Ο ακήρυχτος πόλεμος για τα Πεδία Βολής στο Αιγαίο

Όλος ο εναέριος χώρος, με τη σύμφωνη γνώμη όλων των κρατών έχει κατανεμηθεί σε κράτη, θεματοφύλακας δε αυτού είναι ο διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας, ο ICAO. Σκοπός αυτής της κατανομής είναι η ανάθεση στα κράτη ευθυνών, υποχρεώσεων και δράσεων που αφορούν στη διαχείριση της Εναέριας Κυκλοφορίας, καθώς και στην Έρευνα και Διάσωση.

Ονομάστηκαν δε αυτές οι εναέριες περιοχές ευθύνης και καθιερώθηκαν στην καθημερινότητά μας με τη συντομογραφία FIR (Flight Infοrmation Regiοn). Τα FIRs περιλαμβάνουν τον εναέριο χώρο άνωθεν ξηράς, τον εναέριο χώρο άνωθεν των χωρικών υδάτων της χώρας, καθώς και διεθνή εναέριο χώρο. Προς αποφυγή πολιτικής εκμετάλλευσης (προβολή κυριαρχικών δικαιωμάτων) το FIR κάθε χώρας προσδιορίζεται από το όνομα πόλης (FIR Αθηνών, Καΐρου, Σόφιας, Άγκυρας, Κωνσταντινούπολης κτλ).

Στην Ελλάδα με διαδοχικές πράξεις 1950, 1952 και 1958 καθιερώθηκε το FIR Αθηνών. Τα όρια του στην ξηρά ταυτίζονται με τα χερσαία σύνορα, ενώ στη θάλασσα με συμφωνημένη από τις όμορες χώρες χάραξη από τον ICAO. Συνεπώς αποτελεί μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα, θεσμοθετημένη διεθνώς κι αποτυπωμένη σε όλους τους παγκόσμιους πολιτικούς και στρατιωτικούς χάρτες.

Εντός εκάστου FIR έχουν θεσμοθετηθεί ασφαλείς διάδρομοι κίνησης αεροσκαφών, έχουν οριοθετηθεί οι περιοχές ευθύνης κάθε αεροδρομίου ξεχωριστά ώστε να ελέγχεται και εξασφαλίζεται η ασφαλής ροή εναέριας κυκλοφορίας προς και από τα αεροδρόμια, καθώς επίσης έχουν θεσμοθετηθεί και ειδικές περιοχές πτήσεων εντός των οποίων επικρατούν ειδικές διαδικασίες για την εναέρια κυκλοφορία. Τέτοιες περιοχές με ειδικά καθεστώτα είναι οι Απαγορευμένες Περιοχές, οι Περιορισμένες Περιοχές και τα Πεδία Βολής.

Περιοχές με ειδικό καθεστώς

Απαγορευμένες Περιοχές είναι περιοχές εντός Εθνικού Εναερίου Χώρου, όπου απαγορεύεται τελείως η πτήση πολιτικών αεροσκαφών. Τέτοιες περιοχές είναι η Ακρόπολη, τα Μετέωρα, περιοχές NATURA, διυλιστήρια, βιομηχανικές μονάδες, μονάδες παραγωγής ρεύματος, η Ρεβυθούσα, οι φυλακές κτλ. Αν απαιτηθεί να πραγματοποιηθεί εκεί πτήση, εκτελείται κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις και διαδικασίες.

Περιορισμένες Περιοχές είναι περιοχές εντός του Εθνικού Εναερίου Χώρου, όπου εκεί οι πτήσεις υπόκεινται σε περιορισμούς λόγω κάποιων εγκαταστάσεων στο έδαφος (π.χ. στρατιωτική μονάδα). Τέτοιες περιοχές είναι οι περιοχές πτήσεων στρατιωτικών και πολιτικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων, οι περιοχές ρίψεων αλεξιπτωτιστών, το Άγιο Όρος, οι Δελφοί, τα Εθνικά Πάρκα κτλ.

Επικίνδυνες Περιοχές (Danger Area) είναι περιοχές που περικλείουν Εθνικό και Διεθνή Εναέριο Χώρο και εκεί σχεδόν αποκλειστικά κινούνται στρατιωτικά πτητικά μέσα με σκοπό την εκτέλεση εκπαιδευτικών ασκήσεων, την πραγματοποίηση βολών με πραγματικά πυρά, καθώς και δοκιμών οπλικών συστημάτων. Αυτά είναι τα Πεδία Βολής σε Κρήτη, Άνδρο, Ψαθούρα, Ζάκυνθο, Σχίζα, Κρανέα, Καράβια, Μάλαμε, Ανδραβίδα, Αγχίαλο, Αμπελώνα, Παγασητικό κτλ.

Οι τρεις ειδικές περιοχές αφενός είναι καταχωρημένες στα διεθνή εγχειρίδια αεροναυτιλίας, αφετέρου προσδιορίζονται τα οριζόντια (γεωγραφικά) και κατακόρυφα (ύψη πτήσεων) όριά τους, οι πιθανοί επηρεαζόμενοι αεροδιάδρομοι, η χρονική διάρκεια των περιορισμών, οι διαδικασίες εισόδου, εξόδου και εκμετάλλευσης αυτών των περιοχών, καθώς και το σπουδαιότερο όλων ποιος είναι υπεύθυνος για την ενεργοποίηση ή μη αυτών των περιοχών.

Πεδία Βολής: Διαδικασίες χρήσης

Η καθιέρωση των Πεδίων Βολής γίνεται με τη σύμφωνη γνώμη όλων των χωρών, καθώς το κράτος που επιθυμεί να καθιερώσει Πεδίο Βολής που να περιλαμβάνει και Διεθνή Εναέριο Χώρο πρέπει να το γνωστοποιήσει στον  ICAO με το δικαίωμα οποιαδήποτε χώρας να το προσβάλει. Μάλιστα, χρήση τους μπορεί να αιτηθεί οποιαδήποτε ξένη χώρα. Για το λόγο αυτό υπάρχουν συγκεκριμένες διαδικασίες σύμφωνες με τους κανονισμούς του ICAO, καθώς και στα αμερικάνικα στρατιωτικά εγχειρίδια που χρησιμοποιούν συμμαχικές χώρες.

Είναι συχνό λοιπόν φαινόμενο, ξένες δυνάμεις να αιτούνται την ενεργοποίηση συγκεκριμένων Πεδίων Βολής, όταν κινούνται εντός του FIR Αθηνών. Στη συνέχεια του αιτήματος ενεργοποίησης η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, συνεπικουρούμενη από τα Υπουργεία Άμυνας και Εξωτερικών εγκρίνει ή εισηγείται τροποποίηση του αιτήματος. Σύμφωνα με το Εγχειρίδιο Αεροναυτικών Πληροφοριών της Ελλάδος (AIP GREECE), ο χρήστης  υποχρεούται να καταθέσει σχέδιο πτήσεως και να έχει ασύρματη επικοινωνία με την Υπηρεσία Ελέγχου Εναέριας Κυκλοφορίας.

Αυτό είναι απαραίτητο για τη διαχείριση και για σκοπούς Έρευνας-Διάσωσης. Όταν απαιτηθεί επεμβαίνει ο ελέγχοντας σταθμός εναέριας κυκλοφορίας και διακόπτει ή τροποποιεί την δράση των στρατιωτικών αεροσκαφών. Τα ίδια εφαρμόζονται από όλες τις χώρες, σύμφωνα με τις διαδικασίες του ICAO και τις “τοπικές” διαδικασίες των FIRS, ενώ ολοκληρώνεται η διαδικασία ενεργοποίησης με την έκδοση ΝΟΤΑΜ για κάθε συγκεκριμένη δράση.

Ειρήσθω εν παρόδω ότι τα ελληνικά αεροσκάφη και ελικόπτερα για κάθε πτήση καταθέτουν σχέδιο πτήσεων, χρησιμοποιούν τα πεδία βολής εντός των δημοσιευμένων χρονικών περιόδων και όταν απαιτηθεί να δεσμευτεί επιπλέον μια άλλη περιοχή ασκήσεων (“Παρμενίων”, “Ηνίοχος”, ασκήσεις Ηλεκτρονικού Πολέμου κτλ.) ακολουθούν τις προβλεπόμενες διαδικασίες με έκδοση ΝΟΤΑΜ.

Τουρκικές επιδιώξεις

Όλα τα ανωτέρω εφαρμόζονται από τις χώρες που επιθυμούν οι δυνάμεις τους να εκμεταλλευτούν τα ελληνικής αρμοδιότητας Πεδία Βολής κυρίως, ή άλλο γεωγραφικό χώρο εντός FIR Αθηνών. Εξαίρεση αποτελεί η Τουρκία. Όπως έχει αναφερθεί τα Πεδία Βολής είναι θεσμοθετημένα πριν το μνημόνιο Παπούλια-Γιλμάζ και η εκμετάλλευσή τους δεν έχει καμιά σχέση με αυτό.

Η Τουρκία, λοιπόν, εκδίδει ΝΟΤΑΜs δέσμευσης περιοχών εντός του FIR Αθηνών δίχως να έχει αρμοδιότητα σε περιοχή ευθύνης της Ελλάδος. Δεσμεύει, μάλιστα, κατά τέτοιο τρόπο περιοχές, ώστε για πολύ χρόνο τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου να βρίσκονται υπό ομηρία. Τα αεροσκάφη και ελικόπτερά της δεν καταθέτουν σχέδια πτήσεων όταν κινούνται εντός FIR Αθηνών και Λευκωσίας. Ούτε φυσικά έρχονται σε επικοινωνία με την ελληνική Υπηρεσία Ελέγχου Εναέριας Κυκλοφορίας μη αποδεχόμενη την αρμοδιότητα της Ελλάδος εντός FIR Αθηνών! Εκτός των ανωτέρω, η Τουρκία παραβιάζει συστηματικά το μνημόνιο Παπούλια-Γιλμάζ, που προβλέπει ότι δεν διεξάγονται ασκήσεις σε θρησκευτικές εορτές και καλοκαίρια. Επιπρόσθετα έχει δημιουργήσει αυθαιρέτως μόνιμα δικά της Πεδία Βολής εντός των FIR Αθηνών!

Είναι ορατό ότι η Τουρκία έχει εντάξει στις πάγιες επεκτατικές επιδιώξεις της και τα Πεδία Βολής, ώστε να διαβρώσει τη διοικητική αρμοδιότητα της Ελλάδας στο FIR Αθηνών, να εγγράψει επεκτατική υποθήκη στο ανατολικό Αιγαίο, να αυξήσει τον διπλωματικό φόρτο της Αθήνας και να οδηγήσει την ελληνική κοινωνία σε σταδιακή κόπωση. Προς αντιμετώπιση των τουρκικών επιδιώξεων, η Αθήνα πρέπει σαν κόρη οφθαλμού να διαφυλάξει το FIR Αθηνών και ό,τι απορρέει από αυτό. Δεν είναι τυχαίο ότι δύο πράγματα έχουν στοχοποιηθεί: τα 12 ναυτικά μίλια στα χωρικά ύδατα και το FIR Αθηνών.

Ελληνικές κινήσεις

Πώς μπορεί η ελληνική πλευρά να αντιδράσει; Παραθέτουμε μερικές προτάσεις:

• Αύξηση σε 12 ναυτικά μίλια των χωρικών υδάτων και κατ’ επέκταση και του Εθνικού Εναερίου Χώρου. Μία τέτοια κίνηση θα επιφέρει μεταξύ άλλων και τη δραστική μείωση της στρατηγικής αξίας των Στενών.
• Έκδοση ΝΟΤΑΜ ότι όποιος δεν καταθέτει σχέδιο πτήσης εντός FIR Αθηνών θα εγκλωβίζεται για κατάρριψη εφόσον δεν συμμορφωθεί με τις οδηγίες των ελληνικών Αρχών.
• Εξέταση δημιουργίας ADIZ (Air Defence Identification Zone).
• Εκσυγχρονισμός της εναέριας κυκλοφορίας, ώστε αφενός να αυξηθεί η χωρητικότητα σε αεροπορικές πολιτικές πτήσεις, αφετέρου να αναβαθμιστεί η κατηγορία του εναέριου χώρου εντός του FIR Αθηνών, με συνέπεια πιο αυστηρές διαδικασίες πτήσεων εντός αυτού.
• Αυξημένη επαγρύπνηση και ενεργοποίηση της Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπίας στον ICAO, με προώθηση της προοπτικής ενοποίησης των FIRs της ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό πρέπει να επιστρατευθούν και άλλα υπουργεία ώστε να μην στρατικοποιηθεί κι αυτό το θέμα, όπως κατά πάγια τακτική επιδιώκουν ελληνικά υπουργεία για αποφυγή ευθυνών.
• Άμεση και δυναμική παρεμπόδιση τουρκικών δράσεων όταν η Άγκυρα αυθαίρετα ενεργοποιεί περιοχές εντός του FIR Αθηνών κι όταν δεν συμμορφώνεται αμε τους κανόνες.

Τα FIR Αθηνών και Λευκωσίας ελέγχουν σχεδόν το μισό εναέριο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Με μια ματιά σε χάρτη των FIRs γίνεται αντιληπτό το μέγεθος αυτό και εύκολα εξάγονται συμπεράσματα για τη σημασία του. Σκόπιμο είναι να μην ξεχνάμε και τον εναέριο χώρο που βρίσκεται άνωθεν του FIR και αγγίζει το διάστημα. Η αναγνώριση ενός FIR γίνεται αυτομάτως με την κατάθεση σχεδίου πτήσης. Γι’ αυτό καθίσταται κεφαλαιώδους σημασίας η υποβολή σχεδίου πτήσης, με εξαίρεση των εμπορικών πτήσεων που διέπονται από άλλους κανόνες.

Προς επίρρωση αυτών ας μην ξεχνάμε ότι η Άγκυρα δεν επέτρεψε να διέλθει του τουρκικού εναερίου χώρου το ελληνικό προεδρικό αεροσκάφος, με πρόσχημα ότι είχε προσγειωθεί για ανεφοδιασμό στη Ρόδο. Η τελευταία λεπτομέρεια είναι σημαντική. Ο έλεγχος του FIR Αθηνών, πάντως, παρέχει την κρίσιμη εναέρια σύνδεση μεταξύ των νήσων του Αιγαίου και της ηπειρωτικής χώρας και την από αέρος επιτήρηση τεράστιων θαλασσίων εκτάσεων και ο έλεγχος της εναέρια κυκλοφορίας με ό,τι αυτά σημαίνουν –μεταξύ άλλων– και για θαλάσσιες εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης κοιτασμάτων. Επιπροσθέτως, όποιος χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες του ελληνικού Ελέγχου Εναερίου Κυκλοφορίας υποχρεούται να καταβάλει τέλη.

Αξίζει να θυμηθούμε ότι «η ικανοποίηση μιας επιθυμίας αυτομάτως δημιουργεί μια άλλη», πως «ό,τι αφαιρείται ή αδρανοποιείται προστίθεται σε κάποιον άλλο, ή άλλος το εκμεταλλεύεται». Είναι, λοιπόν, προφανώς τραγική η τακτική “γκολ εσείς σέντρα εμείς να δούμε ποιος θα κουραστεί γρηγορότερα”! Αφήσαμε για το τέλος τη διαχρονική ρήση του Ιωάννη Καποδίστρια: «Η νίκη θα είναι δική μας, αν βασιλεύει την καρδιά μας, Θεός ζηλότυπος μόνο το αίσθημα ελληνικό, ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης».

Υστερόγραφα

ΥΓ 1. Φαντάζεστε πτήση καναδικών μαχητικών χωρίς σχέδιο πτήσης με πορεία προς την Χαβάη χιλιάδες μίλια μακριά από τις ηπειρωτικές ΗΠΑ;

ΥΓ 2. Φαντάζεστε πτήση αργεντίνικων μαχητικών προς Φώκλαντς χιλιάδες μίλια μακριά από τη Βρετανία;

ΥΓ 3. Αυτά που κάνει η Τουρκία σε αυτόν εδώ το γεωγραφικό χώρο δεν τολμά ούτε κατά διάνοια να τα εφαρμόσει αλλού. Ας πετάξει ομοίως προς τα FIRs των χωρών του Ευξείνου Πόντου, συμμαχικές και μη.

ΥΓ 4. Τολμά να πετάξει σε συμμαχικές ασκήσεις στη Βόρεια Θάλασσα, στη Βαλτική και αλλού στην Μεσόγειο χωρίς σχέδιο πτήσης;