Γιατί η Τουρκία πατάει σε δύο βάρκες στην Κύπρο – Η ανεκμετάλλευτη αντίφαση

Η νέα πειρατική γεώτρηση που επιχειρεί η Τουρκία στο θαλάσσιο οικόπεδο 8, νότια της Λεμεσού, είναι μία πράξη που καθαρά στηρίζεται στο “δίκαιο της ισχύος” κι όχι στην ισχύ του δικαίου. Αυτό έχει εξαρχής καταστεί εξόφθαλμο. Από την άλλη πλευρά, όμως, εκτός από τις τουρκικές φρεγάτες που περικυκλώνουν την Κύπρο για να καταστήσουν σαφές ποιος κάνει κουμάντο στην περιοχή, η Άγκυρα χρειάζεται και κάποια προσχήματα για να έχει κάτι να λέει.

Η Τουρκία προσπάθησε με πολλούς τρόπους να εμποδίσει την υλοποίηση του ενεργειακού προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αρχικά, επιχείρησε να εκφοβίσει και να αποτρέψει μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες από το να αγοράσουν δικαιώματα για έρευνες, στη συνέχεια τις απείλησε και στις αρχές του 2018 εμπόδισε με πολεμικά πλοία την προγραμματισμένη γεώτρηση της ιταλικής ENI στο οικόπεδο 3. Δεν τόλμησε, όμως, να πράξει το ίδιο με τις γεωτρήσεις της γαλλικής Total και της αμερικανικής ExxonMobil, λόγω προειδοποιήσεων από Ουάσιγκτον και Παρίσι. Στη συνέχεια άρχισε τις παράνομες σεισμικές έρευνες και μετά τις πειρατικές γεωτρήσεις.

Επειδή, όμως, όπως προανέφερα, χρειάζονται και κάποια προσχήματα για να τα επικαλείται, η Άγκυρα έχει χτίσει ένα πολιτικό-νομικό οικοδόμημα, το οποίο δεν αντέχει ούτε στο φύσημα του αέρα. Όπως είναι γνωστό, παρά τη ρητή πρόβλεψη του διεθνούς δικαίου, η Άγκυρα ισχυρίζεται ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ. Ο ισχυρισμός της δεν αφορά κάποιες βραχονησίδες, ή νησίδες με αμφίβολη οικονομική ζωή, αλλά και νησιά, όπως η Κρήτη. Σ’ αυτό τον ισχυρισμό, άλλωστε, στηρίζεται η πρόσφατη συμφωνία με την κυβέρνηση της Τρίπολης για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.

Με τον ίδιο ισχυρισμό η Τουρκία είχε εδώ και χρόνια επιχειρήσει να δελεάσει το Κάιρο και την Τρίπολη με σκοπό να μοιραστεί μαζί τους τα ενεργειακά ιμάτια με την πρώτη της Κύπρου και με τη δεύτερη της Ελλάδας. Για την ακρίβεια, είχε ζητήσει από την Αίγυπτο και τη Λιβύη να οριοθετήσουν την υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ με την Τουρκία, λες και ανάμεσά τους δεν υπάρχει η Κύπρος στην πρώτη περίπτωση και τα νησιά Κρήτη, Κάσος, Κάρπαθος, Ρόδος και σύμπλεγμα του Καστελλόριζου στη δεύτερη.

Η απόπειρα Ακάρ με τους χάρτες

Δεδομένου πως η τουρκική θέση παραβιάζει κραυγαλέα το Δίκαιο της Θάλασσας, ο τουρκικός ελιγμός είχε αρχικά πέσει στο κενό. Το Κάιρο, που έτσι κι αλλιώς βρίσκεται στα μαχαίρια με την Άγκυρα, είχε αγνοήσει παντελώς την προσφορά του Ερντογάν. Ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Ακάρ είχε πάει στνη Τρίπολη, προσκομίζοντας χάρτες, με τους οποίους είχε προσπαθήσει να πείσει τους συνομιλητές του ότι η Ελλάδα έχει “κλέψει” λιβυκή υφαλοκρηπίδα!

Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία στήριζε από τότε όχι μόνο διπλωματικά, αλλά και με στρατιωτικό υλικό την αναγνωρισμένη ισλαμική κυβέρνηση στον εμφύλιο πόλεμο με την κυβέρνηση του στρατάρχη Χάφταρ, ο Σαράτζ είχε διστάσει να παίξει το τουρκικό παιχνίδι, φοβούμενος ότι θα χάσει τα όποια ερείσματα έχει ακόμα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη.

Αν και η Ελλάδα δεν έχει συνάψει συμφωνία οριοθέτησης με τη Λιβύη, έχει χαράξει θαλάσσια οικόπεδα και τα έχει παραχωρήσει σε μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες, χωρίς ποτέ να υπάρξει αντίδραση από τη λιβυκή πλευρά, δεδομένου ότι τηρήθηκε η αρχή της μέσης γραμμής. Ο Σαράτζ άλλαξε στάση και υπέγραψε τη συμφωνία όταν οι αντίπαλες δυνάμεις βρέθηκαν στα προάστια της Τρίπολης και η τουρκική βοήθεια ήταν η μόνη ελπίδα σωτηρίας της κυβέρνησής του.

Η Τουρκία δηλώνει “συνιδιοκτήτρια”

Ο τουρκικός ισχυρισμός ότι όλα τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ δεν είναι απλώς αντίθετος με το διεθνές δίκαιο, οδηγεί και σε παρανοϊκά αποτελέσματα. Εάν ως νησί η Κύπρος δεν έχει υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ, δεν πρέπει να έχει και καθένα από τα δεκάδες νησιώτικα κράτη, από τη Βρετανία και την Ιαπωνία μέχρι την Ινδονησία και την Αυστραλία.

Επειδή, λοιπόν, και η Άγκυρα συνειδητοποίησε ότι ο ισχυρισμός της δεν στέκει με τίποτα και ότι θα έβρισκε απέναντί της όλα τα νησιώτικα κράτη, άρχισε στην περίπτωση της Κύπρου να παίζει περισσότερο το χαρτί των Τουρκοκυπρίων. Έφθασε, μάλιστα, στο σημείο κάποια στιγμή σε επίσημη ανακοίνωσή της να μιλήσει για τα «αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα του τουρκοκυπριακού λαού στις πλουτοπαραγωγικές πηγές του νησιού, του οποίου είμαστε συνιδιοκτήτες»!

Δεν ήταν η πρώτη φορά που η Άγκυρα μιλούσε εξ ονόματος των Τουρκοκυπρίων, αλλά δεν θυμάμαι άλλη φορά μέχρι τότε που να είχε δηλώσει η ίδια «συνιδιοκτήτρια»! Στην πραγματικότητα, εκείνη η ανακοίνωση αποτύπωσε αυτό που σκέφτεται η τουρκική ηγεσία. Θεωρεί τα Κατεχόμενα προέκταση της Τουρκίας και κατ’ επέκτασιν την Τουρκία συνιδιοκτήτρια!

Οι δύο εναλλακτικοί ισχυρισμοί

Η Τουρκία, όμως, δεν έχει κανένα δικαίωμα στη θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κύπρου. Μια ματιά στον χάρτη το δείχνει. Ακόμα και οι πιο τραβηγμένες από τα μαλλιά ερμηνείες του διεθνούς δικαίου δεν μπορούν να της δώσουν νομικό έρεισμα. Γι’ αυτό και όσον αφορά τα άλλα θαλάσσια οικόπεδα (εκτός του 6) εμφανίζεται να δρα για λογαριασμό των Τουρκοκυπρίων. Για την ακρίβεια, προβάλλει δύο ισχυρισμούς:

Ο πρώτος είναι ότι η κυπριακή κυβέρνηση δεν έχει δικαίωμα να συνάπτει καμία διεθνή συμφωνία (όπως η οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο και το Ισραήλ) πριν λυθεί το Κυπριακό. Η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυπριακή κυβέρνηση, όμως, έχει όλα τα σχετικά δικαιώματα. Η κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου από τουρκικά στρατεύματα δεν επιτρέπει στη Λευκωσία να ασκεί την εξουσία της εκεί, αλλά δεν της περιορίζει τα άλλα δικαιώματά της. Κατά συνέπεια, ο ισχυρισμός ότι δεν μπορεί να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες είναι αυθαίρετος σε βαθμό γελοιότητας. Η επίλυση του Κυπριακού είναι μια τελείως ανεξάρτητη διαδικασία από την τρέχουσα άσκηση της κυριαρχίας.

Ο δεύτερος ισχυρισμός είναι ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε ολόκληρη την Κύπρο (και στην ΑΟΖ νοτίως της Μεγαλονήσου). Η διατύπωση «οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε ολόκληρη την Κύπρο» είναι παραπλανητική. Σε αντίθεση με τη διεθνή κοινότητα που αναγνωρίζει ένα κράτος στην Κύπρο, η Άγκυρα και οι Τουρκοκύπριοι ισχυρίζονται ότι από το 1983, οπότε ανακήρυξαν την “Τουρκική Δημοκρατία Βορείου Κύπρου”, στην Κύπρο υπάρχουν δύο κράτη.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την επίσημη θέση της ίδιας της Άγκυρας, αφού όπως ισχυρίζεται υπάρχουν δύο κράτη, οι Τουρκοκύπριοι έχουν πλήρη δικαιώματα στη βόρεια Κύπρο, άρα και στην ΑΟΖ που της αντιστοιχεί. Δεν έχουν, όμως, κανένα δικαίωμα στην ελεύθερη Κύπρο και κατ’ επέκτασιν στην ΑΟΖ που της αντιστοιχεί. Η Άγκυρα και η τουρκοκυπριακή ηγεσία, όμως, αναλόγως με το τι κάθε φορά τις βολεύει, άλλοτε επικαλούνται τη δική τους επίσημη θέση για ύπαρξη δύο κρατών κι άλλοτε τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου (συμφωνίες ίδρυσης της συνεταιρικής Κυπριακής Δημοκρατίας), τις οποίες κατέλυσαν το 1983 με την ανακήρυξη του ψευδοκράτους.

Σε δύο ταμπλό

Ας σημειωθεί ότι η Άγκυρα μπορεί και παίζει σε δύο ταμπλό, ανάλογα με την κάθε φορά ιδιοτελή σκοπιμότητά της, επειδή και η Λευκωσία και η Αθήνα αποφεύγουν να καταγγείλουν διεθνώς αυτή την κραυγαλέα αντίφαση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Φοβούνται καθ’ υπερβολή μήπως θεωρηθεί ότι και μόνο η επισήμανση της τουρκικής αντίφασης εκληφθεί ως πρόθεση έμμεσης αναγνώρισης του ψευδοκράτους.

Εάν λυθεί το Κυπριακό και προκύψει κοινό κράτος, τότε, βεβαίως, οι Τουρκοκύπριοι θα έχουν τα δικαιώματα που θα προβλέπονται από το νέο Σύνταγμα. Μέχρι τότε, όμως, δεν έχουν κανένα δικαίωμα. Ο ενεργειακός πλούτος, άλλωστε, ανήκει στο νόμιμο κράτος και όχι σε κάθε πολίτη ξεχωριστά. Πολύ περισσότερο όταν με την ανακήρυξη και τη λειτουργία του ψευδοκράτους η τουρκοκυπριακή κοινότητα έχει de facto αποσχισθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία.

Γι’ αυτό και είναι απολύτως λάθος οι δηλώσεις και του μακαρίτη τέως προέδρου Χριστόφια και του σημερινού προέδρου Αναστασιάδη ότι η τουρκοκυπριακή κοινότητα έχει μέρισμα απ’ αυτόν τον πλούτο. Το ζήτημα αυτό δεν μπορεί να τίθεται πριν επιλυθεί το Κυπριακό και αποφασισθεί η μορφή του νέου κράτους και η σχέση που θα έχει η τουρκοκυπριακή κοινότητα μαζί του.

Σε ένα πραγματικά ομοσπονδιακό κράτος προφανώς ο ενεργειακό πλούτος κατανέμεται και στις δύο κοινότητες. Εάν, όμως, κάτω από τον τίτλο “διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία” η δομή είναι στην πραγματικότητα περισσότερο συνομοσπονδιακή, όπως συνέβη με το σχέδιο Ανάν και με τις παραλλαγές του που βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, γιατί πρέπει ο ενεργειακός πλούτος που αντιστοιχεί στην ελληνοκυπριακή πλευρά να μοιραστεί με την τουρκοκυπριακή; Δεν μπορεί οι Τουρκοκύπριοι να θέλουν και την πίτα ολάκερη και τον σκύλο χορτάτο.