Μαϊμούδες και λιοντάρια: Το ψυχογράφημα του προοδευτικάριου

Το ψυχογράφημα του προοδευτικάριου: Αυτού εγγράμματου, πληροφορημένου μέσου δυτικού πολίτη, με τα κάποια πτυχία του και με την αγοραία κοσμοπολίτικη συνείδηση. Ο συνήθως αντιλαϊκιστής και δηλωμένος αντιρατσιστής, που όπως λέει αντιτίθεται στα στερεότυπα, τους φανατισμούς και τις προκαταλήψεις του “παρελθόντος”, δεν είναι ένας κοινός υποκριτής. Είναι ένα είδος ηθοποιού επιθεώρησης της διπλανής πόρτας. Ένας μανιώδης εραστής του δήθεν.

Ένας φιγουρατζής που διαρκώς κάτι παριστάνει τον κάπως διαφορετικό, το λαϊφσταϊλάτο ενεργό πολίτη με άποψη και ανοιχτούς ορίζοντες, τον ευαίσθητο στα οικολογικά προβλήματα που μονίμως “πονάει” αφηρημένα τον πλανήτη του, αλλά όχι συγκεκριμένα τη γη του χωριού από το οποίο κατάγεται, ή το προάστιο όπου μετακόμισε. Δεν πονάει με άλλα λόγια, στο πεδίο των εξορθολογισμών και των αξιοποιήσεων, όπου ο προοδευτικάριος συναντά τους άλλους εκσυγχρονιστές. Αυτούς που αφού ξερίζωσαν τις ελιές και τα αμπέλια, εξαφάνισαν τα κοτέτσια και τους τετράποδους γαϊδάρους, έκαψαν με κάποια επιδότηση το καΐκι τους και φύτεψαν λίγο ή πολύ παντού μικρές ή μεγάλες βιλίτσες, με πισίνες και φωτοβολταϊκά.

Μιλάμε βεβαίως για τον ανθρωπιστή, τον κατά φαντασίαν δικαιωματούχο που δηλώνει ότι σέβεται όλες τις μειονότητες κι ότι κατανοεί όλες τις πολιτισμικές ή εθιμικές ιδιαιτερότητες, εκτός ίσως από εκείνες που αναφέρονται σε μια οικεία γι’ αυτόν ιστορικά συγκεκριμένη πολιτισμική παράδοση. Αυτήν, αυτός, παρά την ανεκτικότητα που τον διακρίνει, μόλις και μετά βίας την ανέχεται!

Ως “ιδεαλιστής” ο προοδευτικάριος δεν θέλει να ακούει για τις ανισότητες (συνθηκών ζωής και ευκαιριών προκοπής του καθενός). Συνεπώς, επιθυμεί –όπως ισχυρίζεται– έναν “πιο δίκαιο κόσμο”. Εντούτοις, ως ρεαλιστής και πραγματιστής, αναγνωρίζει χωρίς δισταγμούς ότι “μοιραία” ο σημερινός τεχνοφεουδαρχικός και χρηματοπιστωτικά ελεγχόμενος καπιταλισμός θα διευρύνει διαρκώς τις οικονομικές και πολιτικές ανισότητες, χωρίς καμία κοινωνιοπολιτική, ταξική ή εθνική δύναμη να μπορεί να αντισταθεί δυναμικά και συλλογικά σε αυτή τη διαδικασία.

Ο κόσμος του προοδευτικάριου

Ενδεχομένως, ο προοδευτικάριος παριστάνει τον στοχαστικό και ώριμο σκεπτικιστή, τον ανοιχτόμυαλο διανοητή του σύγχρονου κόσμου που κατανοεί λόγου χάρη τις μεταναστευτικές ροές, όχι “απλώς” σαν ένα κοινωνικό και πολιτικό πρόβλημα συνδεδεμένο με την παγκοσμιοποίηση, αλλά σαν ένα βαθύτερο, “ανθρωπολογικής φύσης” πρόβλημα. Ένα πρόβλημα που συνδέεται εξ ορισμού με την ριζοσπαστική ανθρώπινη συνείδηση, ή σαν ένα σχεδόν φυσικό φαινόμενο που απορρέει νομοτελειακά από το άνοιγμα των οριζόντων, των συνόρων και των ευκαιριών προκοπής που προσφέρει ως γνωστόν σε όλους τους αναξιοπαθούντες, η πολυπολιτισμική αγκαλιά του σύγχρονου καπιταλιστικού κόσμου.

Ο προοδευτικάριος οργανώνει και διαμορφώνει τον εσωτερικό του κόσμο (τις νοοτροπίες, τις συμπάθειες, τις αντιπάθειες, τις προτιμήσεις, τις ορμές και τις ορέξεις κλπ.), σαν να ήταν ένα είδος προβληματικού και ασταθούς θυρεοειδούς αδένα του ιδεολογικού συστήματος της μετανεωτερικότητας. Ίσως, ο καλύτερος ρόλος του να είναι εκείνος του “εξοργισμένου”. Διπολικός στο παιχνίδι των πολιτικών του αξιών, δίχρωμος στο πεδίο του άσπρου-μαύρου, κολλάει σε φαινομενικές αντιθέσεις, ταξινομώντας πάντα τον εαυτό του στο στρατόπεδο του “καλού”.

Επί της ουσίας ο σημερινός προοδευτικάριος είναι ένα είδος σαλτιμπάγκου. Τίποτα το καινούργιο σε αυτή τη διαπίστωση. Εδώ και μισό αιώνα, δηλαδή από την μεταπολίτευση, ο προοδευτικάριος ήταν ο χαρακτήρας που είχε προβλέψει το γνωστό ανέκδοτο με τον άνεργο, νεαρό τότε “αρχιτέκτονα του Εσωτερικού” που βρήκε επιτέλους δουλειά μεταμφιεσμένος σε μαϊμού σε ένα τσίρκο. Καθήκον του ήταν να κάνει τούμπες στο τραμπολίνο, μόνο που παίρνοντας πολλή φόρα, κάποια στιγμή πέρασε κατά λάθος στο διπλανό κλουβί, που ήταν το “λιοντάρι”. Πλησιάζοντας απειλητικά την κατατρομαγμένη “μαϊμού”, το “λιοντάρι” της δηλώνει χαμηλόφωνα ότι δεν πρέπει να φοβάται, διότι είναι κι αυτός μεταμφιεσμένος “αρχιτέκτονας του Εσωτερικού”…

Μαϊμούδες και λιοντάρια

Έκτοτε, μαϊμούδες και λιοντάρια, ενδεχομένως από τη σταλινική ή μαοϊκή παρακαταθήκη, πήραν πολλές άλλες “πράσινες”, “γαλάζιες” ή “ροζουλί” μεταγραφές, ανάλογα με το που φυσούσε ο άνεμος. Τα χρόνια πέρασαν, ο κόσμος άλλαξε, άρα “προόδευσε”. Η πανίδα των εικονικών μαϊμούδων και λιονταριών, αφού στελέχωσε το απαρχαιωμένο μεταπολεμικό τσίρκο, συνέχισε να υποστηρίζει με κάθε τρόπο το καθεστώς του σαλτιμπαγκισμού, πάντα εννοείται από τη θέση του “καλού”.

Βεβαίως κοινωνικά αναβαθμίστηκε, μετακόμισε σε ημιβόρεια ή ημινότια προάστια, στα οποία μάλιστα άλλαξε και το όνομά τους για να γίνουν πιο διακεκριμένα (π.χ. σε Πεύκη η Μαγκουφάνα, σε Άνω Ελληνικό τα Σούρμενα κλπ.). Στον αγώνα για την κοινωνική διάκριση έδωσαν στα παιδιά τους διακεκριμένα ονόματα, έτσι ώστε Κωστάκηδες, Γιάννηδες με δυο ν ή Βασιλάκηδες δεν υπάρχουν πια. Υπάρχουν μόνο Κωνσταντίνοι, Ιωάννηδες ή έστω Γιάνηδες (με ένα ν) ή Βασίλειοι.

Στα πλαίσια των δημοσίων σχέσεων, πολλοί από τους άμεσους απογόνους των μαϊμούδων και των λιονταριών εσωτερικού χώρου της μεταπολίτευσης απέκτησαν ιδιότητες χλωρίδας, τηλεοπτικού μαϊντανού ή και γλάστρας, πάντα εσωτερικού χώρου. Άλλοι πάλι από τους απογόνους αυτούς που κόλλησαν στις μεταπτυχιακές τους σπουδές, ή καθυστέρησαν στην εκπόνηση της διδακτορικής τους διατριβής ή ακόμα δεν βρήκαν ακόμα τις ενδιαφέρουσες θέσεις εργασίας και αμοιβές που πιστεύουν ότι “δικαιούνται”, κυκλοφορούν στις πιάτσες με ύφος περπατημένου, αλλά και αγανακτισμένου δικαιωματούχου Ευρωπαίου που στερείται αναγνώρισης. Κάποιοι από αυτούς φορούν για να διακρίνονται και αντιεξουσιαστικά μαύρα μπλουζάκια που κληρονόμησαν συμβολικά από τις αντίστοιχες μικροαστικές νεολαίες του Μεσοπολέμου, τους τότε “εξεγερμένους” του μουσολινισμού.

Ακούγεται συχνά ότι με την ενδεχόμενη συγκυβέρνηση “γαλάζιων”, “πράσινων” και “ροζ”, ο κύκλος της ουτοπίας των Ελλήνων απανταχού προοδευτικάριων, αυτής της πραγματικά τρομακτικής “μικροαστικής καταστροφής” (Τζίμης Πανούσης), θα τείνει να κλείσει, στο πολιτικό έστω επίπεδο. Τίποτα, όμως, δεν είναι λιγότερο σίγουρο, δεδομένου ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο ολοκληρωτικό από μια τέτοια συγκυβέρνηση διαχειριστών. Αλλά και επειδή τα ολοκληρωτικά καθεστώτα κατασκευάζουν στην κοινωνία τις ανάλογες συναινέσεις, μεταμφιέζοντας τις κρίσεις και τα αδιέξοδα σε ευκαιρίες για τις μαϊμούδες και τα λιοντάρια της κάθε εποχής που –πρέπει να τους το αναγνωρίσουμε– ξέρουν πάντα να προσαρμόζονται στις περιστάσεις…