Ο “δικτάτορας” Καποδίστριας οικοδομεί κράτος – Η δολοφονία του έφερε την ξενοκρατία

Καλή και άγια είναι η κριτική ματιά στα πεπραγμένα της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά για να υπηρετεί την ιστορική αλήθεια κι όχι ιδεοληψίες, οι οποίες έχουν απολήξεις στο σήμερα. Πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς τον ισχυρισμό καθηγητή, που υιοθέτησε η Επιτροπή για τα 200 χρόνια από το 1821, ότι ο Καποδίστριας ήταν «εκσυγχρονιστής δικτάτορας»; Ίσως είναι χρήσιμο να θυμηθούμε τη ρήση-παρακαταθήκη του Καποδίστρια ότι “ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης“.

Για να κατανοηθεί η Ελληνική Επανάσταση του 1821, η εξέλιξη και κατάληξή της, είναι αναγκαίο να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι επί αιώνες, πέραν της πολιτικής κουλτούρας και των αυτεξούσιων-αυτόνομων αποφάσεών τους, τα Κοινά των Πόλεων, για να επιβιώσουν εθίστηκαν στις κάθε είδους συναλλαγές με υπέρτερες εξουσίες. Βασικά πάνω σε αυτό σκόνταψε ο Καποδίστριας και ίσως αυτό εκμεταλλεύτηκαν οι ξένοι, ιδιαίτερα οι Βρετανοί.

Διάσπαρτοι όπως ήταν οι Έλληνες –προγενέστερα έγιναν και κάποια αναπόφευκτα ίσως λάθη από διακεκριμένα μέλη της Διασποράς– δεν διέθεταν μια υψηλή εθνική στρατηγική του συνόλου των Πόλεων και της Διασποράς. Αν και όπως λέγεται «το δικαστήριο των εθνών είναι η Ιστορία», προσεκτική μελέτη του στρατηγικού περιβάλλοντος της εποχής δείχνει ότι η κακοτυχία των Ελλήνων δεν ήταν τυχαία.

Ο 18ος αιώνας ήταν βασικά το μεταίχμιο της κορύφωσης της αποικιοκρατίας και των εξισορροπητικών διενέξεων των μεγάλων δυνάμεων που έφερε η εξέγερση στο Παρίσι και ο Ναπολέων. Επιπρόσθετα, υπάρχει κάτι πολύ πιο σημαντικό, το οποίο δεν φαίνεται να λήφθηκε υπόψη από τους ηγέτες των επαναστατών και το οποίο ο Καποδίστριας στην συνέχεια προσπάθησε να το διαχειριστεί.

Η υπερδύναμη της εποχής και μεγάλη θαλασσοκράτειρα, η Βρετανία, ήλεγχε την περίμετρο της Ευρασίας (Ευρώπη, Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, Ινδική Χερσόνησο μέχρι την Κίνα). Με το πανίσχυρο ναυτικό της κυριαρχούσε στις θάλασσες, έκανε ναυτικούς αποκλεισμούς της Ευρώπης και κυριολεκτικά απαγόρευε στις ηπειρωτικές δυνάμεις, κυρίως στην Ρωσία, να κατέβουν στα θερμά νερά. Αυτά, λοιπόν, είχαμε στο στρατηγικό επίπεδο όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση.

Ο Καποδίστριας και η Βρετανία

Εκείνη την εποχή, την παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας διαχειριζόταν το Λονδίνο με στρατηγικό σκοπό να μην διαταραχθεί η κυριαρχία της πάνω στην περίμετρο της Ευρασίας. Να μην υπάρχει ενδεχόμενο να εγερθεί κάποιου είδους νέα Βυζαντινή Αυτοκρατορία που θα μπορούσε να αμφισβητήσει στρατηγικά τη Βρετανία, ή και να συμμαχήσει με την Ρωσία.

Προς το τέλος της δεκαετίας του 1820, όταν ο Ιωάννης Καποδίστριας ανέλαβε την διακυβέρνηση των Ελλήνων, η χώρα παρουσίαζε εικόνα χάους και διαιρέσεων. Η Πελοπόννησος ήταν κυριολεκτικά ρημαγμένη. Οι Βρετανοί –και ως προς τούτο έπεισαν και τους Γάλλους– ήθελαν εκεί μόνο αυτοδιοίκηση, όχι κράτος (και μάλιστα φόρου υποτελή στον Σουλτάνο). Η τριετία του Καποδίστρια είναι η σημαντικότερη της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

Η δολοφονία του καθόρισε την τύχη μας μέχρι και σήμερα. Δεν είναι του παρόντος η αναλυτική αναφορά σ’ αυτό. Όμως, μπορεί να ειπωθεί ότι εντυπωσιάζει η πολιτική και διπλωματική δεξιοτεχνία του Καποδίστρια, μιας από τις παγκοσμίως μεγαλύτερες πολιτικές και διπλωματικές φυσιογνωμίες του 18ου αιώνα. Με αριστοτεχνικούς διπλωματικούς ελιγμούς και εν μέσω διαιρέσεων και ειλημμένων βρετανικών στρατηγικών επιλογών, κατόρθωσε να δημιουργήσει κράτος. Να το εκτείνει μέχρι τον Βόλο και την Άρτα και να θέσει αιτήματα για άλλες περιοχές όπου υπήρχαν Έλληνες. Τον δολοφόνησαν. Ποιοί όπλισαν το χέρι;

Η δολοφονία του Κυβερνήτη

Σίγουρα ξέρουμε γι’ αυτόν που τον μαχαίρωσε. Πολλοί άλλοι, μαθαίνουμε, μέσα στην Εκκλησία και στο προαύλιο κρατούσαν διάφορα φονικά όπλα. Αναζητώντας, όμως, τα βαθύτερα αίτια, κύριο δικό μας συμπέρασμα είναι ότι την τριετία μετά το 1828, ο κατά τα άλλα καταμόναχος Καποδίστριας, στην τιτάνια προσπάθειά του να ενώσει κάτω από ένα δημοκρατικό κράτος τους διάσπαρτους και διαιρεμένους Έλληνες, κατόρθωσε να υπερφαλαγγίσει τις αντιρρήσεις της στρατηγικά πανίσχυρης τότε Βρετανίας.

Ποιοι να ήταν άραγε οι ηθικοί αυτουργοί και ενδεχομένως οι υποκινητές των πολυάριθμων επίδοξων δολοφόνων του Καποδίστρια; Δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία. Ίσως η απόδειξη να μην έχει και μεγάλη σημασία. Οι τότε εμπειρίες, όμως, είναι διδακτικές: Επειδή οι Έλληνες διαιρέθηκαν και κυρίως επειδή κάποιοι συνομιλούσαν με ξένους, η δολοφονία του Καποδίστρια αποτέλεσε αφετηρία της ξενοκρατίας που κρατάει μέχρι και σήμερα, δύο αιώνες μετά.

Οι Βαυαροί δεν άργησαν να καταργήσουν την αυτό-θέσπιση των πόλεων και των κοινών μέσα στο νεοσύστατο κράτος, όπως και στα δικά τους κράτη. Πολιτική Όπως οι Έλληνες κατανοούν την Πολιτική δεν υπήρξε και δεν υπάρχει μέχρι σήμερα. Οι Βαυαροί, όμως, είχαν και έχουν κρατική ελίτ και διοίκηση. Ο Καποδίστριας επειδή γνώριζε καλά τις ανελέητες κρατοκεντρικές λογικές, φέρεται να είπε: «Η νίκη θα είναι δική μας, αν βασιλεύσει εις την καρδία μας μόνο το αίσθημα το Ελληνικό. Ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης».

Έκτοτε, το ζήτημα είναι κατά πόσο η τροχιά εξάρτησης και κυριαρχίας πραιτοριανών υπηρετών των ξένων θα αντιστραφεί για να τεθούν ξανά στο πολιτικό τραπέζι τα αιτήματα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Κυρίαρχο αίτημα να κυριαρχήσει η φιλοπατρία εντός ενός δημοκρατικά προσανατολισμένου και εθνικά ανεξάρτητου κράτους, όπου οι πολίτες, σύμφωνα με τις ελληνικές πολιτικές παραδόσεις, θα είναι εντολείς της ανακλητής εντολοδόχου εξουσίας και όπου ουδείς με θέση ευθύνης θα τολμά να είναι «φιλήκοος ξένων».

Στο ίδιο πλαίσιο, η Εθνική Ανεξαρτησία (το “ιδεώδες της ανεξαρτησίας” στην Κλασική Εποχή) θα είναι για όλους τους πολίτες αδιαπραγμάτευτη έσχατη λογική. Όχι κατασκευαστικά ιδεολογήματα. Δημοκρατικό προσανατολισμό προς την “Ιθάκη” της κοινωνικής και πολιτικής ελευθερίας υπό συνθήκες Εθνικής Ανεξαρτησίας. Πόσο μακριά είμαστε; Μήπως μετά την δολοφονία του Καποδίστρια και την Οδύσσεια δύο αιώνων, τελικά τα μνημόνια ήταν ένα είδος χαριστικής βολής κατά του νεοελληνικού κράτους και όσων Ελλήνων απέμειναν;