρά, δεν είναι σαφές με ποιο σχέδιο θα πάει να συνομιλήσει ο Αλέξης Τσίπρας με τον Ταγίπ Ερντογάν. Η εκατέρωθεν επανάληψη των πάγιων θέσεων δεν πρόκειται να προσφέρει τίποτα θετικό. Μάλλον το αντίθετο θα συμβεί.

Εξάλλου, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μην αντιμετωπιστεί η επίσκεψη αυτή κυρίως με όρους επικοινωνιακούς, εξαιτίας της προεκλογικής τροχιάς στην οποία έχουμε εισέλθει. Πηγές του υπουργείου Εξωτερικών υποστηρίζουν πως υπάρχει ο κίνδυνος ο πρωθυπουργός να μην θέσει επί τάπητος όλα τα προβλήματα που προκαλεί η τουρκική προκλητικότητα, προκειμένου να κρατήσει ανοιχτό τον δίαυλο με τον Τούρκο πρόεδρο.

Ο απρόβλεπτος Καμμένος

Ένα ζήτημα που προβληματίζει το Μαξίμου είναι και ο αστάθμητος παράγοντας Πάνος Καμμένος, ο οποίος έχει ήδη πάρει αποστάσεις ενόψει της επικείμενης επίσκεψης του πρωθυπουργού. Έτσι κι αλλιώς, όλα δείχνουν ότι έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για την έξοδό του από το υπουργείο Άμυνας. Υπάρχουν, μάλιστα, και πληροφορίες όσον αφορά τον αντικαταστάτη του. Εάν τελικώς επιλεγεί ως υπουργός ο νυν αρχηγός ΓΕΕΘΑ, ναύαρχος Ευάγγελος Αποστολάκης, εκ των πραγμάτων θα προκληθούν έκτακτες κρίσεις στην ιεραρχία των Ενόπλων Δυνάμεων.

Σύμφωνα με πληροφορίες, πάντως, ο σημερινός αρχηγός ΓΕΕΘΑ έχει πει εμμέσως πλην σαφώς στο Μαξίμου ότι διαφωνεί με τη Συμφωνία των Πρεσπών, αλλά προκειμένου να μην υπάρξουν αναταράξεις στη δύσκολη περίοδο που έχει ήδη ξεκινήσει στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, θα δεχθεί να ηγηθεί και πολιτικά των Ενόπλων Δυνάμεων.

Εν μέσω όλων αυτών, θα λάβει χώρα και η επίσκεψη της Γερμανίδας καγκελαρίου στην Αθήνα, κατά πάσα πιθανότητα στις 10-11 Ιανουαρίου. Αν και ο Αλέξης Τσίπρας ποντάρει επικοινωνιακά σε αυτήν, δεν αναμένεται να του δώσει πολιτική ώθηση, ούτε να επηρεάσει αποφασιστικά την επίσκεψή του στην Τουρκία. Εξάλλου, η επιλογή της ημερομηνίας δεν είναι τυχαία. Όπως αναφέρουν πληροφορίες από τη γερμανική πρωτεύουσα, η Άνγκελα Μέρκελ επιθυμεί με την επίσκεψή της να παράσχει στήριξη στον Έλληνα πρωθυπουργό, καθώς η Συμφωνία των Πρεσπών εισέρχεται στην τελική ευθεία. Αυτός είναι και ο μόνος λόγος που μπορεί να καθυστερήσει μερικές μέρες η επίσκεψη Τσίπρα στην Τουρκία.