Μπορεί το Πολεμικό Ναυτικό να αξιοποιήσει εμπορικά πλοία;

Η χρήση εμπορικών πλοίων για στρατιωτικούς σκοπούς δεν είναι κάτι καινούργιο. Ας μην ξεχνάμε ότι, αρχικά, στην Επανάσταση του 1821 το σύνολο του ελληνικού στόλου αποτελείτο από εμπορικά πλοία. Στην διάρκεια των δύο Παγκοσμίων Πολέμων και οι δύο πλευρές χρησιμοποίησαν εξοπλισμένα εμπορικά πλοία για να πραγματοποιήσουν επιδρομές κατά των θαλάσσιων οδών ανεφοδιασμού των αντιπάλων τους.

Κατά την διάρκεια του πολέμου στα Φώκλαντς, η βύθιση του Atlantic Conveyor γέννησε μια συζήτηση για τον εξοπλισμό των εμπορικών πλοίων με αμυντικά όπλα ώστε, τουλάχιστον, να μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Αλλά έχει πλέον ωριμάσει η σκέψη για εξοπλισμό εμπορικών πλοίων με αμυντικά, αλλά και κυρίως με επιθετικά όπλα, ώστε με ελάχιστο κόστος (σε σχέση με τα πολεμικά πλοία), αυτά να μπορέσουν να συνεπικουρήσουν τους πολεμικούς στόλους, αλλά και να δράσουν ως πολλαπλασιαστές ισχύος στις θαλάσσιες επιχειρήσεις.

Μια πρόταση που είχε δημοσιευτεί από το Ναυτικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ προτείνει την αγορά εμπορικών πλοίων και τη μετατροπή τους για μεταφορά και εκτόξευση πυραύλων, προκειμένου να υποστηριχθεί η αυξανόμενη ανάγκη για μεγαλύτερη ναυτική παρουσία σε όλο τον κόσμο. Όσο τρελό κι αν ακούγεται, η πρόταση θέτει μερικά ενδιαφέροντα ζητήματα. Σύμφωνα με αυτή, το αμερικανικό Ναυτικό θα μπορούσε να αγοράσει παλαιότερα εμπορικά πλοία φθηνά και να τα μετατρέψει σε πλωτά οπλοστάσια. Η ιδέα προβλέπει την προσθήκη δεκάδων –αν όχι εκατοντάδων– κυψελών πυραύλων πολλαπλών χρήσεων σε αυτά τα πλοία, έτσι ώστε ο στόλος να αποκτήσει πρόσθετη δύναμη πυρός στις επιχειρήσεις.

Η ισχύς πυρός των πλοίων επιφανείας του αμερικανικού Ναυτικού βασίζεται σε πανάκριβα αντιτορπιλικά και καταδρομικά, τα οποία φέρουν πυραύλους σε ενσωματωμένες κυψέλες κατακόρυφης εκτόξευσης. Παρόμοια είναι η κατάσταση στις φρεγάτες του ελληνικού Ναυτικού με την διαφορά ότι στα ελληνικά πλοία οι κυψέλες δεν φέρουν αντιπλοϊκούς πυραύλους, αλλά μόνο αντιαεροπορικούς, ενώ οι πύραυλοι επιφανείας βρίσκονται σε θέσεις επί του καταστρώματος, σε σημεία πίσω από την γέφυρα.

Εμπορικά πλοία με μικρό κόστος

Τα σιλό των αντιτορπιλικών Arleigh Burke φέρουν το καθένα 90-96 Mk.41 κυψέλες κατακόρυφης εκτόξευσης. Τα καταδρομικά Ticonderoga μεταφέρουν 122 κυψέλες και τα Zumwalt φέρει 80 κυψέλες. Καθεμία από αυτές τις κυψέλες μπορεί να μεταφέρει έναν αντι-βαλλιστικό πύραυλο μεγάλης εμβέλειας, έναν αντιαεροπορικό πύραυλο επιφανείας-αέρος, έναν πύραυλο κρουζ κατά χερσαίων στόχων, πύραυλο-φορέα ανθυποβρυχιακής τορπίλης, έναν αντιπυραυλικό πύραυλο, ή ακόμη και έως τέσσερις μικρότερης εμβέλειας αντιαεροπορικούς πυραύλους.

Τα πολεμικά πλοία είναι πανάκριβα. Για τις ΗΠΑ, τα αντιτορπιλικά Arleigh Burke κοστίζουν κάπου στα 1,5 δισ. δολάρια, που σημαίνει ότι κάθε κυψέλη κοστίζει περίπου 15 εκατ. εκάστη για να καταστεί επιχειρησιακό όπλο, χωρίς το κόστος του πυραύλου. Μια πλήρως εξοπλισμένη φρεγάτα Belharra με φόρτο 32 ASTER 30 και 8 mdCN υπολογίζεται ότι κοστίζει 550-650 εκατ. ευρώ. Δηλαδή 14-15 εκατομμύρια ευρώ για να τεθεί κάθε κυψέλη εν πλω, χωρίς τους πυραύλους.

Ένα από τα κύρια προβλήματα στην αύξηση της πυραυλικής ικανότητας του στόλου είναι το κόστος του πλοίου. Η μελέτη του Ναυτικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ προτείνει την αγορά μεταχειρισμένων δεξαμενόπλοιων με τιμές 25-50 εκατ. δολάρια το καθένα (σε αντίθεση με τα 550-600 εκατομμύρια ευρώ για μια ολοκαίνουργια Belharra) και στη συνέχεια την τοποθέτηση εκτοξευτών πυραύλων στο κατάστρωμα.

Αυτοί οι εκτοξευτές μπορούν να εκτοξεύσουν πυρά με εντολή από τα πολεμικά πλοία. Το  Ναυτικό Ινστιτούτο θεωρεί ότι 30-50 κυψέλες ανά εμπορικό πλοίο είναι ένας καλός αριθμός. Αυτό σημαίνει ότι η μετατροπή 10-15 φορτηγών πλοίων θα πρόσφερε στον ελληνικό στόλο 300-750 κυψέλες πυραύλων με κλάσμα του κόστους και του χρόνου που απαιτείται για την κατασκευή πολεμικών πλοίων.

Οπλικά συστήματα σε κοντέινερ

Στην απλούστερη τους μορφή, τα οπλικά συστήματα σε κοντέινερ είναι όπλα που έχουν κατασκευαστεί για να μεταφέρουν όλα όσα χρειάζονται για την λειτουργία τους μέσα σε ένα κοντέινερ. Στα πιο σύνθετα, συνδυάζουν την τεχνολογία αιχμής με τα υπάρχοντα όπλα για να δημιουργήσουν κρυμμένα ισχυρά οπλικά συστήματα. Η τεχνολογία “containerized” δεν είναι κάτι καινούργιο. Η Ρωσία, το Ισραήλ, η Κίνα και οι ΗΠΑ διαθέτουν εδώ και χρόνια διάφορα όπλα σε κοντέινερ. Αλλά αυτό που προβληματίζει δεν είναι η τεχνολογία τους, αλλά το δυναμικό χρήσης τους.

Για παράδειγμα, συστήματα όπως οι πύραυλοι σε κοντέινερ Club K της Ρωσίας έχουν σχεδιαστεί για να πλήττουν πλοία επιφανείας και στόχους εδάφους. Αυτά τα συστήματα είναι αυτόνομα και μπορούν να χρησιμοποιούν δεδομένα στόχευσης, που τους μεταδίδονται από άλλες πηγές. Αυτό σημαίνει ότι ένα πλοίο που τα μεταφέρει δέχεται δεδομένα από άλλες πηγές και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, χωρίς ο αντίπαλος να υπολογίζει ότι είναι δυνατόν να δεχτεί πλήγμα από ένα εμπορικό πλοίο.

Ένα άλλο όπλο του είδους είναι το ισραηλινό LORA που αναπτύχθηκε από το τμήμα MALAM της IAI. Το LORA είναι ένα σύστημα επιφανείας-εδάφους που περιλαμβάνει βαλλιστικό πύραυλο μεγάλης εμβέλειας, εκτοξευτή, ένα σύστημα εντολών και ελέγχου και ένα σύστημα υποστήριξης εδάφους/επιφανείας. Το LORA παρέχει δυνατότητες βαλλιστικής επίθεσης για πολλαπλές περιοχές με επίπεδο ακρίβειας 10 μέτρων. Το σύστημα εκτοξεύτηκε επιτυχώς από πλοίο τον Ιούνιο του 2020 εναντίον θαλάσσιων στόχων σε αποστάσεις 90 και 400 χλμ αντίστοιχα.

Εμπορικά πλοία και αιφνιδιασμός

Άλλοι κατασκευαστές έχουν αναπτύξει οπλικά συστήματα σε κοντέινερ για εγγύς αεράμυνα και εγγύς προστασία από θαλάσσιες ασύμμετρες απειλές. Αλλά ακόμη και υπάρχοντα στο ελληνικό οπλοστάσιο όπλα, όπως οι χερσαίοι εκτοξευτές Exocet, μπορούν να τοποθετηθούν σε εμπορικά πλοία χωρίς να προδίδεται η ύπαρξή τους. Αυτόνομα αντιαεροπορικά συστήματα, όπως τα OSA και τα TOR M1 μπορούν με κατάλληλη τοποθέτηση να εξασφαλίσουν αντιαεροπορική άμυνα μεσαίου βεληνεκούς των εμπορικών πλοίων.

Τέτοια εξοπλισμένα πλοία δεν είναι απλά μια επαύξηση της δύναμης πυρός του Ναυτικού. Μπορούν να πλέουν, ή να βρίσκονται σε λιμάνια ή όπισθεν νήσων, χωρίς να μπορεί ο αντίπαλος να γνωρίζει την πραγματική τους ταυτότητα. Αυτό μπορεί να αποτελέσει κρίσιμο στοιχείο αιφνιδιασμού, ακόμη και αν οι επιχειρήσεις έχουν ήδη ξεκινήσει.

Ένα τέτοιο πλοίο μπορεί να τοποθετηθεί σε κενά στα μετόπισθεν των κυρίων μονάδων του στόλου, αποτελώντας μια δεύτερη γραμμή άμυνας, σε περίπτωση που εχθρικές μονάδες  διεισδύσουν ανάμεσα στα ελληνικά πλοία, ή για να επικαλύψουν τις περιμέτρους βολής των τελευταίων. Η ύπαρξη τους μπορεί να δώσει στην ελληνική πλευρά την δυνατότητα επιθέσεων κορεσμού χωρίς την χρήση των πυραύλων των κύριων μονάδων επιφανείας, που θα είναι απαραίτητες για την συνέχεια των επιχειρήσεων.

Για παράδειγμα, ένα εξοπλισμένο εμπορικό πλοίο που βρίσκεται στη Σύρο μπορεί να καλύψει έναν κύκλο από τα βόρεια της Σάμου μέχρι τα κεντρικά Δωδεκάνησα, αφού το βεληνεκές πυραύλων Exocet Bock 3 είναι 200 χλμ. Αυτό ο κύκλος εμπεριέχει τις Κυκλάδες μαζί με την Χίο και την Σάμο. Με 2-3 τέτοια πλοία κατανεμημένα σε σωστά σημεία από το βόρειο μέχρι το νότιο Αιγαίο καλύπτεται όλη η θαλάσσια περιοχή του αρχιπελάγους και “κλείνονται” τα Δαρδανέλια.

 Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειος

Με πλοία στην νοτιοανατολική Κρήτη και νοτιοανατολικά της Δωδεκανήσου καλύπτεται όλη η βόρεια πλευρά της Ανατολικής Μεσογείου. Περισσότερα τέτοια πλοία αυξάνουν περαιτέρω τις δυνατότητες του Πολεμικού Ναυτικού. Εάν αυτά τα πλοία συνεχίζουν τους “εμπορικούς” πλόες τους, μπορεί να βρεθούν σε απροσδόκητες για τον εχθρό τοποθεσίες, που τα ελληνικά πολεμικά πλοία δεν μπορούν να δράσουν. Έτσι δημιουργούνται πρόσθετες απειλές που θα κατακερματίσουν τις εχθρικές δυνάμεις για να τις αντιμετωπίσουν.

Τα εμπορικά πλοία που θα αναλάβουν τέτοια αποστολή δεν είναι ανάγκη να επιλεχθούν τελευταία στιγμή. Μπορεί από τον καιρό της ειρήνης να έχουν ήδη επιλεγεί προς επίταξη και να υπάρχει λίστα με αυτά. Ελληνικές υπηρεσίες μπορεί να τα εποπτεύουν και εγκαίρως στην κρίσιμη στιγμή να φορτωθούν τα κοντέινερ με τα οπλικά συστήματα και να επιβιβαστούν οι χρήστες τους. Εννοείται πως θα αποβιβαστούν τα ξένα πληρώματα με κάποιο πρόσχημα. Οι αξιωματικοί του εμπορικού ναυτικού είναι κατά κανόνα Έλληνες και συχνά έχουν πρότερη υπηρεσία ως έφεδροι αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού.

Το Πολεμικό Ναυτικό μπορεί να αγοράσει μεταχειρισμένα εμπορικά πλοία μέσω offshore εταιρειών, ώστε, σε περίοδο ειρήνης να εκτελούν εμπορικά δρομολόγια, εντός της Μεσογείου. Τα πλοία αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για άλλες αποστολές, όπως για μεταφορά υλικών και στρατευμάτων, ακόμη και στην Κύπρο, υπό την κάλυψη ξένης σημαίας. Η απόκτηση πλοίων από το Πολεμικό Ναυτικό θα επέτρεπε την συντήρηση και αναβάθμισή τους ώστε να καταστούν κατάλληλα για τον ρόλο που απαιτείται.

Ας σημειωθεί ότι εμπορικά πλοία βυθίζονται πολύ πιο δύσκολα από τα πολεμικά, επειδή έχουν στεγανά διαμερίσματα. Αλλά και εάν πληγούν, κατά κανόνα θα έχουν ήδη επιφέρει πλήγματα, χωρίς να έχει μειωθεί η δύναμη κρούσης του πολεμικού στόλου. Καιρός, λοιπόν, οι επιτελείς του Πολεμικού Ναυτικού να σκεφτούν “έξω απ’ το κουτί” και να προετοιμάσουν λύσεις που μπορεί να δώσουν στην Ελλάδα πλεονεκτήματα τα οποία δεν φαντάζονται.