Πως επηρεάζουν την Ελλάδα οι γεωπολιτικές καραμπόλες στην ευρύτερη γειτονιά μας

Γράφουν οι Ζαχαρίας Μίχας και Παντελής Καρύκας – 

Ένας κόσμος σε χάος και μάλιστα με έμφαση στη γεωπολιτική περιφέρεια ενδιαφέροντος της Ελλάδας. Με κάποιον “μαγικό” τρόπο όλα τα μέτωπα συνδέονται μεταξύ τους, με αποτέλεσμα η εξίσωση να έχει περιπλακεί επικίνδυνα. Οι εξελίξεις στη Νοτιοανατολική Ευρώπη σχετίζονται ευθέως και με αυτές στο τόξο που ξεκινά από τη Βαλτική και φτάνει στη Μαύρη Θάλασσα, όσο και με αυτές στη Μέση Ανατολή!

Σε αυτό το πλαίσιο η κυβέρνηση Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι αποδεσμεύει προς πώληση στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα τα μαχητικά F-35. Ταυτόχρονα, ορίστηκε αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών η Γουέντι Σέρμαν. Πρόκειται για πρόσωπο με καθοριστικό ρόλο στην υπογραφή της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν το 2015. Συμφωνία, η οποία είχε αποκηρυχθεί από το Ισραήλ και το οποίο κατάφερε επί κυβέρνησης Τραμπ να την τινάξει στον αέρα!

Μια ακόμα εξέλιξη, φαινομενικά ασύνδετη με τις προηγούμενες, είναι ότι το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών έστρεψε και πάλι τα βέλη του κατά του καθεστώτος Άσαντ. Η Τουρκία επεδίωκε πάντα να δημιουργήσει κάθετους άξονες υπό τον έλεγχό της, προσπαθώντας παράλληλα να αποσπάσει εδάφη της Συρίας. Η παγίωση της σημερινής κατάστασης σημαίνει εδαφική επέκταση της Τουρκίας, γεγονός που μόνο καλό θα έκανε πολιτικά στον Ερντογάν. Θα ικανοποιούσε το ισλαμιστικό-εθνικιστικό ακροατήριό, στο οποίο στηρίζεται για να παραμένει στην εξουσία. Η ώσμωση ισλαμισμού και εθνικισμού είναι εκ των βασικών αιτιών της γενικευμένης αστάθειας που παρατηρείται στην περιοχή.

Μια παράμετρος που επηρεάζεται από τις εξελίξεις στο μέτωπο Τουρκίας-Συρίας είναι οι ρωσοτουρκικές σχέσεις! Προκύπτει διάχυση των συνεπειών μιας περιφερειακής εξέλιξης σε άλλα μέτωπα. Διότι οι σχέσεις Μόσχας-Άγκυρας επηρεάζουν τη “μεγάλη εικόνα” των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας. Αυτές με τη σειρά τους έχουν ειδική σημασία σήμερα, επειδή το μέτωπο της Ουκρανίας έχει αναζωπυρωθεί επικίνδυνα.

Η Τουρκία προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην Ουκρανία από την οποία εξασφαλίζει κρίσιμη στρατιωτική τεχνολογία (π.χ. αεροκινητήρες) δίνοντας σε αντάλλαγμα οπλισμένα αεροχήματα Bayraktar. Αυτό προκαλεί τη σφοδρή αντίδραση της Μόσχας, η οποία γνωρίζει και την ειδική σχέση των Τατάρων της Κριμαίας με τους Τούρκους. Παράλληλα, ο Ερντογάν με την πρόθεση δημιουργίας καναλιού που θα παρακάμπτει τα στενά του Βοσπόρου, ανοίγει δυνητικά θέμα με τη Συνθήκη του Μοντρέ (1936), προκαλώντας προειδοποιητική παρέμβαση από τη Μόσχα τόσο ρητορικά όσο και σε πρακτικό επίπεδο! Με πρόσχημα τον κορονοϊό, η Ρωσία απειλεί την Τουρκία να της στερήσει την ανάσα στην οικονομία της που συνιστά το μισό εκατομμύριο Ρώσων τουριστών στα τουρκικά θέρετρα!

Λυκοφιλία Ρωσίας-Τουρκίας

Η λυκοφιλία Ρωσίας-Τουρκίας έχει δείξει τα όριά της. Στο μέτωπο της Συρίας σημαίνει ότι η τουρκική επίθεση στον Άσαντ μπορεί να υπαγορεύθηκε από την επιθυμία να δοθεί έμμεση  απάντηση στις ρωσικές ενέργειες σε ένα μέτωπο, το οποίο, λόγω γεωγραφικής εγγύτητας, είναι θεωρητικά πιο βολικό για τους Τούρκους. Οι Ρώσοι κάνουν συνεχώς “λάθη” και βομβαρδίζουν φίλα προσκείμενες στην Τουρκία ομάδες τζιχαντιστών. Το επόμενο λάθος θα μπορούσε συμπεριλάβει και τουρκικές δυνάμεις…

Εν ολίγοις, η σύνδεση του μετώπου της Ουκρανίας και της Συρίας είναι αυτόματη, με ολίγη από τη γεωστρατηγική κάθοδο των Ρώσων στη Μεσόγειο. Αυτό εμπλέκει ευθέως τα ελληνικά συμφέροντα ασφαλείας, πέραν της θεμελιακής παραδοχής ότι μια Τουρκία απασχολημένη σε άλλα μέτωπα δεν μπορεί να επικεντρωθεί στο ελληνοτουρκικά. Όχι διότι δεν θα μπορούσε, αλλά διότι οι καραμπόλες μπορεί να είναι τέτοιες που να βλάψουν τις τουρκικές επιδιώξεις, ευνοώντας κατ’ αντιδιαστολή την Ελλάδα.

Περνώντας τώρα στην έγκριση της πώλησης των F-35 στα Εμιράτα και στην ένδειξη ότι η Ουάσινγκτον επιδιώκει να επαναφέρει στη ζωή τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, παρατηρείται ξανά το φαινόμενο οι εξελίξεις στις γεωπολιτικές περιφέρειες ελληνικού ενδιαφέροντος να αλληλοεπηρεάζονται. Οι Ισραηλινοί δεν κρύβουν ότι θα κάνουν τα πάντα για να  αποτρέψουν μία νέα συμφωνία της Δύσης με το Ιράν. Εξ ου και η σοβαρή κλιμάκωση που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα μετά τα ισραηλινά σαμποτάζ εναντίον ιρανικών στόχων. Το εκδικητικό πλήγμα πλοίου ισραηλινών συμφερόντων στον Κόλπο και την Ερυθρά Θάλασσα είναι κομμάτια του ίδιου παζλ.

Οι Τούρκοι δεν έχουν κρύψει πως θεωρούν το πυρηνικό οπλοστάσιο προϋπόθεση για να αντιμετωπίσουν πιέσεις από μεγάλες δυνάμεις. Κινούνται, λοιπόν, στα χνάρια του Ιράν κατασκευάζοντας με διάφορους εταίρους (Ιάπωνες, Ρώσους, Κορεάτες κ.λπ.) μονάδες παραγωγής πυρηνικής ενέργειας. Ταυτόχρονα, όμως, πληθαίνουν συνεχώς τα στοιχεία που δείχνουν ότι τελικός στόχος είναι η δημιουργία πυρηνικού οπλοστασίου. Πρόκειται για δυνητικό μέτωπο μεγάλης αστάθειας που θα βρούμε μπροστά μας ως Ελλάδα, ενώ αναπτύσσεται και εμβαθύνεται η στρατηγική σχέση με το Ισραήλ;

Συμφωνίες του Αβραάμ

Οι “Συμφωνίες του Αβραάμ” άλλαξαν το τοπίο στη Μέση Ανατολή, δεδομένου ότι η στρατιωτική-τεχνολογική πρωτοκαθεδρία των Ισραηλινών δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Δεν αποδέχονται όμως χωρίς γκρίνια την παραχώρηση υπερσύγχρονων οπλικών συστημάτων στις αραβικές χώρες. Με την τακτική αυτή, πάντως, καταφέρνουν να αποσπούν χρυσοφόρα ανταλλάγματα από τις ΗΠΑ (π.χ. γενναιόδωρη δωρεάν στρατιωτική βοήθεια). Επίσης, να διασφαλίζουν ότι οι εκδόσεις των οπλικών συστημάτων που παραδίδονται δεν θα διαθέτουν το σύνολο των αισθητήρων που διαθέτουν τα ισραηλινά αεροσκάφη ίδιου τύπου.

Πέραν των ανωτέρω, όμως, υπάρχει και ζήτημα ουσίας, καθότι δεν μπορεί να εγγυηθεί κανείς ότι ένας φανατικός μουσουλμάνος πιλότος που δεν έχει γίνει αντιληπτός, δεν θα προσγειώσει μια ωραία μέρα ή νύχτα, ένα πέμπτης γενιάς μαχητικό στην Τεχεράνη; Αυτό θα μπορούσε βέβαια να οδηγήσει σε στρατιωτικές αψιμαχίες εντός ωρών, με τον κίνδυνο γενικευμένης σύγκρουσης να είναι πραγματικός.

Τα ανωτέρω είναι θέματα τα οποία οφείλει να αντιμετωπίζει με πολύ μεγάλη προσοχή και η Αθήνα. Πέραν των Ισραηλινών, σε στρατηγική συμμαχία εξελίσσεται και η συνεργασία με τα Εμιράτα. Δεν θα έβλαπτε, πάντως, να βρει κουράγιο να “γκρινιάξει” στους Αμερικανούς, λέγοντας επίσημα ότι αναμένει να είναι και απέναντί της την ίδια γενναιοδωρία που επιδεικνύουν σε άλλους συμμάχους τους…

Ευκαιρία για Ελλάδα

Ένα κοινό χαρακτηριστικό όλων των μετώπων και των εξελίξεων που καταγράφονται, είναι πως αποτελούν τακτικές εξελίξεις και υπό την οπτική γωνία των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας. Η κλιμάκωση που παρατηρείται λόγω της φόρας με την οποία ξεκίνησε η κυβέρνηση Μπάιντεν να αντιμετωπίζει τη Μόσχα και το Πεκίνο, προκάλεσε ανησυχία απώλειας του ελέγχου και έναρξης εχθροπραξιών, με προβληματικότερο σημείο την Ουκρανία.

Η σύνδεση, όμως, μεταξύ των μετώπων αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο γεωγραφικής διασποράς των συγκρούσεων με τρόπο που θα οδηγήσει σε απώλεια ελέγχου με ανυπολόγιστες συνέπειες. Η πρόταση Μπάιντεν για σύνοδο κορυφής με τους Ρώσους όπου θα συζητηθούν οι διμερείς σχέσεις έχει, λοιπόν, πολλές διαστάσεις. Είναι αλήθεια ότι συζητήθηκε το ενδεχόμενο η Ελλάδα να φιλοξενήσει αυτή τη σύνοδο κι αν όχι γιατί δεν το επιδιώξαμε; Αντιλαμβανόμαστε επαρκώς την αρχή πως όποτε Ρωσία και ΗΠΑ βρίσκουν ένα στρατηγικό σημείο ισορροπίας, ένα modus vivendi, πλήττεται ευθέως η στρατηγική αξία του τουρκικού χώρου για τη Δύση; Λογικά, η είδηση της πρότασης για σύνοδο κορυφής θα πρέπει να ανησύχησε τον Ερντογάν.

Η Αθήνα οφείλει να μελετήσει όλα τα ενδεχόμενα και να έχει ξεκάθαρη θέση περί των εθνικών της συμφερόντων, ώστε οι ενέργειές της να βοηθήσουν στην επικράτηση του σεναρίου που εξυπηρετεί το εθνικό συμφέρον και μόνον αυτό. Η στρατηγική της πρέπει να έχει ευελιξία και προσαρμοστικότητα, αλλά να παραμένει αυστηρά προσηλωμένη στις κεντρικές παραδοχές επί των οποίων οικοδομήθηκε…