Μέχρι και κομμουνιστικά αποτσίγαρα βρίσκεις στα αρχεία του Βατικανού!

Είναι δύο φάκελοι στα αρχεία του Βατικανού με το στέμμα του Ποντίφικα και ακριβώς πιο πάνω την επιγραφή “Ευγενής Προθάλαμος της Αυτού Παναγιότητος”. Μέσα τους βρίσκονται δυο χειρόγραφα σημειώματα, με την υπογραφή του μονσινιόρ Λουίτζι ντελ Γκάλλο Ροκατζόβινε, που υπήρξε ο πιστός καμεράριος τεσσάρων Παπών.

Οι φάκελοι μόλις ανακαλύφθηκαν στο πλέον απρόσιτο αρχείο του Βατικανού, εκείνο που αφορά τα προσωπικά αντικείμενα του κάθε Πάπα. Τους ανακάλυψε καλά δικτυωμένος δημοσιογράφος της Corriere della Sera. Οι φάκελοι περιέχουν τα αποτσίγαρα που άφησε πίσω του ο τότε πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης Νικολάι Ποντγκόρνι μετά την ιδιωτική ακρόαση που είχε με τον Πάπα Παύλο 6ο στα τέλη Ιανουαρίου 1967.

Μετά τη συνάντηση, ο καμεράριος φρόντισε, με ιδιαίτερη προσοχή, να μαζέψει από το σταχτοδοχείο όλα τα αποτσίγαρα, να τα σφραγίσει και να αρχειοθετήσει για τους Ποντίφικες του μέλλοντος, αλλά και να συνοδεύσει την ασυνήθιστη αυτή επιχείρηση με κάποιες προσωπικές του παρατηρήσεις. Το πρώτο σημείωμα αναφέρει πως «ο Πρόεδρος της ΕΣΣΔ Ποντγκόρνι σε ακρόαση από τον Παύλο 6ο ζήτησε να του επιτραπεί να καπνίσει στην Ιδιωτική Βιβλιοθήκη (δεν μπορούσε να αντέξει!).

Ο Πάπας του προσέφερε ένα πακέτο τσιγάρα (αμερικανικά!) και μου παραδόθηκαν οι γόπες, οι οποίες φυλάσσονται εδώ». Το δεύτερο σημείωμα διευκρινίζει πως «αυτά τα αποτσίγαρα (ή γόπες) είναι ό,τι απέμεινε από τα τσιγάρα που ο Παύλος 6ος προσέφερε στον Πρόεδρο Ποντγκόρνι κατά τη σημερινή ακρόαση που διήρκεσε από τις 13:37′ έως τις 14:39′». Όλες οι παρενθέσεις και τα θαυμαστικά είναι του μονσινιόρ ντελ Γκάλο, που υπογράφει τα σημειώματα.

Πώς έφτασε στα αρχεία

Δεν γνωρίζουμε ποιος έδωσε εντολή στον καμεράριο να αρχειοθετήσει τα αποτσίγαρα, αλλά είναι εμφανές πως βρισκόμαστε μπροστά σε έναν ισχυρό μηχανισμό συστηματικού φακελώματος των πάντων. Κυρίως όσων η Καθολική Εκκλησία θεωρούσε εχθρούς της, όπως τους Σοβιετικούς ηγέτες. Δεν αποκλείεται κάποιος υψηλόβαθμος ιεράρχης να θεώρησε πως θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις πολύτιμες γόπες ad maiorem gloriam dei, ενδεχομένως μέσω κάποιας ψυχολογικής ανάλυσης του κομμουνιστή επισκέπτη! Ο όρος profiling ακόμη δεν είχε φτάσει στις κορυφές της καθολικής ιεραρχίας.

Την επίσκεψη είχε οργανώσει ο χριστιανοδημοκράτης Τζούλιο Αντρεότι, εκείνη την περίοδο υπουργός Βιομηχανίας. Είχε αναλάβει να συνοδεύσει τον Ποντγκόρνι στην επίσκεψη του στα εργοστάσια της FIAT στο Τορίνο. Εκεί ο Σοβιετικός πρόεδρος είχε ρωτήσει διακριτικά τον Ιταλό υπουργό αν οι επισκέπτες του Πάπα μπορούσαν να καπνίσουν. Ο ίδιος ο Αντρεότι αναφέρει το επεισόδιο στα απομνημονεύματα του: «Η ερώτηση αυτή με καθησύχασε», καθώς μέχρι τότε η μεγάλη του ανησυχία ήταν μην τυχόν και ο Σοβιετικός πρόεδρος αρχίσει να ρωτά για το ρόλο της Ιταλίας στην Ατλαντική Συμμαχία.

Όπως τον περιγράφει ο Αντρεότι, ο Ποντγκόρνι ήταν περίεργος και είχε κάνει στον ίδιο ασυνήθιστες ερωτήσεις. Όπως, επί παραδείγματι, πώς ήταν το έτος που μόλις είχε τελειώσει για την ιταλική γεωργία, πώς γινόταν η εγγραφή στα ιταλικά πανεπιστήμια, πληροφορίες για το ιταλικό πρωτάθλημα, αλλά και πόσες φορές το μήνα ο Ιταλός πρωθυπουργός επισκεπτόταν τον Πάπα.

«Είμαι βέβαιος πως δεν με πίστεψε», έγραψε εκ των υστέρων ο Αντρεότι, «όταν του απάντησα πως ο Αλτσίντε Ντε Γκάσπερι υπήρξε πρωθυπουργός για επτά έτη και πήγε σε ακρόαση μόνο μια φορά, με την ευκαιρία της 20ης επετείου της υπογραφής του κονκορδάτου μεταξύ της Αγίας Έδρας και της Ιταλίας». Ο Ντε Γκάσπερι ήταν ο ιδρυτής και ηγέτης της Χριστιανοδημοκρατίας και πρώτος πρωθυπουργός της Ιταλίας μετά την πτώση του φασισμού και την κατάργηση της μοναρχίας.

Ευτυχές τέλος

Ο Πάπας ήταν ο Πίος 12ος, που είχε συνεργαστεί στενά με τον Μουσολίνι και είχε σοβαρές επιφυλάξεις σχετικά με την ίδρυση ενός δημοκρατικού καθολικού κόμματος. Το κονκορδάτο είναι η συμφωνία που υπέγραψε ο Πίος 12ος και ο Μουσολίνι το 1929 και σήμανε την ανακήρυξη της Αγίας Έδρας ως ανεξάρτητο κράτος.

Αυτή τη φορά όμως το πρόβλημα ήταν απλούστερο και αυστηρά προσωπικό: χωρίς τσιγάρο, ομολόγησε ο Ποντογκόρνι στον Ιταλό υπουργό, δεν μπορούσε να συμμετάσχει σε συζήτηση, αφαιρείτο και τα έχανε. Είχε ρωτήσει τον πρεσβευτή της Σοβιετικής Ένωσης στην Αγία Έδρα, ο οποίος του είχε απαντήσει πως δεν υπήρχε καμία πιθανότητα να ανάψει τσιγάρο ενώπιον του Πάπα.

Ο Αντρεότι, όμως, σαν καλός καθολικός και χριστιανοδημοκράτης, ήξερε καλά πως καμία απαγόρευση δεν είναι απόλυτη. Ο ίδιος ο Πάπας στο παρελθόν δεν έλεγε όχι σε ένα τσιγάρο μετά το φαγητό. Μετά από διακριτικές επαφές στο Αποστολικό Παλάτι, την κατοικία του Ποντίφικα, ο Ιταλός υπουργός μετέφερε στον Ποντγκόρνι τα εξής: καθώς θα καθόταν ενώπιον του Πάπα, αν έβλεπε να τοποθετούν σταχτοδοχείο δίπλα του, τότε θα σήμαινε πως το μήνυμα του είχε γίνει αποδεκτό από τον Ποντίφικα.

Έτσι συνέβη και τη στιγμή που ο πρόεδρος του Ανωτάτου Σοβιέτ καθόταν στην πολυθρόνα μπροστά στο γραφείο του Παύλου 6ου. Ακριβώς εκείνη τη στιγμή, ως εκ θαύματος, έκανε την εμφάνιση του στο διπλανό τραπεζάκι ένα σταχτοδοχείο. Ο Ποντγκόρνι μπόρεσε έτσι να διεξάγει ήρεμα και ομαλά τη συνομιλία του με τον Ιταλό Πάπα. Χωρίς βεβαίως να φανταστεί ποτέ ότι τα αποτσίγαρα του θα αρχειοθετούνταν στο προσωπικό αρχείο του, ως πιθανό όπλο στην καταπολέμηση της “κομμουνιστικής αθεΐας”.