Το διπλωματικό παρασκήνιο σε ΗΠΑ και ΕΕ για την κυπριακή ΑΟΖ

Αθήνα και Λευκωσία δίνουν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μία από τις σημαντικότερες διπλωματικές μάχες των τελευταίων δεκαετιών, καθώς η Τουρκία εδραιώνει τα τετελεσμένα της εισβολής στην κυπριακή ΑΟΖ. Οι εξελίξεις του επόμενου τριμήνου ίσως κρίνουν, επίσης, τα κυριαρχικά δικαιώματα στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και στο ευρύτερο ενεργειακό παίγνιο της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.

Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έχει μεν δίκιο, όταν διαβεβαιώνει ότι η χώρα «έχει το τελευταίο διάστημα καταφέρει να διαμορφώσει συμμαχίες και ερείσματα τόσο ισχυρά όσο ποτέ άλλοτε», αλλά η ανησυχία που δεν μπορεί –και δεν πρέπει– να διατυπώσει δημόσια είναι αν, πότε και πώς οι ΗΠΑ, η ΕΕ και τρίτες φίλες χώρες θα θελήσουν ή θα καταφέρουν να περιορίσουν την τουρκική επιθετικότητα.

Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η ελληνική κυβέρνηση επικοινώνησε πολύ πρόσφατα με ανώτατο αξιωματούχο της κυβέρνησης Τραμπ. Του υπογράμμισε αφενός την εξόφθαλμη παραβίαση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, αφετέρου τις αποσταθεροποιητικές συνέπειες της τακτικής της Τουρκίας για τα στρατηγικά ενδιαφέροντα και τα οικονομικά συμφέροντα των ιδίων των ΗΠΑ στην περιοχή.

Σε συνέχεια και των σχετικών δημόσιων τοποθετήσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η απάντηση του ανώτατου αξιωματούχου της Ουάσινγκτον ήταν προς θετικότατη κατεύθυνση και αυτή είναι η αιτία του αισιόδοξου τόνου των δηλώσεων του πρωθυπουργού μετά τη συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ της περασμένης Κυριακής. Δεν πρέπει, πάντως, να επικρατεί ενθουσιασμός ή εφησυχασμός, επειδή το σταυρόλεξο των συμφερόντων στην περιοχή είναι και θα παραμείνει δύσκολο. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ΗΠΑ αξιολογούν την κατάσταση στο Αιγαίο και στην Κύπρο ως «πραγματικά επικίνδυνη»…

Παρόμοια είναι τα συμπεράσματα από τις προ δεκαημέρου συναντήσεις του υπουργού Εθνικής Άμυνας Ευάγγελου Αποστολάκη στην Ουάσινγκτον με τον ασκούντα χρέη υπουργού Άμυνας Σάναχαν και τον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών Σάλιβαν. Αμφότεροι οι συνομιλητές του Έλληνα υπουργού φέρεται ότι άσκησαν κριτική στις επιλογές του Τούρκου προέδρου Ερντογάν. Ταυτόχρονα ήταν σαφές ότι η Ουάσινγκτον θέλει ακόμα να εξαντλήσει όλα τα χρονικά περιθώρια πίεσης και διαπραγμάτευσης με την Άγκυρα. Ασφαλώς τα περιθώρια αυτά στενεύουν εν όψει της συνάντησης των προέδρων Τραμπ και Ερντογάν στα τέλη Ιουνίου και της παράδοσης των ρωσικών S-400 στην Τουρκία ίσως τον Ιούλιο.

Παράλληλα, στο επίπεδο της ΕΕ, ήδη από τις 15 Μαΐου, γράφαμε ότι «ούτε η Κομισιόν ούτε οι κυβερνήσεις των ισχυρών μελών της Ε.Ε. έχουν συμμεριστεί το σχέδιο επιβολής κυρώσεων στα νομικά και τα φυσικά πρόσωπα που εμπλέκονται στις παράνομες γεωτρήσεις». Προδικάζεται ότι «οι εταίροι θα απορρίψουν το επόμενο βήμα των αυστηρών κυρώσεων απευθείας κατά της ίδιας της Τουρκίας, οπότε η Λευκωσία και η Αθήνα θα πρέπει να εξετάσουν άλλες (ειρηνικές) εναλλακτικές».

Λέξη προς λέξη

Σε αυτό το στάδιο βρισκόμαστε σήμερα με την εξέταση, στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων και σε αλλεπάλληλες συνεδριάσεις των μόνιμων αντιπροσώπων των χωρών-μελών, ποικίλων εναλλακτικών διατυπώσεων για τα επίσημα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η τελική διαπραγμάτευση θα γίνει κυριολεκτικά λέξη προς λέξη. Οι τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν πως η Γαλλία, το Βέλγιο και η Ολλανδία υιοθετούσαν διατύπωση για το μη άνοιγμα νέων κεφαλαίων στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις ΕΕ-Τουρκίας. Ξαφνικά, όμως, η στάση τους άλλαξε κατόπιν προτάσεως της Γερμανίας για την «αναζήτηση άλλων μορφών συνεργασίας» με την Άγκυρα.

Αντίθετα, η Κύπρος, με την υποστήριξη της Ελλάδας, υπογραμμίζει ότι όλα αυτά αποτελούν μόνον μία καλή αρχή που απέχει από την απαιτούμενη επίδειξη «έμπρακτης αλληλεγγύης» ως αντίδραση στις τουρκικές γεωτρήσεις. Έπειτα από αυτή την παρέμβαση το κείμενο αναδιατυπώθηκε με έμφαση στην καταδίκη «των συνεχιζόμενων παράνομων ενεργειών της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο Πέλαγος», καλώντας την Άγκυρα να απέχει από αυτές και προειδοποιώντας ότι η ΕΕ «είναι έτοιμη να απαντήσει κατάλληλα και σε πλήρη αλληλεγγύη προς την Κύπρο». Γίνονται, επίσης, συγκεκριμένες αναφορές στο Δίκαιο της Θάλασσας, στην παραβίαση των χωρικών υδάτων και του εναερίου χώρου των μελών της ΕΕ και στη διέξοδο του Διεθνούς Δικαστηρίου.

Ταυτόχρονα, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι το κλίμα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα είναι, ούτως ή άλλως, τεταμένο λόγω των διαφωνιών για τη νέα ηγεσία της Κομισιόν. Εκμεταλλευόμενοι το κλίμα, διάφοροι ‘καλοθελητές’ στελέχη της Κομισιόν καλούσαν (εν κρυπτώ από τον πρόεδρο Γιούνκερ) μέχρι το βράδυ της Τρίτης όλες τις χώρες να είναι «προσεκτικές» με την Τουρκία, λόγω του Μεταναστευτικού και της ρευστότητας στα Βαλκάνια.