Σε επικίνδυνο αδιέξοδο η ελληνοτουρκική κρίση

Εικόνα αποτυχίας των περισσότερων εκδοχών ταχείας και ειρηνικής επίλυσης της ελληνοτουρκικής κρίσης ή, στην καλύτερη περίπτωση, εξάντλησης όλων των αξιοπρεπών εναλλακτικών λύσεων της Αθήνας, παρουσιάζουν οι επαφές με τους ξένους μεσολαβητές.

Η σύγχρονη ιστορία των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας χαρακτηρίζεται από εντυπωσιακές διακυμάνσεις ραγδαίας κλιμάκωσης και αιφνίδιας εξομάλυνσης. Παραδείγματα, η εντός 24ώρου λύση στην ελληνοτουρκική κρίση του 1987 και ο εντός 7ώρου συμβιβασμός στα Ίμια τον Ιανουάριο του 1996). Όμως, στην παρούσα περίοδο, δεν υπάρχει κανένα αξιόπιστο στοιχείο που να προοιωνίζεται ήπιες εξελίξεις.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας, κατά τις προηγούμενες συνομιλίες του με τον Έλληνα πρωθυπουργό και τον ομόλογο του Νίκο Δένδια στις 21 Ιουλίου, είχε καταδικάσει τις τουρκικές ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ. Επιπλέον, φέρεται να είχε συμπληρώσει πως η ΕΕ και το Βερολίνο δεν θα ανέχονταν η Άγκυρα να προβεί ούτε καν σε απλή εξαγγελία παρόμοιων ερευνητικών κινήσεων εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.

Το βράδυ της ίδιας μέρας, η Τουρκία εξέδωσε την πρώτη Navtex με διάρκεια μέχρι τις 2 Αυγούστου (είχε αναιρεθεί στις 27 Ιουλίου, ενόψει της έναρξης των διερευνητικών επαφών) και προχώρησε στις δύο νεότερες Navtex, κατόπιν της νόμιμης συμφωνίας Ελλάδας-Αιγύπτου (από 9 μέχρι 27 Αυγούστου). Χθες, ο Χάικο Μάας και τα άλλα μέλη της γερμανικής αντιπροσωπείας ήταν πολύ πιο συγκρατημένα. Δεν έδωσαν ελπίδες σύντομης εξομάλυνσης, στις συναντήσεις τους με την ελληνική ηγεσία.

Προηγουμένως, οι τηλεφωνικές συνομιλίες της καγκελαρίου με τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Ταγίπ Ερντογάν στις 13 Αυγούστου, είχαν παρουσιάσει την εντύπωση της επιστροφής σε μία διαδικασία διαλόγου, χωρίς να υπάρξει όμως έμπρακτη συνέχεια. Το Βερολίνο δεν παρουσίασε ρεαλιστικές προτάσεις άρσης του αδιεξόδου, καθώς το ίδιο αφενός παραδέχεται ότι η συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου είναι απολύτως νόμιμη, αφετέρου επικρίνει την υπογραφή και κύρωσή της στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Ενεργοποιούνται πάλι οι Αμερικανοί

Πέραν των νέων επισκέψεων του Χάικο Μάας στην Αθήνα και την Άγκυρα, η γερμανική διπλωματία εμφανίζεται να μην θέλει πια να επωμιστεί όλες τις μεσολαβητικές ευθύνες. Το Βερολίνο ήταν ικανοποιημένο από την υποστήριξη που παρείχε η Ουάσιγκτον στις πρωτοβουλίες του, αλλά πλέον δεν επιθυμεί να εμφανίζεται ως αποκλειστικός συνομιλητής των αντιμαχόμενων πλευρών (με σαφές κόστος σε περίπτωση δυσμενών εξελίξεων).

Από την πλευρά του, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ βρισκόταν, ασφαλώς, σε διαρκή, αλλά πιο διακριτική επικοινωνία με την Αθήνα και την Άγκυρα. Το αρνητικό στοιχείο είναι ότι και η Ουάσιγκτον έκρινε αντιπαραγωγική την επιλογή του χρόνου ανακοίνωσης της συμφωνίας Ελλάδας-Αιγύπτου. Η θετική πλευρά είναι ότι η συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Νίκου Δένδια και Μάικ Πομπέο και οι επαφές με τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα Τζέφρι Πάιατ, έδειξαν συναντίληψη ως προς τις συνέπειες της συνεχιζόμενης έντασης και στο ενδεχόμενο διάλυσης της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ.

Άλλωστε, παρά τους παραδοσιακούς δεσμούς του Κυριάκου Μητσοτάκη με τη Γερμανία, η κυβέρνηση συνειδητοποιεί πια (και το έχει μεταφέρει επισήμως προς τους Αμερικανούς συνομιλητές της μετά τη δεύτερη τουρκική Navtex) ότι η Ουάσιγκτον είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να αποτρέψει τα χειρότερα. Κατόπιν όλων αυτών, το ανησυχητικό συμπέρασμα είναι ότι, αν και οι διαβουλεύσεις της κυβέρνησης με τον λεγόμενο ξένο παράγοντα πρόσφεραν πρόσκαιρες ενδείξεις αποκλιμάκωσης, αλλά καμιά από αυτές δεν καρποφόρησε.

Δεν παραιτείται η Τουρκία

Κέντρο του προβλήματος ήταν και παραμένει το γεγονός ότι η τουρκική πλευρά έχει επισήμως ενημερώσει την ελληνική πως δεν πρόκειται να παραιτηθεί από την άσκηση των “κυριαρχικών δικαιωμάτων” της, ακόμα και κατά τη διάρκεια του διμερούς διαλόγου. Το παράλογο μήνυμα απεστάλη, ταυτόχρονα με την πρόωρη άρση της πρώτης Navtex. Τα –κατά την τουρκική άποψη– “κυριαρχικά δικαιώματα” περιλαμβάνουν τους ερευνητικούς πλόες του Oruc Reis και βοηθητικών σκαφών, καθώς και τη ναυτική συνοδεία τους.

Το περίεργο της υπόθεσης είναι ότι η Άγκυρα δεν μετέφερε το ίδιο μήνυμα προς τους ξένους μεσολαβητές, αλλά ούτε και η Αθήνα τους ενημέρωσε εγκαίρως για την εν ψυχρώ διατύπωση των τουρκικών απειλών. Ως αποτέλεσμα, Αμερικανοί και Γερμανοί αξιωματούχοι αξιολόγησαν μόνον τη μία πλευρά των γεγονότων, κάνοντας λόγο περί “τουρκικής διαλλακτικότητας” και “ελληνικής βιασύνης” με την Αίγυπτο.

Η κυβέρνηση εξακολουθεί να τάσσεται υπέρ της επανάληψης των άτυπων (και επομένως πιο ασφαλών) διερευνητικών επαφών με κατάληξη τη Χάγη, για το σύνολο των θεμάτων θαλάσσιων ζωνών στο Αιγαίο και στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, όλες οι άλλες πλευρές (ΗΠΑ, Γερμανία και Τουρκία) τις αντιλαμβάνονται πια σαν διαπραγματεύσεις ευρύτερης θεματολογίας.