“Κάηκε” ο άνθρωπος της Άγκυρας στην κυβέρνηση Μπάιντεν

Την τελευταία τριετία η Τουρκία εμφανίζει τον εαυτό της ως μεγάλο γεωστρατηγικό παίκτη, απλώνοντας τις ορέξεις της από την Ανταρκτική, στην Μεσόγειο, στον Κόλπο, στην Αφρική και την Ασία. Εκτιμάται ότι θεωρώντας πως έχει “γερές πλάτες” που την στηρίζουν (θα δούμε κάτωθι ποιος άνθρωπος της Άγκυρας αποπέμφθηκε πρόσφατα από την αμερικανική κυβέρνηση) τηρεί την στάση του ψευτονταή στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά ταυτόχρονα και του ανέμελου συνεργάτη της Ρωσίας, λειτουργώντας αντίθετα από τις θέσεις του ΝΑΤΟ, αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οποία δηλώνει ότι θέλει να γίνει μέλος.

Ποιες μπορεί να είναι αυτές οι “γερές πλάτες” και πως η Τουρκία τις απέκτησε; Ας πάρουμε τα γεγονότα με τη σειρά. Είναι γεγονός διεθνώς αποδεκτό ότι την περίοδο από το έτος 2002 έως περίπου το 2016, η Τουρκία υπό την ηγεσία του Ταγίπ Ερντογάν γνώρισε οικονομική ανάπτυξη. Στην συνέχεια όμως αντιμετωπίζει μία συνεχή επιδείνωση στην οικονομία της, κυρίως μετά την αγορά των S-400 το 2017 και την εφαρμογή των Turk-economics το 2018, δηλαδή το τουρκικό μοντέλο οικονομίας με την πολιτική των χαμηλών επιτοκίων που εφάρμοσε ο πρόεδρος. Τα κυριότερα από τα σημαντικά γεγονότα που οδήγησαν σε αυτή την πτώση συνοψίζονται στα ακόλουθα:

Το 2016 με την εκδήλωση του αναιμικού πραξικοπήματος, ο πρόεδρος αλλάζει πολιτική κατεύθυνση στρεφόμενος προς Ανατολάς και την ισλαμοποίηση, καθώς και την κατάργηση των περισσότερων από τις δημοκρατικές ελευθερίες, φυλακίζοντας πολλούς θεωρούμενους ως αντικαθεστωτικούς. Ταυτόχρονα από επίσημα χείλη κατηγορούνται οι Ηνωμένες Πολιτείες ότι προστατεύουν τον Γιουλέν και υποστηρίζουν τους πραξικοπηματίες.

Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας χειροτερεύουν όταν, παρά τις έντονες προειδοποιήσεις, ολοκληρώνεται η προμήθεια του πυραυλικού συστήματος S-400 από την Ρωσία, με αποτέλεσμα η Τουρκία να αποβληθεί από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα κατασκευής του F-35. Το έτος 2017 αντιλαμβανόμενη η Τουρκία την δεινή κατάσταση που έχουν οδηγηθεί οι σχέσεις της με ΗΠΑ και ευρωπαϊκές χώρες, αποφασίζει να βάλει τα μεγάλα μέσα. Σύμφωνα με την πάγια τακτική της, που έχω περιγράψει στο παρελθόν σε σχετικά άρθρα μου, αποφασίζει να επενδύσει με χρηματοδότηση στην υποστήριξη ενός διεθνούς κύρους ιδρύματος. Αυτό επιλέγεται να είναι το German Marshal Fund of US (GMF) που είναι αμερικανικό ίδρυμα με έδρα στην Γερμανία.

Oι πλάτες στον Καλίν

Συγκεκριμένα, η ένωση Εμπορικών Επιμελητηρίων της Τουρκίας (Union of Chambers and Commodity Exchanges of Turkey (TOBB) χρηματοδοτεί την συνεργασία με το GMF με σκοπό την ανάδειξη και υποστήριξη σε παγκόσμιο επίπεδο, τόσο της γεωστρατηγικής όσο και της οικονομικής αξίας της Τουρκίας για τη Δυτική Συμμαχία (όπως περιγράφεται στην επισαπτόμενη ιστοσελίδα). Παρατηρείται το φαινόμενο ότι ενώ φανερά και δημοσίως η ρητορική των πολιτικών ελίτ της Τουρκίας στρέφεται ευθέως ενάντια στις δυτικές δυνάμεις κυρίως ΗΠΑ και ΕΕ, ταυτόχρονα στο διπλωματικό επίπεδο μέσω του GMP να προσπαθεί να τις πείσει για την αναγκαιότητα συνεργασίας τους με την Τουρκία.

Ο πολιορκητικός κριός που χρησιμοποιείται για αυτό το πρόγραμμα είναι ο Ibrahim Kalin σύμβουλος του προέδρου Erdogan. Το German Marshal Fund of US οργανώνει για αυτόν ομιλίες, συσκέψεις, συνεντεύξεις και κάθε άλλο δόκιμο μέσο για την προβολή του, κυρίως στην Washington και επιλεγμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Από το 2017 έως το 2021 το πρόγραμμα κυλούσε σύμφωνα με τον προγραμματισμό του GMF.

Επισημαίνεται ότι από το 2019 η πρόεδρος του German Marshal Fund of US συν-προεδρεύει επίσης στο ίδρυμα Bundeskanzler-Helmut-Schmidt-Stiftung (BKHS), μαζί με τον πρέσβη Wolfgang Ischinger τον επί σειρά ετών πρόεδρο του Munich Security Conference καθώς επίσης ιδρυτή και ισόβιο πρόεδρο του Agora Strategy που πήρε αυτό το όνομα από την αρχαία Αθηναϊκή Αγορά.

Στις 26 Μαρτίου 2021 απρόσμενα ο πρόεδρος Binden ανακοινώνει την πρόεδρο του GMF ως αναπληρώτρια υπουργό Εξωτερικών αρμόδια για Ευρωπαϊκά και Ευρασιατικά θέματα. Η Τουρκία θεωρεί ότι έπιασε το “δέκα το καλό” και οι πολιτικές ελίτ της ξεσαλώνουν, θεωρώντας ότι πλέον έχουν γερές πλάτες. Δυστυχώς για αυτούς δεν συνυπολόγισαν τις επιπτώσεις των ανερμάτιστων επιλογών τους σχετικά με τη Ρωσία, η οποία από τον Φεβρουάριο του 2022 εισέβαλε σε ουκρανικά εδάφη.

Η Τουρκία καίει το καλό χαρτί της 

Με την έναρξη του έτους 2023 μία αλυσίδα γεγονότων επηρέασαν άμεσα την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Στις 18 Ιανουαρίου ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου επισκέφθηκε τις ΗΠΑ και συναντήθηκε με τον ομόλογό του Άντονι Μπλίνκεν. Στις 16-20 Φεβρουαρίου ο Μπλίνκενεπισκέφθηκε Γερμανία, Τουρκία και Ελλάδα. Στη Γερμανία συμμετείχε στο Munich Security Conference, καθώς επίσης και σε μια σειρά διμερών και πολυμερών συναντήσεων για να συζητηθεί η συνεχής υποστήριξη στην Ουκρανία, η βοήθεια προς την Τουρκία και τον συριακό λαό, καθώς και η δέσμευσή για διατλαντική ασφάλεια και μια διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες.

Σε Τουρκία και Ελλάδα η ατζέντα συνομιλιών περιλάμβανε θέματα περιφερειακής ασφάλειας, όπως την τουρκική επιθετικότητα κατά της Κύπρου, της Ελλάδος και των Κούρδων της Συρίας (YPG) συμμάχων των ΗΠΑ κατά του ISIS. Επίσης στην Τουρκία τίθεται μετ’ επιτάσεως το θέμα ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Στις 20 Μαρτίου ο Αντονι Μπλίνκεν ανακοίνωσε εκτάκτως «την απαλλαγή από τα καθήκοντά της» της αναπληρώτριας υπουργού Εξωτερικών αρμόδιας για θέματα Ευρώπης-Ευρασίας και πρώην προέδρου του GMF, η οποία μάλιστα θα έπρεπε να παραδώσει το Γραφείο της εντός δέκα ημερών.

Στις 18 Απριλίου διαρρέετε η πληροφορία ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ προτίθεται να αποδεσμεύσει 76 kit αναβάθμισης ηλεκτρονικών συστημάτων για τα F-16 της Τουρκίας. Εάν η πρόθεση της αμερικανικής κυβέρνησης εγκριθεί επίσημα από το Κογκρέσο, θα είναι μόνο ένα μικρό δώρο για να χρυσώσει το χάπι της μεγάλης απώλειας στους σχεδιασμούς της Τουρκίας.

Η απομάκρυνση της Donfried

Οι σχεδιαστές της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας απέτυχαν, όσον αφορά τις ΗΠΑ, να συνυπολογίσουν τις διακριτές αρμοδιότητες της Διοίκησης του Προέδρου (Administration) σε αντιδιαστολή με του Κογκρέσου (Senate & House), που θεσμικά βασίζονται στις βασικές Αρχές Δημοκρατικής Διακυβέρνησης, γνωστών ως: “check and balances”. Η ξαφνική αφυπηρέτηση της αναπληρώτριας υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ παραπέμπει σε ενέργεια “αντίδρασης” του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, σε σχέση με αυτά που άκουσε και είδε κατά την επίσκεψή του σε Γερμανία, Τουρκία και Ελλάδα.

Όπως δείχνει η χρονική σειρά των γεγονότων που προαναφέρθηκαν, η ξαφνική απαλλαγή από τα καθήκοντά της αναπληρώτριας υπουργού Karen Donfried που ως πρόεδρος του GMF γύριζε σε Αμερική και Ευρώπη “αγκαζέ” με τον Ιμπραήμ Καλίν, σχετίζεται με την ανερμάτιστα υπεροπτική στάση της τουρκικής ηγεσίας. Επισημαίνεται ότι στις 13 Μαρτίου 2023 ο Καλίν σε μία προσπάθεια να μαζέψει τα ασυμμάζευτα, επισκέφτηκε το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ και συναντήθηκε με τον σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας κο Sallivan και την υφυπουργό εξωτερικών κα Nuland. Η επίσκεψη αυτή δεν κατέστη δυνατόν να αλλάξει την τύχη της αναπληρώτριας υπουργού Εξωτερικών, που λίγες ημέρες αργότερα παύτηκε από τα καθήκοντά της.

Το ισχυρό χαρτί της Τουρκίας, το “δέκα το καλό” όπως το θεωρούσαν Τούρκοι αναλυτές, κάηκε ακριβώς για να νοιώσει η τουρκική ηγεσία ότι χάνει τις “ισχυρές πλάτες” που θεωρούσε ότι μπορούσε να εκμεταλλευτεί. Δεν είναι επομένως τυχαίο γεγονός ότι σε σχέση με την Ελλάδα, η Τουρκία ένα μήνα μετά την επίσκεψη του υπουργού Μπλίνκεν, αλλά και χρονικά ταυτόχρονα με την αποπομπή της αναπληρώτριας υπουργού στις ΗΠΑ, πειθαναγκάστηκε να ανακοινώσει την εφαρμογή του moratorium στο Αιγαίο μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου.

Σημείωση: Η περίπτωση Donfried προσομοιάζει κατά κάποιο τρόπο με την υπόθεση του στρατηγού Φλιν, συμβούλου του τέως προέδρου Trump που πληρωνόταν από εταιρεία tουρκικών συμφερόντων.