Η χειρότερη αγορά του Τουρκικού Στρατού – Μάθημα για την Ελλάδα

Τον Οκτώβριο του 1975, στο Βερολίνο, μερικές δεκάδες γυναίκες θα λάμβαναν κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια από μια τεράστια αμυντική βιομηχανία. Λίγους μήνες μετά, τον Μάρτιο του 1976, στο Τόκιο, ένας εκνευρισμένος softcore πορνοστάρ, θα έκανε επίθεση αυτοκτονίας με αεροπλάνο στην οικία ενός εκατομμυριούχου! Λίγο μετά, στην Άγκυρα, ένας στρατηγός θα παραιτούνταν για τον ίδιο λόγο που συνέβησαν τα παραπάνω περιστατικά: Όλους τους συνέδεε ένα μεγάλο εξοπλιστικό σκάνδαλο, που θα γέμιζε το οπλοστάσιο της Τουρκίας με ιπτάμενα “φέρετρα” μέχρι τη δεκαετία του 1990.

Την περίοδο που τα τουρκικά στρατεύματα σακάτευαν την Κύπρο, τον Ιούλιο του 1974, ένας Τούρκος έμπορος όπλων έκανε μια ενδιαφέρουσα πρόταση στην κυβέρνηση Ετσεβίτ. Να αγοράσει μια παρτίδα 18 μαχητικών από μια συγκεκριμένη εταιρεία. Πριν καλά-καλά φύγει ο Αύγουστος, το υπουργικό συμβούλιο ενέκρινε την αγορά και τον Οκτώβριο του 1974, η συμφωνία έκλεισε.

Την επόμενη χρονιά το τουρκικό κράτος αγόρασε άλλα 22 τέτοια αεροπλάνα. Το συνολικό κόστος ανήλθε στα 182,2 εκατ. δολάρια! Υποτίθεται ότι η Τουρκία αγόρασε το καμάρι του “δυτικού στρατοπέδου”: το υπερ-μαχητικό F-104 της γνωστής Lockheed που έσπασε πρώτο το φράγμα των 2 Μαχ! Τα πράγματα όμως ήταν πολύ διαφορετικά.

Πολλά χρόνια πριν, τον Μάιο του 1957, το γερμανικό υπουργείο Άμυνας έλαβε μια εξαιρετικά ανήσυχη εισήγηση που κοντολογίς έλεγε: «Το F-104 είναι μη ασφαλές, πάρτε ένα αεροπλάνο να μπορούμε να το πιλοτάρουμε». Η εισήγηση είχε σημασία, διότι την έκανε ο κορυφαίος πιλότος μαχητικών του 20ου αιώνα, Έριχ Χάρτμαν. Σε αυτόν τον βετεράνο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε αναθέσει η μεταπολεμική Γερμανία τη διοίκηση των πρώτων αεριωθούμενων μαχητικών της. Έτσι του ζήτησε και τη γνώμη για τα νέα μαχητικά καθώς η Γερμανική Πολεμική Αεροπορία χρειαζόταν επειγόντως αεροπλάνα.

Ιπτάμενα φέρετρα για τη Λουφτβάφε

Ο Χάρτμαν θεωρούσε ότι το υποψήφιο F-104, που κατασκεύαζε η αμερικανική Lockheed ήταν ελαττωματικό, μη ασφαλές και αντιτάχθηκε έντονα στην αγορά του. Η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ αγόρασε μετά βίας 300 τέτοια αεροπλάνα καθώς κατάλαβε ότι ήταν προβληματικά και ακατάλληλα. Η Lockheed όμως έπρεπε να πουλήσει το εμπόρευμα, ειδάλλως κινδύνευε να φαλιρίσει. Οπότε, η γερμανική αγορά ήταν η σωτηρία της.

Ο Χάρτμαν, όμως, πρότεινε να αγοραστούν λίγα F-104 ώστε να δοκιμάσουν πριν δεσμευτεί η Λουφτβάβε με αγορά τεράστιου και πανάκριβου αεροπορικού στόλου. Επειδή όμως «ο Έριχ είναι καλός πιλότος, αλλά όχι καλός αξιωματικός» όπως έλεγε ο προϊστάμενός του Werner Panitzki, και επειδή δυσαρέστησε τη κυβέρνηση, τον έδιωξαν συνταξιοδοτώντας τον πρόωρα. Ταχύτατα, ο Γερμανός υπουργός Άμυνας και μέγας θαυμαστής των SS και βετεράνος αξιωματικός και ιδεολογικός καθοδηγητής της Βέρμαχτ Franz Josef Strauss, έκλεισε τη συμφωνία!

Ο Στράους όμως ήταν και φανατικός ευρωπαϊστής υπουργός ενός κράτους-πυλώνα της ΕΟΚ. Συνεπώς, η Lockheed έκανε μια πολύ καλή πρόβλεψη: εάν κατάφερνε να πείσει τους Γερμανούς να πάρουν το συγκεκριμένο μαχητικό, όλη η ευρωπαϊκή αγορά θα άνοιγε ορθάνοιχτα. Εφόσον, η αμερικανική αγορά είχε κλείσει για τη Lockheed τότε έπρεπε να πουλήσουν τα αμφιλεγόμενα αεροσκάφη πρωτίστως στην Ευρώπη. Και είχαν δίκιο…

Μαχητικά σκοτώστρες για την Τουρκία

Από τα 2.678 F-104 που πούλησε η Lockheed, τα 915 τα πήρε η Γερμανία ενώ οι ΗΠΑ κράτησαν ούτε 300 μαχητικά. Οι Γερμανοί όμως ήρθαν αντιμέτωποι με ένα απίστευτο ποσοστό ατυχημάτων. Το 1 στα 3 αεροπλάνα συνετρίβησαν σκοτώντας 115 πιλότους, καθώς μέσα σε 31 χρόνια η Γερμανική Αεροπορία έχασε σε ατυχήματα 292 αεροπλάνα! Ο γερμανικός Τύπος μιλούσε για “ιπτάμενα φέρετρα” και “δημιουργούς χηρών” ώστε η αμερικανική εταιρεία –αν και αποποιήθηκε των ευθυνών– έδωσε αποζημίωση σε 60 χήρες και εξαρτώμενα συγγενικά πρόσωπα πιλότων που έχασαν τη ζωή τους.

H Καναδική Πολεμική Αεροπορία αγόρασε 239 μαχητικά F-104 και πριν τα ξεφορτωθεί στα μέσα της δεκαετίας του 1980, είχε χάσει 37 ανθρώπους και 100 μαχητικά από ατυχήματα, ποσοστό συγκλονιστικό. Σύμφωνα με άλλους υπολογισμούς οι Καναδοί έχασαν το 46% των μαχητικών τους! Η Ιταλία μέσα σε 35 χρόνια έχασε το 38% των F-104. Οι Ισπανοί δεν έχασαν ούτε ένα τέτοιο αεροσκάφος, αλλά οφειλόταν στο γεγονός ότι πέταξαν ελάχιστα –η Ισπανία τα κράτησε μόνο επτά χρόνια- και με εξαιρετικό καιρό.

Εφόσον, λοιπόν, οι δυτικές χώρες έβλεπαν ότι το προϊόν ήταν σκάρτο φρόντισαν να το ξεφορτωθούν, μεταπωλώντας το σε άλλες χώρες, όπως στην Ιαπωνία και την Τουρκία. Η Τουρκία ήταν από τις πρώτες στη λίστα. Τα δύο fast track συμβόλαια του 1974 και του 1975, όμως αποδείχτηκε, ότι ήταν μέρος ενός παγκόσμιου σκανδάλου δωροδοκίας που ξέσπασε τη δεκαετία του 1970 με τα φοβερά αεροπλάνα της Lockheed. Κυβερνητικά στελέχη της Γερμανίας, Ιταλίας, Ιαπωνίας και Ολλανδίας είχαν χρηματιστεί διαδοχικά από τη δεκαετία 1950 μέχρι αυτή του 1970 από τη Lockheed για να αγοράσουν οι κυβερνήσεις τους F-104. Τα αεροπλάνα έπρεπε να πουληθούν με κάθε τρόπο και έτσι ο αμυντικός κολοσσός άρχισε να χρηματίζει στρατιωτικούς και πολιτικούς.

Στην Ιαπωνία μάλιστα ο πρωταγωνιστής ταινιών ερωτικού περιεχομένου Mitsuyasu Maeno επηρεάστηκε από το σκάνδαλο που αφού πιλοτάρισε το αεροπλάνο του, έκανε επίθεση αυτοκτονίας στο σπίτι του εκατομμυριούχου  εμπλεκόμενου στο σκάνδαλο Yoshio Kodama Στη δε Γερμανία, Στράους και άλλοι βγήκαν “λάδι” καθώς καταστράφηκε πολύ αποδείχτικό υλικό.

Όταν ξέσπασε το σκάνδαλο, ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Lockheed παραιτήθηκαν. Στην Τουρκία ξεκίνησε επίσημα έρευνα από το τουρκικό υπουργείο Άμυνας και όλα τα φώτα έπεσαν πάνω στον διοικητής της Πολεμικής Αεροπορίας στρατηγό Emin Alpkaya, και δύο άλλους αξιωματικούς. Ο κ. Alpkaya παραιτήθηκε αφού έδωσε εξηγήσεις στην τηλεόραση αλλά φαίνεται γι’ αυτό πήρε ως αντάλλαγμα την απαλλαγή του. Τον Απρίλιο του 1976, αθωώθηκε. Όπως γράφει η Χουριέτ, «με άλλα λόγια, οι δωροδοκίες είχαν πληρωθεί αλλά δεν είχαν ληφθεί».

Η συγκλονιστική σύγκριση ελληνικών-τούρκικων F-104

Η δε ελληνική αεροπορία προμηθεύτηκε 107 F-104 και τα κράτησε σε υπηρεσία από την άνοιξη του 1964 ως την άνοιξη του 1993, επί 29 δηλαδή χρόνια. Πριν αποσυρθούν είχαν σκοτώσει 16 Έλληνες πιλότους σε ατυχήματα, ένα αριθμός που φαίνεται -κατά ειρωνεία- λογικός. Η Ελλάδα προμηθεύτηκε, όπως και η Τουρκία, μεταχειρισμένα αεροσκάφη από τη Γερμανία και την Ολλανδία καθώς οι χώρες αυτές πήραν καλύτερα και πιο σύγχρονα αεροσκάφη. Το σκάρτο εμπόρευμα φροντίζουμε να το δίνουμε…

Τους πρώτους 19 μήνες που χρησιμοποίησε η Ελληνική Αεροπορία τέτοια μαχητικά έχασε 4 αεροπλάνα και το χειρότερο τρεις πιλότους. Οπωσδήποτε ήταν πολύ ανησυχητικό ποσοστό από έναν και μόνο τύπο αεροσκάφους, αλλά στη συνέχεια φαίνεται οι Έλληνες κατάφεραν να διαχειριστούν το μαχητικό. Συνδυάζοντας δύο πηγές, η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία πρέπει να έχασε τουλάχιστον 21 μαχητικά μέσα σε τρεις δεκαετίες, ενώ η Τουρκία έχασε 88 μέσα σε 13 μόλις χρόνια!

Μπορεί τα λεπτά πτερύγια να έδιναν εντυπωσιακή ταχύτητα, αλλά τα τεχνικά χαρακτηριστικά του αεροσκάφους τα κατέστησαν σκοτώστρες οδηγώντας σε πολλά ατυχήματα πολλά τουρκικά αεροσκάφη κατά την εκπαίδευση. Tα F-104 δεν συγχωρούσαν λάθη -αν και υπήρξαν διάφορες παραλλαγές στην πορεία- οπότε δεν ήταν ιδανικά για μέτριους πιλότους ή όσους δεν είχαν επαρκή εκπαίδευση και οι Τούρκοι φαίνεται να έχουν ευρύτερα μεγάλο ποσοστό ατυχημάτων. Βέβαια, πέραν των F-104, οι Τούρκοι πιλότοι είχαν ευρύτερα προβλήματα και με άλλους τύπους. Σύμφωνα με την Τουρκική Αεροπορία, οι πτώσεις των F-4 Phantom δεν οφείλονταν σε τεχνικούς λόγους, αλλά σε ανθρώπινο σφάλμα! Το διάστημα 1975-2015 η Τουρκία έχασε 60 μαχητικά F-4 Phantom ενώ σύμφωνα με τη βάση δεδομένων F-16.net την τριαντακονταετία 1990-2009 έπεσαν 34 F-16! Η Ελλάδα το διάστημα 1990-2018 είχε 81 συντριβές μαχητικών αεροσκαφών.

Το μάθημα για την Ελλάδα

Η Τουρκική Αεροπορία ήταν από τις πρώτες χώρες του NATO που αγόρασε τα συγκεκριμένα μαχητικά και μάλιστα σε πολύ μεγάλους αριθμούς, σχεδόν τον τετραπλάσιο από την Ελλάδα, 400 μαχητικά. Βέβαια, οι Τούρκοι δεν τα έπαιρναν καινούργια αλλά τους τα έστελναν οι Δυτικοί καθώς οι τελευταίοι φρόντιζαν να τα ξεφορτωθούν όσο νωρίτερα γινόταν. Σε μελέτη του για τους τουρκικούς εξοπλισμούς από το 1923 μέχρι το 2013, ο επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μπιλκεντ Caglar Kurc, εξηγούσε αυτή την τουρκική μανία.

«Η Τουρκία προσπάθησε να προμηθεύεται αμερικανικά οπλικά συστήματα ακόμη και αν αυτά ήταν περιττά στην Τουρκία, δεν είχαν καμία αξία για το αμυντικό δόγμα της χώρας [ακόμα] και αν υπήρχαν  καλύτερες εναλλακτικές λύσεις». Αυτή η συμπεριφορά της Άγκυρας σύμφωνα με τον Caglar παρατηρείται και στην επιμονή της Τουρκίας στην προμήθεια του F-104 που συνέχισε να τα παίρνει ακόμα και όταν άλλα κράτη είχαν μετακινηθεί στην απόκτηση καλύτερων συστημάτων, ακόμα και αν προσφέρθηκαν καλύτερα συστήματα [από τα F-104] στην Τουρκία. Η Τουρκία έχασε μεγάλους αριθμούς F-104 από ατυχήματα.

Αυτά τα αεροπλάνα, και όχι μόνο, η Τουρκία -αλλά και η Ελλάδα- θα προμηθευόταν μέσω του προγράμματος ΜΑP (Military assisted program) που εξόπλιζε τα “ανήκομεν στη Δύση” κράτη με όπλα που δεν ευθυγραμμίζονταν απόλυτα με τις ανάγκες των κρατών-μελών. Παρόλα αυτά, «η Τουρκία πίστευε ότι ο εκσυγχρονισμός θα μπορούσε να επιτευχθεί με την προμήθεια αμερικανικών όπλων συστημάτων που θεωρήθηκαν τα καλύτερα και πιο σύγχρονο». Έτσι όμως, όπως λέει ο  Caglar, η Τουρκία προμηθευόταν συστήματα δεύτερης διαλογής και όχι υπεσύγχρονο εξοπλισμό διότι οι στρατιωτικές ενισχύσεις από τη Δύση στην Τουρκία δεν κάλυπταν τις ανάγκες που σχετίζονταν με ορισμένους τύπους οπλικών συστημάτων.

Σε μεγάλο βαθμό αυτό συνέβαινε και στην Ελλάδα βασιζόμενη κυρίως σε αμερικανικό και γερμανικό υλικό, όπως και η Τουρκία. Η αδυναμία της Τουρκίας εκείνη την εποχή να παράγει δικά της συστήματα την ωθούσαν να πέφτει θύμα προώθησης προιόντων ξένων εταιρειών. Έκτοτε όμως τα πράγματα αλλάξαν, και οι Τούρκοι έβαλαν μυαλό, σε αντίθεση με την Ελλάδα που έχει εγκαταλείψει ουσιαστικά την εγχώρια παραγωγή. Για την ιστορία πάντως, ακόμα και σήμερα η εταιρεία, από την οποία η Ελλάδα προμηθεύεται οπλικά συστήματα, έχει διαφορετικό αφήγημα για το εν λόγω μαχητικό.

Η ίδια η εταιρεία, η Lockheed έρχεται σήμερα να διεμβολίσει την αγορά των φρεγατών που πληρούν τα επιχειρησιακά κριτήρια, αντιπροτείνοντας τις MMSC. Οι τελευταίες όμως απ΄ότι φαίνεται είναι εντελώς ακατάλληλες και επικίνδυνες για τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Οι Τούρκοι κάνανε παρόμοια λάθη και τα πλήρωσαν όταν συναντούσαν τους Έλληνες πιλότους πριν δεκαετίες. Το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό είναι σίγουρο για το ποιές φρεγάτες έχει ανάγκη ή το “πιέζουν να έχει ανάγκη”;